Кыргызстанда бул дартка чалдыккандардын чөнтөгү канчалык жукарып, кандай каржылык кыйынчылыкка учурап жатканы атайын анализдене элек. Бирок дарыгерлер айрым учурда ооруган адамдар үй-мүлкүн сатуу менен дарыланып, каржылык жактан оор акыбалда каларын айтып келишет.
2006-жылдагы Америка Кошмо Штаттарынын саламаттыкты сактоо тармагындагы отчетуна ылайык, бул өлкө рак илдетинен жылына орто эсеп менен 104, 1 миллиард доллар зыян тартат.
Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюму 2030-жылга чейин дүйнөдө 11,8 миллион киши ракка чалдыгып, алардын глобалдык дүң өнүмгө тийгизген зыяны триллион долларга жетет деп билдирди. 2008-жылы рактан улам дүйнө экономикасы 895 миллиард зыян тарткан, ага салыштырмалуу жүрөк ооруларынан улам келип чыккан чыгым 753 миллиард доллар.
"Рактан улам майып болуп калгандардын айынан да айрыкча өнүгүп келаткан өлкөлөр бир топ жабыр тартууда", - дейт Financial Times басылмасы. Өпкө, дем алуу органдары, көкүрөк рагы дүйнөдөгү өлүмдүн жана майып болуп калуунун башкы себебине айланды. Окумуштуулар муну ракты дарылай турган химиялык дарылардын абдан кымбат баада сатылып жатышынан улам экенин айтышууда.
Британиянын Cancer Drug Funds же Рак дарылары фондунун маалымдоосу боюнча, 2013-жылы рактын дарыларына эле дүйнөдө 91 миллиард доллар сарпталган. Онкология жаатында арзан дары чыгаруу боюнча атайын иш-чаралар колго алынып, жапырт жасала элек дешет окумуштуулар.
Жыл сайын иммуно-онкология тармагында жалпы 40 миллиард доллар баасындагы дары сатылат. Эң эле кымбат дарылардын катарында Merk&Co компаниясынын "Кийтруда" жана "Опдиво" дарыларын ар бир рак оорулуу адам жылына 150 миң долларга сатып алууда.
Компаниялардын дарыларынын мындай кымбат болуусун эл аралык эксперттер ракты изилдөө жана аны дарылоо жаатында жүргүзүлүп жаткан илимий тажрыйбаларга өнүккөн өлкөлөрдүн миллиарддаган долларды сарптап жатканы менен түшүндүрүшөт.
Кыргызстан: обочодо калган оорулуулар
Кыргызстанда азырынча рактан улам элдин чөнтөгү жана өлкө экономикасы канчалык жабыр тартып жатканын изилдеген анализдер жок. Бирок ракты дарылаган онколог-врачтардын айтымында, ооруну аныктоо, диагноз коюу иштери көп сумманы талап кылбайт.
Дүйнөлүк маркадагы ракты дарылоочу дарылардын ооруга дал келип-келбесин аныктоочу аппараттар бизде жок болгондуктан илдетке чалдыккандарды коңшу Орусия, Казакстанга жиберип, оорулуулар кошумча чыгым тартышууда.
Мамлекет тарабынан ракка чалдыккандардын дарылануусу бекер болгону менен, аны дарылоого өлкө бюджетинен акча аз бөлүнөт. Тактап айтканда, ар бир оорулуунун химиялык терапиясы үчүн 2 миң сомдон каражат каралган. "Бирок азыркы заманбап дарылардын эң арзаны 40 миң сомдон өйдө болгондуктан көптөгөн атуулдар мал-мүлкүн, үйүн сатып дарыланууга муктаж", - деди Улуттук онкология борборунун онколог-дарыгери Яна Батыркулова:
- Мамлекет азыр оорулууларга эӊ эле жөнөкөй схемадагы, арзан дарыларды гана алып берет. Бир курс химия терапиясына 2 миӊ сомдон 4 миӊ сомго чейинки каражат бөлүнөт. Ал эми максаттуу химия терапия жаӊы чыккан, заманбап дарыларды талап кылат. Мындай дарылардын эӊ эле арзаны 40 миӊ сом. Мындай курстан бейтап бир нечесин алышы керек. Оорулуулар айласы кетип, үйүн, машинесин, болгон мүлкүн сатып, дарыланган учурлар азыр көп катталууда.
Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун маалымдоосу боюнча, 2012-жылы рак илдетинен каза болгондордун жалпы саны 8,2 миллионго жеткен. Иммунотерапия жана онкология жаатында фармацевтикалык ири компания - Bristol Myers Squibb ар бир оорулууга 12 500 долларга дары саткан. Жакынкы жылдары Азия, Африкадагы өнүгүп келаткан өлкөлөрдүн экономикасы рак илдетине чалдыккандардан улам оор зыян тартышы ыктымал дешет британ окумуштуулары.