Таштанды талаасындагы жан чыдагыс абал

Башкы прокуратура Бишкектеги таштанды полигонун рекультивация кылуу жана таштанды иштеткен завод куруу долбооруна байланыштуу төрт кылмыш ишин козгогону белгилүү болду.
Бул тууралуу 1-апрелде Бишкектин прокурорунун орун басары Авазбек Каримов билдирди.
“2018-жылы, 2021-жылы жана быйыл козголгон кылмыш иштери бар. 2018-жылы козголгон кылмыш ишин тергөө аяктап сотко жөнөтүлгөн. Дагы бир кылмыш ишинин алкагында бир адамга айыбы угузулуп издөө жарыяланды. Тергөөнүн купуялуулугу үчүн анын атын атай албайм. Дагы эки кылмыш иши тергелип жатат”, - деди Каримов.

Жогорку Кеңеште бир мандаттуу шайлоо округдарынын шайланып келген депутаттардын “Элдик” тобунун 1-апрелдеги көчмө жыйыны Бишкектеги таштанды полигонунда өттү.

Буга чейин Бишкектин түндүк тарабындагы таштанды төгүлүүчү жайды жөнгө салуу үчүн Европа өнүктүрүү банкынан 22 миллион евро бөлүнөрү, анын теңи насыя түрүндө берилери кабарланган. Таштанды полигонун жөнгө салуу долбоорун эстониялык Ehitusfirma Rand Ja Tuulberg AS компаниясы утуп алганы айтылган.

Февраль айында ошол кездеги шаар мэри Айбек Жунушалиев бул каражаттын 10,5 миллиону коротулганы менен эч кандай иш жасалбаганын айткан.

"Тазалык" муниципалдык ишканасы Бишкекте күн сайын 500 тоннанын тегерегинде таштанды чыгарат. Активисттердин эсебинде, чыгарылган таштандынын 40 пайызын полиэтиленден жасалган буюмдар түзөт. Пандемиядан кийин ага беткап жана медициналык калдыктар кошулганы кабарланган. Экологдордун маалыматына караганда, полиэтилен баштыктар жерде 100 жылдан кийин гана чирийт.

Бишкек дүйнөдөгү абасы булганыч шаарлардын сап башында. Экологдор абанын кирдешине автоунаадан чыккан газ, үйлөрдөгү мештерден жана Жылуулук электр борборунан чыккан түтүн себеп экенин айтып келишет.

Бишкектеги дагы бир чоң көйгөй бул - таштанды талаасы. Бул жердеги турмуш-тиричилик калдыктары иштетилбей, көбү өрттөлөт. 

Медицина илимдеринин кандидаты Калия Молдогазиева 24.kg маалымат агенттигине курган маегинде таштанды талаасы шаардыктардын саламаттыгына олуттуу зыян келтирип жатканын белгилеген.

«Катуу калдыктарды өрттөгөндө абага уулуу заттар - фуран, диоксиндер, формальдегид, көмүр кычкыл газы жана көмүр иси, метан ж.б. бөлүнүп чыгат. Айрыкча диоксиндер өтө коркунучтуу», - деген Калия Молдогазиева.

Эксперт зыяндуу заттардын абага бөлүнүп чыгышы Кыргызстанда толук изилдене электигине токтолгон.

«Мен таштанды полигонунун ден соолукка таасири тууралуу атайын обзор жасагам. Атайын иликтөөлөр Орусия менен бир катар Европа өлкөлөрүндө жүргөн. Бизде андай жок. Адамдар таштанды төгүлгөн жерге жакын жашап атышат. Алардын ден соолугу жабыр тартууда. Айрыкча полигонго жакын жердеги мыйзамсыз курулуштардын, «Алтын-Казык», «Калыс-Ордо 2» ж.б. конуштарынын жашоочуларынын ден соолугу жабыркап жатат. Онкологиялык ооруларга чалдыгуу коркунучу жогору. Бишкек өзү таштанды төгүлгөн жерден 20 чакырымдай эле алыс. Андан чыккан түтүн шаардыктар үчүн да кооптуу», - деген Калия Молдогазиева 24.kg маалымат агенттигине.

2013-жылы Кыргызстандын өкмөтү жана Европа банкы атайын келишимге кол коюшкан. Ага ылайык таштанды сорттоочу жана кайра иштетүүчү завод курулмак. Долбоордун алкагында Бишкекке 22 миллион евро бөлүнгөн. Бул акчанын жарымы - үстөгү менен төлөй турган насыя түрүндө берилген.

2018-жылы Европа Биримдиги менен Европа банкынан алынган 22 миллион евролук кредит жана грантка азыркы таштанды жайын көмүү, жаңысын ишке киргизүү иштери жасаларын жана таштандыны ылгоочу завод курулары айтылган. Андан бери эки жыл өтсө да заводдон дайын жок.

2019-жылы Бишкек прокуратурасы шаардык мэриянын чиновниктерине донорлордун каражатын ыксыз пайдаланганы үчүн иш козгогон.

Активисттер бул тууралуу ачык маалымат берүүнү талап кылып келишет.