Кыргызстанда “Диний билим берүү мекемелери жөнүндө” мыйзам долбоору иштелип жатат. Дин агенттигинин жетекчиси Каныбек Осмоналиев анын зарылдыгын көптөн бери эле айтып келет. Анткени жумурияттагы 60ка жакын медресе менен башка конфессиялардын мектептеринин ишин жөнгө салган мыйзам жок.
Каныбек Осмоналиев: - Мыйзам долбоорун сунуштоодогу башкы эле максатыбыз диний билим берүү мекемелеринин алдында мамлекеттин жоопкерчилигин аткаруу. Бул диний мекемелер азырынча укуктук макамы белгисиз эле иштеп жүрүшөт. Алардын ишмердүүлүгүн укуктук негизде бекитип берүү – мамлекеттин милдети.
Төрөкул Дооров: - Демек, азырынча алар мыйзамсыз иштеп жатышабы?
Каныбек Осмоналиев: - Мен расмий түрдө “алар мыйзамсыз иштеп жатышат” деп билдире алам.
Төрөкул Дооров: - Ислам университети дагы мыйзамсыз иштейби?
Каныбек Осмоналиев: - Биринчиден, Ислам университетинин эч кандай лицензиясы жок. Ал жерде билим алган канчалаган жаштардын диплому эч нерсеге жараксыз болуп жатат. Биздин мыйзамдык базага ылайык, тигил же бул ишмердүүлүк менен шугулданган адамдар лицензия алышы керек. Демек, ансыз иштөө мыйзамды бузууга жатат. Экинчиден, билим берүүдө алардын эч кандай стандарты жок. Окуу планы муфтиятта гана бекитилген. Мунун кесепетин ошол жерде билим алып, азыр эми жумушка орношо албай жүргөн жаштар сезип жатышат. Окуу жайдын ректору баш болуп, азыр аларда эч кандай укугу жок экенин айтышууда. Мындай болбошу үчүн алар Билим берүү министрлигинин стандартын өздөрүнө ылайыкташтырып, аны кабыл алса, министрлик лицензия берет. Андан ары аттестациядан өтүшөт. Ошондо гана окуу жайдын бүтүрүүчүлөрү мамлекеттик үлгүдөгү дипломду ала алышат.
Төрөкул Дооров: - Бирок сиздердин агенттик сунуштап жаткан мыйзам долбоору бир гана Ислам университети жөнүндө эмес, туурабы?
Каныбек Осмоналиев: - Ооба. Бүгүн өлкө боюнча 60 жакын медресе бар. Алардын ичинде өзүн “медресе” деп атап алып, мечиттин ичинде эле билим берип жаткандар да кездешет. Алар акча иштеп калуу максатында эле ачыла коюшкан. Тогуз ислам институту бар. Бизде ушу тапта мындай иштерге “өзгөчө шыгы, таланты бар кишилердин армиясы” пайда болду. Ачыгын айтканда, алар мыйзамды да, мусулманчылыктын негизги баалуулуктарын да тоготушпайт. Аларды акча гана кызыктырат. Ошондуктан биз азыр бул мыйзам долбоорун сунуштап, анда ошол окуу жайлардын укуктарын эле эмес, милдеттерин да так көрсөтөлү деп жатабыз. Медреседе жаштар эртеден кечке Куранды жаттап, хадистерди окугандан башка эч нерсени билишпейт. Себеби, андай шартты медресенин директору түзүп берген эмес. Аларда окугандар - айрым экстремисттик, реакциялык күчтөрдүн даяр чийки материалы. Аларды өлкөдө ишмердигине тыйуу салынган күчтөр ар кандай максатта колдоно беришет.
Төрөкул Дооров: - Мыйзам азыр кайсыл стадияда иштелип жатат жана качан парламентте добушка коюлушу мүмкүн?
Каныбек Осмоналиев: - Мыйзамдын долбоорун биздин агенттик түзүп, бир ай мурун Коопсуздук кеңешинин катчылыгына бергенбиз. Андан ары Юстиция жана Билим берүү министрликтерине берилди. Алардан сунуш-пикирлер айтылды. Долбоордун тийиштүү жерлерин оңдоп, биз кайра бир эле күндө ошол эки министрликке бердик. 23-мартта ойлорун сурап, 15 министрликке мыйзамдын долбоорун жибергенбиз. Алардын пикирлерин алгандан кийин, биз долбоорду жалпы мамлекеттик, эларалык деңгээлде талкууга коюп, андан соң Жогорку Кеңештин кароосуна жиберебиз. Мунун баарына бир жылга жакын убакыт кетет. “Диний билим берүүчү мекемелер жөнүндө” мыйзамды КМШ аймагында алгачкы ирет Кыргызстан жазып жатат. Андыктан ал сөзсүз маалымат каражаттары аркылуу жалпы коомчулуктун этибарына сунуш этилет.
Төрөкул Дооров: - Демек, азырынча алар мыйзамсыз иштеп жатышабы?
Каныбек Осмоналиев: - Мен расмий түрдө “алар мыйзамсыз иштеп жатышат” деп билдире алам.
Төрөкул Дооров: - Ислам университети дагы мыйзамсыз иштейби?
Каныбек Осмоналиев: - Биринчиден, Ислам университетинин эч кандай лицензиясы жок. Ал жерде билим алган канчалаган жаштардын диплому эч нерсеге жараксыз болуп жатат. Биздин мыйзамдык базага ылайык, тигил же бул ишмердүүлүк менен шугулданган адамдар лицензия алышы керек. Демек, ансыз иштөө мыйзамды бузууга жатат. Экинчиден, билим берүүдө алардын эч кандай стандарты жок. Окуу планы муфтиятта гана бекитилген. Мунун кесепетин ошол жерде билим алып, азыр эми жумушка орношо албай жүргөн жаштар сезип жатышат. Окуу жайдын ректору баш болуп, азыр аларда эч кандай укугу жок экенин айтышууда. Мындай болбошу үчүн алар Билим берүү министрлигинин стандартын өздөрүнө ылайыкташтырып, аны кабыл алса, министрлик лицензия берет. Андан ары аттестациядан өтүшөт. Ошондо гана окуу жайдын бүтүрүүчүлөрү мамлекеттик үлгүдөгү дипломду ала алышат.
Төрөкул Дооров: - Бирок сиздердин агенттик сунуштап жаткан мыйзам долбоору бир гана Ислам университети жөнүндө эмес, туурабы?
Каныбек Осмоналиев: - Ооба. Бүгүн өлкө боюнча 60 жакын медресе бар. Алардын ичинде өзүн “медресе” деп атап алып, мечиттин ичинде эле билим берип жаткандар да кездешет. Алар акча иштеп калуу максатында эле ачыла коюшкан. Тогуз ислам институту бар. Бизде ушу тапта мындай иштерге “өзгөчө шыгы, таланты бар кишилердин армиясы” пайда болду. Ачыгын айтканда, алар мыйзамды да, мусулманчылыктын негизги баалуулуктарын да тоготушпайт. Аларды акча гана кызыктырат. Ошондуктан биз азыр бул мыйзам долбоорун сунуштап, анда ошол окуу жайлардын укуктарын эле эмес, милдеттерин да так көрсөтөлү деп жатабыз. Медреседе жаштар эртеден кечке Куранды жаттап, хадистерди окугандан башка эч нерсени билишпейт. Себеби, андай шартты медресенин директору түзүп берген эмес. Аларда окугандар - айрым экстремисттик, реакциялык күчтөрдүн даяр чийки материалы. Аларды өлкөдө ишмердигине тыйуу салынган күчтөр ар кандай максатта колдоно беришет.
Төрөкул Дооров: - Мыйзам азыр кайсыл стадияда иштелип жатат жана качан парламентте добушка коюлушу мүмкүн?
Каныбек Осмоналиев: - Мыйзамдын долбоорун биздин агенттик түзүп, бир ай мурун Коопсуздук кеңешинин катчылыгына бергенбиз. Андан ары Юстиция жана Билим берүү министрликтерине берилди. Алардан сунуш-пикирлер айтылды. Долбоордун тийиштүү жерлерин оңдоп, биз кайра бир эле күндө ошол эки министрликке бердик. 23-мартта ойлорун сурап, 15 министрликке мыйзамдын долбоорун жибергенбиз. Алардын пикирлерин алгандан кийин, биз долбоорду жалпы мамлекеттик, эларалык деңгээлде талкууга коюп, андан соң Жогорку Кеңештин кароосуна жиберебиз. Мунун баарына бир жылга жакын убакыт кетет. “Диний билим берүүчү мекемелер жөнүндө” мыйзамды КМШ аймагында алгачкы ирет Кыргызстан жазып жатат. Андыктан ал сөзсүз маалымат каражаттары аркылуу жалпы коомчулуктун этибарына сунуш этилет.