Айыл чарбасын өнүктүрүү максатында акыркы жылдары “Комплекстүү өнүгүүнүн негиздери”, “Дыйкан чарбаларын кооперативдештирүү” сыяктуу программалар иштеген. Бирок бул жаатта жаңы технологиялар дээрлик колдонулбай, жаңыча ыкмалар ишке киригизилбей жатканы айтылууда.
Кубан Абдрасулов азыр Кыргыз Агрардык университетинин үчүнчү курсунда окуп жатат. Башкача айтканда, келечектеги агроном. Ал азыр өнүкпөй жаткан кыргыз айыл-чарбасынын проблемаларын заманбап технологияларды колдонуу, мыкты адистерди тартуу аркылуу чечсе болот деп ишенет.
“Ирзаилде 1 гектар пахтага 3,5 миң кубометр суу пайдаланып, ар бир гектарынан 60 центнер пахта алышат. Ал эми Өзбекстан болсо бир гектар пахтага 16 миң кубметр же 4,5 эсеге көп суу сарптап, 19-20 центнерден түшүм алып келет. Бул жерде айырмачылык таза үрөөндүн тандалышы жана өз убагында жерге кам көрүлүп жаткандыгына байланыштуу болууда”, - дейт Кубан.
Жаздын алгачкы күндөрүнөн тарта талаа жумуштары менен алектенип, тиккен өсүмдүктөрү менен алпурушкан дыйкандар күз мезгилинде өндүргөн продукциясын кайда өткөрөөрүн билишпей калат, же арзан эле сатып жибергенге мажбур болгон учурлары көп кездешет. Түшүмдүүлүктүн аздыгынан талаа ээлеринин кирешеси да көңүл жылытпайт.
Кыргызстанда 1млн. 360миң гектар айдоо жери бар. Бул аянттан жыйылган продукция өлкө калкын толук камсыздай албай жатат. Ошондуктан Кыргызстанга азыктын бир нече түрү коңшу өлкөлөрдөн импорттолуп келет.
Кыргыз дыйкандарын заманбап технологиялардын жетишсиздиги аксатып келет. Өлкөдө бир гектар жерди төрт-беш дыйкан кетмен чаап, сугарып, карайт. Ал эми Европада 2 миң гектар аянтты 25 чакты жумушчу гана тейлөөгө жетишет. Бул жерде заманбап техника, жер семирткич жана үрөөн маселеси ортодогу айырмачылыкты жаратууда.
Айыл-чарба илиминин доктору, профессор Нурдин Карабаев дыйканчылыкты өнүктүрүүдө үч багыт боюнча иш алып баруу керек деген пикирде.
“Тракторлорду, айыл-чарба техникаларын чыгаруучу жана ремонттоочу завод керек. Ошондой эле минералдык жер-семирткичтерди чыгаруучу ишкана да керек. Мына ушул эки маселени чечпей туруп, майда дыйкан чарбаларына кетмен тырмоо карматып биз алдыга чыгабыз деген туура эмес маселе. Жеке ишкерлердин машине, трактордук станцияларды курабыз деген максаттары болсо, салык жагынын жеңилдик берип колдоо көрсөтүү керек”, - дейт профессор.
Негизи айыл чарбасын өнүктүрүү боюнча мыкты программалар даярдалууда, бирок аны ишке ашыруу механизми жок, ошондуктан көзөмөл органдарында, парламентте дагы чыныгы дыйкандардын өкүлү болушу керек дейт дыйкандар партиясынын жетекчиси Эсенгул Исаков.
“Дыйкандар тарабынан 90-жылдары айтылган проблемалар азыркы маалда дагы актуалдуу. Талаа ээлери өз арабасын өзү сүйрөп келатат. Өкмөт тараптан дагы алгылыктуу жардам көрсөтүлүп, дыйкандарды жерди иштетүүгө окутуп заманбап техникаларды колдонсок деген ой. Бүгүнкү күндө айыл-чарбасы боюнча жакшы мыйзамдар жок болуп жатат. Ошондуктан айылдагы дыйкандардан дагы парламентке мүчө болушу абзел”, - дейт Эсенгул Исаков.
Кыргызстанда 300 миң чакты дыйкан чарбалары бар. Аларга негизинен күйүүчү май жана кредит тарабынан бир аз колдоолор болуп келатат. Бирок узак мөөнөткө кредиттик негизде заманбап техника, жакшы үрөөндөр, арзан жана сапаттуу жер семирткичтер берилбейт. Эң негизгиси - дыйкандарды окутуп, жер иштетүүнүн сырларын үйрөткөн эч ким жок.
Азыр агрономдукка окуп жаткан Кубан да кыргыз айыл-чарба тармагын жаңы технологиялардын жардамы менен гана өнүктүрүүгө болот деп ишенет.
“Биз окууна аяктагандан кийин агроном катары кооперативдерди түзүп, жаңы үрөөн жаңы технологияларды алып келип ошол тармактан иш жүргүзсөк деген ойдомун”.
