Интернеттеги багыттоочу чечимдерди кабыл алуучу компания домен адрестерин эми жалаң латынча эмес, башка ариптерде да жазууну колдоо боюнча ушул жумада бир чечимге келет.
Сиз “чекит ком” дегенди арапча, же кыргызча кантип жазасыз?
Муну акылга сыйбаган суроо дебеңиз. Анткени дүйнөдөгү 1,5 млрддан ашуун интернет колдонуучуларынын жарымынан көбү өз эне тилинде латын арибин колдонбойт. Ошого карабай, азырга чейин интернетке киргенде адрести териш үчүн латынча жазганга мажбур болуп жатышат.
Дүйнөдө интернетти көзөмөлдөгөн негизги компания (ICANN) эми өз тилинде латын арибин колдонбогон орустарга, оогандарга, кытайларга жана башкаларга оңой болсун үчүн домендерди башка тилдерде да жазууга мүмкүндүк бериш керектигин айтып чыкты.
Бул боюнча чечим ушул жума күнү, 30-октябрда, ICANN компаниясынын директорлор кеңешинде кабыл алынат. Кеңештин жетекчиси Питер Денгейттин айтымында, азырынча буга баарынын эле ниети түз.
Эгерде алар буга макул деп добуш беришсе, бул интернет пайда болгон акыркы 40 жылдан берки эң эле революциялык чечим болуп калат. Элестетип көрүңүз, сиз Кыргызстанда же башка жакта отуруп эле, “Азаттыктын” сайтын латын арибинде тербей, кирилл жазмасы менен эле “азаттык.кг” деп жаза аласыз. Мына ушундай эле жол менен араптар өздөрүнүн арибин, жапондор иероглифтерин колдоно алышат.
Азырынча интернет домен адрестери үчүн жалаң латынчаны тааныйт. “Анткени интернет өзү алгач латын арибин колдонгон АКШда жаралган”, - дейт ICANNдин расмий өкүлү Бред Уайт.
“Интернет алгач АКШда пайда болгону менен, ал азыр глобалдык байланыш каражатына айланды, - деди ал “Азаттыкка”. - Ошентсе да бул кайсыл бир деңгээлде координацияга алынып турушу зарыл. Бул – ICANNдин милдети. Бирок муну көзөмөл деп эсептебеш керек, биз жөн гана ишти жолго салып турмакчыбыз”.
ICANNдин милдети демекчи, бул ишкана дүйнөдө интернетте пайда болуп жаткан ар бир домен кайталангыс, жалгыз болушун көзөмөлдөп турат.
Алар бул жаңы өзгөрүүлөрдү киргизип атышынын себеби интернет башка улуттарга да колдонууга жеңилирээк болсун дешет.
Аталган ишкана бул чечимди жума күнү кабыл алат, бирок анын эртеси эле интернет, албетте, толугу менен өзгөрүп кетпейт. Алгачкы өзгөрүүлөр келерки айдан тарта пайда боло баштайт.
“Биз өзгөрүүлөрдү бир паста жасай койбой, бир аз убакыт талап кылса да, баарын этияттык менен жасайлы деп жатабыз. Анткени биринчи кезекте интернеттеги даректер системасынын туруктуу иштешин, коопсуздугун камсыз кылыш керек”, - дейт ICANNдин расмий өкүлү Бред Уайт.
Бул уюм жаңы системага өтүш үчүн буга чейин сынак иретинде интернетти акыркы эки жыл бою 11 башка тилде колдонуп көрдү. Бирок бул жараян глобалдык деңгээлде баары бир 2010-жылдан тарта гана толук иштей башташы мүмкүн.
Муну акылга сыйбаган суроо дебеңиз. Анткени дүйнөдөгү 1,5 млрддан ашуун интернет колдонуучуларынын жарымынан көбү өз эне тилинде латын арибин колдонбойт. Ошого карабай, азырга чейин интернетке киргенде адрести териш үчүн латынча жазганга мажбур болуп жатышат.
Дүйнөдө интернетти көзөмөлдөгөн негизги компания (ICANN) эми өз тилинде латын арибин колдонбогон орустарга, оогандарга, кытайларга жана башкаларга оңой болсун үчүн домендерди башка тилдерде да жазууга мүмкүндүк бериш керектигин айтып чыкты.
Бул боюнча чечим ушул жума күнү, 30-октябрда, ICANN компаниясынын директорлор кеңешинде кабыл алынат. Кеңештин жетекчиси Питер Денгейттин айтымында, азырынча буга баарынын эле ниети түз.
Эгерде алар буга макул деп добуш беришсе, бул интернет пайда болгон акыркы 40 жылдан берки эң эле революциялык чечим болуп калат. Элестетип көрүңүз, сиз Кыргызстанда же башка жакта отуруп эле, “Азаттыктын” сайтын латын арибинде тербей, кирилл жазмасы менен эле “азаттык.кг” деп жаза аласыз. Мына ушундай эле жол менен араптар өздөрүнүн арибин, жапондор иероглифтерин колдоно алышат.
Азырынча интернет домен адрестери үчүн жалаң латынчаны тааныйт. “Анткени интернет өзү алгач латын арибин колдонгон АКШда жаралган”, - дейт ICANNдин расмий өкүлү Бред Уайт.
“Интернет алгач АКШда пайда болгону менен, ал азыр глобалдык байланыш каражатына айланды, - деди ал “Азаттыкка”. - Ошентсе да бул кайсыл бир деңгээлде координацияга алынып турушу зарыл. Бул – ICANNдин милдети. Бирок муну көзөмөл деп эсептебеш керек, биз жөн гана ишти жолго салып турмакчыбыз”.
ICANNдин милдети демекчи, бул ишкана дүйнөдө интернетте пайда болуп жаткан ар бир домен кайталангыс, жалгыз болушун көзөмөлдөп турат.
Алар бул жаңы өзгөрүүлөрдү киргизип атышынын себеби интернет башка улуттарга да колдонууга жеңилирээк болсун дешет.
Аталган ишкана бул чечимди жума күнү кабыл алат, бирок анын эртеси эле интернет, албетте, толугу менен өзгөрүп кетпейт. Алгачкы өзгөрүүлөр келерки айдан тарта пайда боло баштайт.
“Биз өзгөрүүлөрдү бир паста жасай койбой, бир аз убакыт талап кылса да, баарын этияттык менен жасайлы деп жатабыз. Анткени биринчи кезекте интернеттеги даректер системасынын туруктуу иштешин, коопсуздугун камсыз кылыш керек”, - дейт ICANNдин расмий өкүлү Бред Уайт.
Бул уюм жаңы системага өтүш үчүн буга чейин сынак иретинде интернетти акыркы эки жыл бою 11 башка тилде колдонуп көрдү. Бирок бул жараян глобалдык деңгээлде баары бир 2010-жылдан тарта гана толук иштей башташы мүмкүн.