Жаңы механизм европалык фирмаларга Иран менен иш жүргүзүүгө жол ачат. Ошондой эле ал Ирандын өзөктүк программасы боюнча келишимди сактап калууну көздөйт.
2015-жылы дүйнөлүк державалардын ортосунда түзүлгөн келишимдин шарттарын сындаган АКШ андан былтыр чыгып кетип, Иранга каршы санкцияларын калыбына келтирген.
31-январда күчүнө кирип жаткан механизмди иштеп чыгуунун башында Германия, Франция жана Британия турат жана аны алгачкылардан болуп Еврошаркеттеги ушул үч мамлекет киргизүүдө.
«Wall Street Journal» басылмасынын жазганы боюнча, жаңы чаралар европалык фирмалар менен иран компанияларынын ортосунда акчалай түз операцияларды жүргүзбөстөн, бартер же товар алмашуу түрүндө соода кылууга жол ачат.
Германиянын тышкы иштер министри Хейко Маас.
- Биз Иран бул келишимден чыгып, кайрадан уранды байыта башташын каалабайбыз. Бул Европанын коопсуздугуна байланышкан, биздин кызыкчылыгыбыздагы иш, - деди Германиянын тышкы иштер министри Хейко Маас 28-январда Брюсселде сүйлөгөн сөзүндө.
Германия, Франция жана Улуу Британия 2015-жылы түзүлгөн Ирандын өзөктүк программасы боюнча келишимден АКШ чыгып кеткенине карабастан, Кытай жана Орусия менен бирге аны сактап калууга аракет кылып келе жатат.
Алты держава менен Ирандын ортосунда түзүлгөн келишимден Вашингтон былтыр май айында чыгып кеткенде президент Дональд Трамп ага Тегеран баллистикалык ракеталарды сыноо, террордук топторду колдоо менен ал келишимдин «маңызын» бузуп жатканын жүйө келтирген.
АКШнын Иран боюнча атайын өкүлү Брайан Хук Европа Биримдигин Тегеранга каршы санкция киргизүүгө үндөгөн.
- Биз Европа Биримдигин Ирандын ракеталарды сыноосуна жана аны жайылтууга аралашкан адамдарга санкция салууга чакырабыз, - деген ал. - Анткени Ирандын аракеттери БУУнун Коопсуздук кеңешинин чечимдерине карама-каршы келет.
2015-жылы АКШ, Британия, Франция, Германия, Орусия, Кытай жана Иран кол койгон келишимге ылайык, Тегеран талаштуу өзөктүк программасын чектөөгө көнүп, мунун ордуна кийин ага каршы киргизилген эл аралык санкциялар жоюлган. Ирандын тышкы иштер министри Жавад Зариф андан АКШнын чыгып кетип, санкцияларды калыбына келтиргенин сындап жатат.
Жавад Зариф.
- Биз эки жыл убакыт короттук, - деди ал. - Бул эки барак кагаз, сүрөт же жөн гана фотокөчүрмө эмес. Бул деген ар бир сөзү ондогон адамдар, анын ичинде өзөктүк программа боюнча окумуштуулар, юристтер, финансисттер тарабынан түзүлгөн 150 барак документ.
АКШ өз санкцияларын калыбына келтиргенден кийин Европадагы бир катар компаниялар Ирандагы ишин токтоткон болчу.
Башкы кеңсеси Венада жайгашкан Атом энергетикасы боюнча эл аралык агенттик «Иран өзөктүк куралга байланыштуу келишимдеги өз милдеттенмелерин аткарып жатат» деп ырастап келатат. Тегеран да келишимден Вашингтон чыгып кеткенине карабастан, анын шарттарын сактай турганын билдирген.