Жон Лимберт жайкы президенттик шайлоодон кийин Иранда түзүлгөн кырдаалды 1979-жылкы Ислам ынкылабына алып барган жагдайга окшоштурат.
АКШ Мамкатчысынын Иран боюнча орун басар жарадамчысы Жон Лимберт ирандык студенттер 1979-жылдын ноябрында АКШнын Тегерандагы элчиликанасын басып алып, 444 күн барымтага кармаган 53 америкалыктын бири. Лимберт 30 жыл мурда бузулган Иран менен болгон мамилени оңдоого Вашингтон өтө ынтызар экенине да токтолду “Азаттыктын” кабарчысы Гүлназ Исфандияриге берген маегинде.
Ирандагы кырдаал ынкылап алдындагыга окшош...
Өткөн аптада президент Барак Обама, анын артынан Мамкатчы Хиллари Клинтон Иран бийликтеринин тынч демонстрацияны ур-токмокко алганын сындашып, АКШ аларды колдоорун билдиришкен. Жон Лимберттин айтышынча: “Вашингтон Иран элинин талашкыс (абсолюттук) укуктарын колдойт жана өкмөттүн аларга каршы зобун-зордукка барып, укуктарын бузуусун үн-сөзсүз карап турбайт”. Анткени АКШ жетекчилиги “Иран эли дүйнөнүн башка калктарындай эле өз өкмөтүнүн аларга адамгерчиликтүү мамиле кылуусуна укуктуу деп ишенет. Иран эли өз көзкарашын эркин билдирүүгө жана өз лидерлерин эркин сындаганга укуктуу”, деп түшүндүрөт Лимберт.
Дипломат Ирандагы акыркы айлардагы жагдайды 1979-жылкы Ислам ынкылабы алдындагы кырдаалга окшоштуруп, бийлик оппозиция менен мунасага барбаса, өзүнө зыян келтирип алат деп боолгойт.
30 жылдык жаман мамиле бир күндө оңдолбойт
5-январда Хиллари Клинтон АКШ тарап Ирандын ядролук программасы боюнча сүйлөшүүгө ачык экенин билдирип, кабарды Ирандын Тышкы иштер министрлиги оң баалаган эле. Бул өз элинин олуттуу бөлүгүнүн ишенимин жоготкон жана жарандарга каршы күч колдонгон өкмөт менен Вашингтон сүйлөшүүгө даяр дегенди билдиреби? Мындай суроого Жон Лимберт президент Обама Нобелдин тынчтык сыйлыгын алып жатканда айткан сөзүнө шилтеп: "Обама өкмөттүк зобун зордукту сындаганда жалгыз Иранды айткан жок. Биз ар кандай өкмөттүн өз букараларына каршы күч колдонгонун айыптайбыз. Ошол эле учурда кээде мындай өлкөлөр менен эки тараптын кызыкчылыгына ылайыктуу маселелерди сый-урмат менен сүйлөшүүгө даярбыз" дейт.
Президент Обама декабарда Ирандын уранды чет өлкөдө байытуу боюнча Атомдук энергия боюнча эларалык агенттик- МАГАТЭнин арачылыгы менен жасалган сунушка 1-январдан кечиктирбей жооп бериши керек экенин айткан эле. Америкалык дипломаттын сөзүнчө, Ирандын МАГАТЭге берген жообу Ак Үйдү канааттандырбаган. Ошон үчүн АКШ башка өлкөлөр жана эларалык уюмдар аркылуу Иранды “тилге келтирүүгө” аракеттенүүдө. Иран дале моюнун толгой берсе, Вашингтон Тегеранга каршы жаңы эларалык санкция киргизүүгө тырышабы? “Биз эч качан үмүтүбүздү жоготпойбуз. АКШ жана Иран акыркы отуз жылда курч мамиледе болду; өз ара алака бир же эки жолугушуу менен же бир- эки айдын ичинде жөндөлбөйт. Биз узак мөөнөттүк саясат жүргүзөбүз. Биздин максатыбыз, президент Обама айткандай, 30 жылдык салкын мамилеге жана текке кеткен 30 жылга чекит койуу. Биз эч качан эки жак 30 жылдык каршылашууну жана ишенбөөчүлүктү чү дегенден унутат деп ойлобойбуз. Ирандыктар ага бүгүн даяр болбосо, эртең же келерки жумада даяр болушат. Бул маселеде өтө чоң сабырдуулук керек”, - дейт АКШ Мамкатчысынын Иран боюнча орун басар жарадамчысы Жон Лимберт.
Ирандагы кырдаал ынкылап алдындагыга окшош...
Аты жөнү такталбаган үч америкалык туткун ирандык барымтачынын(оң жактагы сакалчан) көзөмөлү астында АКШнын Тегерандагы элчиканасында кабарчылар алдында сүйлөөдө. Тегеран. Ноябрь 1979
Өткөн аптада президент Барак Обама, анын артынан Мамкатчы Хиллари Клинтон Иран бийликтеринин тынч демонстрацияны ур-токмокко алганын сындашып, АКШ аларды колдоорун билдиришкен. Жон Лимберттин айтышынча: “Вашингтон Иран элинин талашкыс (абсолюттук) укуктарын колдойт жана өкмөттүн аларга каршы зобун-зордукка барып, укуктарын бузуусун үн-сөзсүз карап турбайт”. Анткени АКШ жетекчилиги “Иран эли дүйнөнүн башка калктарындай эле өз өкмөтүнүн аларга адамгерчиликтүү мамиле кылуусуна укуктуу деп ишенет. Иран эли өз көзкарашын эркин билдирүүгө жана өз лидерлерин эркин сындаганга укуктуу”, деп түшүндүрөт Лимберт.
Дипломат Ирандагы акыркы айлардагы жагдайды 1979-жылкы Ислам ынкылабы алдындагы кырдаалга окшоштуруп, бийлик оппозиция менен мунасага барбаса, өзүнө зыян келтирип алат деп боолгойт.
30 жылдык жаман мамиле бир күндө оңдолбойт
5-январда Хиллари Клинтон АКШ тарап Ирандын ядролук программасы боюнча сүйлөшүүгө ачык экенин билдирип, кабарды Ирандын Тышкы иштер министрлиги оң баалаган эле. Бул өз элинин олуттуу бөлүгүнүн ишенимин жоготкон жана жарандарга каршы күч колдонгон өкмөт менен Вашингтон сүйлөшүүгө даяр дегенди билдиреби? Мындай суроого Жон Лимберт президент Обама Нобелдин тынчтык сыйлыгын алып жатканда айткан сөзүнө шилтеп: "Обама өкмөттүк зобун зордукту сындаганда жалгыз Иранды айткан жок. Биз ар кандай өкмөттүн өз букараларына каршы күч колдонгонун айыптайбыз. Ошол эле учурда кээде мындай өлкөлөр менен эки тараптын кызыкчылыгына ылайыктуу маселелерди сый-урмат менен сүйлөшүүгө даярбыз" дейт.
Президент Обама декабарда Ирандын уранды чет өлкөдө байытуу боюнча Атомдук энергия боюнча эларалык агенттик- МАГАТЭнин арачылыгы менен жасалган сунушка 1-январдан кечиктирбей жооп бериши керек экенин айткан эле. Америкалык дипломаттын сөзүнчө, Ирандын МАГАТЭге берген жообу Ак Үйдү канааттандырбаган. Ошон үчүн АКШ башка өлкөлөр жана эларалык уюмдар аркылуу Иранды “тилге келтирүүгө” аракеттенүүдө. Иран дале моюнун толгой берсе, Вашингтон Тегеранга каршы жаңы эларалык санкция киргизүүгө тырышабы? “Биз эч качан үмүтүбүздү жоготпойбуз. АКШ жана Иран акыркы отуз жылда курч мамиледе болду; өз ара алака бир же эки жолугушуу менен же бир- эки айдын ичинде жөндөлбөйт. Биз узак мөөнөттүк саясат жүргүзөбүз. Биздин максатыбыз, президент Обама айткандай, 30 жылдык салкын мамилеге жана текке кеткен 30 жылга чекит койуу. Биз эч качан эки жак 30 жылдык каршылашууну жана ишенбөөчүлүктү чү дегенден унутат деп ойлобойбуз. Ирандыктар ага бүгүн даяр болбосо, эртең же келерки жумада даяр болушат. Бул маселеде өтө чоң сабырдуулук керек”, - дейт АКШ Мамкатчысынын Иран боюнча орун басар жарадамчысы Жон Лимберт.