Бишкекте иш сапар менен жүргөн АКШ генералы Дэвид Петреус кыргыз бийлиги Орусия менен насыянын жол- жобосу тууралуу сүйлөшүүлөр жүргөндө америкалык авиабаза тууралуу эч сөз болгон эмес деп ишендиргенин билдирди.
Кыргызстанда АКШнын аскерий аба базасынын кийинки тагдыры коомчулукта кайрадан кеңири талкуулана баштады. Кээ бир саясат таануучулар мунун себебин Орусиядан 2 миллиард доллар насыя алуу үчүн кыргыз өкмөтүнүн жүргүзүп жаткан сүйлөшүүлөрү менен байланыштырып, соодалашуунун бир шарты катары АКШнын аскер аба базасын Кыргызстандын аймагынан чыгаруу каралган деп болжолдошууда.
Орусиядан насыя акчаны алыш үчүн базаны кетирүүгө кыргыз президенти Курманбек Бакиев макулдугун бериши мүмкүн деген пикирлер айтылууда. Бирок Кыргызстанга атайын иш-сапары менен келген АКШнын Борбордук командачылыгынын башчысы, генерал Дэвид Петреус Америкалык базаны Кыргызстандан чыгаруу тууралуу маалымат негизсиз экенин Кыргызстандын бийлик өкүлдөрүнө таянып айтты.
- Кыргызстанда мен жолугушкан бийлик өкүлдөрүнүн ар бири андай айың кеп Кыргызстандын маалымат каражаттарына тиешеси жок чет өлкөлүк бир гана маалымат булагында айтылганын билдиришти. Ал турсун кыргыз бийлигинин эң маанилүү өкүлүнүн бири Орусия менен болгон экономикалык кызматташтык тууралуу сүйлөшүүлөрдө АКШ базасынын чыгарылышы тууралуу маселе таптакыр козголгон жок деп ишендирди. Ошондуктан база Кыргызстандан чыгарылат деген кеп негизсиз деп ойлойм.
Ошондой эле Петреустун айтымында, АКШ Кыргызстанга жылына ар кыл долбоорлор аркылуу 150 млн. доллар жардам берет. Анын 63 миллион доллары АКШнын Кыргызстандагы аба базасы аркылуу келет. Ушул жардамдардын көлөмүн көбөйтүү маселесин талкуулоо үчүн февраль айында Кыргызстанга атайын делегация келген жатат.
Бирок ошентсе да айрым саясий активдүү жаштар эгерде база Кыргызстандан чыгарыла турган болсо, анда АКШ “жооп кайтарып” Кыргызстанга карата басым кыла турчу механизмдерин ишке киргизиши мүмкүн деп тынчсызданууда. "Эркин муун" либерал жаштар альянсынын теңтөрагасы Урмат Казакпаев төмөндөгүчө оюн айтат:
-Бизде Дүйнөлүк банктан алынган, “Париж клубунан” алынган 2 миллиард доллар карызыбыз бар. Бул эл аралык уюмдар үчүн АКШнын таасири абдан чоң. Ошондуктан базаны кетирип жиберсек, АКШ карызды төлөөнү тездетүү талабын коюшу мүмкүн, үстөк пайызын жогорулатып да жибериши мүмкүн.
Урмат Казакбаев эки миллиард доллар карыздын үстүнө Орусиядан насыяга дагы эки миллиард доллар алып, ал аз келгенсип пайда келтирип жаткан базаны жабуу акылга сыйбаган иш болот деп кабатыр. "Кыргызстан суверендүү өлкө болгондуктан кандай гана чечим кабыл албасын бул өлкө бийлигинин жеке иши. Болгону гана ийкемдүү дипломатия болуш керек",- дейт “Дебат” кыймылынын мүчөсү, коомдук активист Урмат Иманкулов.
Бишкек шаарынан анча алыс эмес жайгашкан “Манас” аба майданындагы АКШнын аскерий аба базасын кетирүү демилгеси коомчулук тарабынан мурун да бир нече жолу көтөрүлүп келген. Анын бирден бир себеби - базанын ичинде АКШлык жоокердин кыргыз жаранын атып өлтүрүп салышы болгон. Бирок бийлик өкүлдөрү АКШ базасынан бюджетке бир топ каражат түшөт деген жүйөө менен коомчулуктун талабын канаатандырбай келген.
Ал эми АКШ генералы атып өлтүрүлгөн кыргызстандык жаран Александр Ивановго байланышкан иш кайра баштан тергелип жаткандыгын, анын жыйынтыгы кабарланарын билдирди.
АКШнын аскер аба базасы эки тараптуу келишимдин негизинде Ооганстандагы антитеррордук операцияга колдоо көрсөтүү үчүн 2002-жылы Бишкекте жайгаштырылган.
Орусиядан насыя акчаны алыш үчүн базаны кетирүүгө кыргыз президенти Курманбек Бакиев макулдугун бериши мүмкүн деген пикирлер айтылууда. Бирок Кыргызстанга атайын иш-сапары менен келген АКШнын Борбордук командачылыгынын башчысы, генерал Дэвид Петреус Америкалык базаны Кыргызстандан чыгаруу тууралуу маалымат негизсиз экенин Кыргызстандын бийлик өкүлдөрүнө таянып айтты.
- Кыргызстанда мен жолугушкан бийлик өкүлдөрүнүн ар бири андай айың кеп Кыргызстандын маалымат каражаттарына тиешеси жок чет өлкөлүк бир гана маалымат булагында айтылганын билдиришти. Ал турсун кыргыз бийлигинин эң маанилүү өкүлүнүн бири Орусия менен болгон экономикалык кызматташтык тууралуу сүйлөшүүлөрдө АКШ базасынын чыгарылышы тууралуу маселе таптакыр козголгон жок деп ишендирди. Ошондуктан база Кыргызстандан чыгарылат деген кеп негизсиз деп ойлойм.
Ошондой эле Петреустун айтымында, АКШ Кыргызстанга жылына ар кыл долбоорлор аркылуу 150 млн. доллар жардам берет. Анын 63 миллион доллары АКШнын Кыргызстандагы аба базасы аркылуу келет. Ушул жардамдардын көлөмүн көбөйтүү маселесин талкуулоо үчүн февраль айында Кыргызстанга атайын делегация келген жатат.
Бирок ошентсе да айрым саясий активдүү жаштар эгерде база Кыргызстандан чыгарыла турган болсо, анда АКШ “жооп кайтарып” Кыргызстанга карата басым кыла турчу механизмдерин ишке киргизиши мүмкүн деп тынчсызданууда. "Эркин муун" либерал жаштар альянсынын теңтөрагасы Урмат Казакпаев төмөндөгүчө оюн айтат:
-Бизде Дүйнөлүк банктан алынган, “Париж клубунан” алынган 2 миллиард доллар карызыбыз бар. Бул эл аралык уюмдар үчүн АКШнын таасири абдан чоң. Ошондуктан базаны кетирип жиберсек, АКШ карызды төлөөнү тездетүү талабын коюшу мүмкүн, үстөк пайызын жогорулатып да жибериши мүмкүн.
Урмат Казакбаев эки миллиард доллар карыздын үстүнө Орусиядан насыяга дагы эки миллиард доллар алып, ал аз келгенсип пайда келтирип жаткан базаны жабуу акылга сыйбаган иш болот деп кабатыр. "Кыргызстан суверендүү өлкө болгондуктан кандай гана чечим кабыл албасын бул өлкө бийлигинин жеке иши. Болгону гана ийкемдүү дипломатия болуш керек",- дейт “Дебат” кыймылынын мүчөсү, коомдук активист Урмат Иманкулов.
Бишкек шаарынан анча алыс эмес жайгашкан “Манас” аба майданындагы АКШнын аскерий аба базасын кетирүү демилгеси коомчулук тарабынан мурун да бир нече жолу көтөрүлүп келген. Анын бирден бир себеби - базанын ичинде АКШлык жоокердин кыргыз жаранын атып өлтүрүп салышы болгон. Бирок бийлик өкүлдөрү АКШ базасынан бюджетке бир топ каражат түшөт деген жүйөө менен коомчулуктун талабын канаатандырбай келген.
Ал эми АКШ генералы атып өлтүрүлгөн кыргызстандык жаран Александр Ивановго байланышкан иш кайра баштан тергелип жаткандыгын, анын жыйынтыгы кабарланарын билдирди.
АКШнын аскер аба базасы эки тараптуу келишимдин негизинде Ооганстандагы антитеррордук операцияга колдоо көрсөтүү үчүн 2002-жылы Бишкекте жайгаштырылган.