Президент К. Бакиевдин Жарлыгы менен бир эле күндө жогорку бийлик эшелонундагы он беш атка минер кызматынан алынды. Кызматтан түшкөн кадрлар президентин соңку чечимдерин саясий зарылчылык деп айтып жатышат.
Искендербек Айдаралиев - биринчи вице-премьер- министрдин кызматынан,
Мурат Исмаилов - өкмөттүн аппарат башчылыгынан,
Арстанбек Ногоев - айыл чарба жана кайра иштетүү министри кызматынан,
Ишенгүл Болжурова -билим жана илим министри кызматынан,
Жардыкта кызматтан алынгандардын басымдуу бөлүгү башка кызматка барары белгиленген.
Буга чейин президент администрациясынын башчысы Медет Садыркулов,
вице-премьер-министр Эльмира Ибраимова,
тышкы иштер министри Эднан Карабаев кызматынан кеткен.
Ак үйдөгү жапырт кадрдык жаңылоонун себеп-жайына президенттик администрация эч кандай түшүндүрмө бере элек. Кызматынан кеткен аткаминерлер деле өз ойлорун айтуудан кылчактап турушат. Ошол эле мезгилде президенттин тарапкерлери бошотулган кадрларды президент тигил же бул кызматка пайдаланарына ишендирип жатышат. Бирок алар башкы милдет кызматтан алынгандарды жайгаштыруу эмес, башкарууга жаңы муундагы кадрларды алып келүүдө болуп жатканын айтышууда.
мындай кадамга барууга дүйнөдөгү экономикалык бурулуштар, каржылык кризис таасир этти.
“Ак жол” партиясынын мүчөсү, Жогорку Кеңештеги комитет төрагасы Зайнидин Курманов жаңы муунга орун бошотуу максатында жасалган бул кадамды колдоду:
- Биз келечекти ойлосок өзгөрүшкө жол беришибиз керек. Баягы эле эски кадрларга таянбашыбыз керек, алар өз милдеттерин аткарышты. Бирок мен жардыктардан көрүп атам, башка жумушка өткөндүгүнө байланыштуу деп турат, алардын мүмкүнчүлүктөрү, тажрыйбасы да пайдаланылат.
Саясат талдоочу Марс Сариев президенттин акыркы чечимин революциялык кадам деп баалады:
- Менимче Акаевдин заманынан бери азыркы жараяндарды байкай албай калган эски кадрлар иштеп атышат. Мен ойлойм, азыр сапаты бийик, билими жогорку кадрларды алыш келет. Азыр кадрдык революция жүрүп жатат деп айтса болот, кадрдык революция жүрүп атат, муну колдош керек.
Президент Курманбек Бакиев бийликке келгендеги Коопсуздук Кеңешинин алгачкы катчысы Мирослав Ниязов президенттин кадр алмаштыруулары мамлекеттин кызыкчылыгы үчүн принципиалдуу өзгөрүүлөрдү алып келерине дегеле ишенген жери жок:
- Жеке үй-бүлө кызыкчылыгынан улам мына бул иштердин бардыгы болуп атат. Ошондуктан кадр тажрыйбалуу, акылдуу болсо да өзүнүн мүмкүнчүлүгүн ишке ашыра албайт. Бүгүнкү бийликтин Кыргызстандын кызыкчылыгына иштей турган мүмкүнчүлүгү жок. Бийликке ким келбесин, ахыбалды оңдоо эч кимдин колунан келбейт.
Анткен менен президент Бакиев бийликке келген алгачкы мезгилдери кадр саясатынын туруктуулугуна жетишери, кадрларды байма-бай алмаштыруу өз жемишин бербестиги тууралуу бир нече ирет айтканы бар. Президент Курманбек Бакиев бийликке келген 2006-жылдан бери төртүнчү премьер-министр менен кызматташып жатат.
Саясат таануучу Орозбек Молдалиев азыркы президент мурдагы президенттин кадр саясатын эле улап, иш жүзүндө эгемен Кыргызстанда стратегиялык кадр саясаты калыптанбай жатат деген ойдо болууда:
- Жеке кызыкчылыктар менен саясий оюндар такай эле аралашып жүрөт. 2005-жылдан кийин деле, андан мурда Акаевдин тушунда деле кадр системасы калыпка салынган жок, тандоо, өстүрүү болгон жок. Окуу жайлар, президенттин академиясы негизделип, кафедралар иштегени менен, бул илимий негизде болгон жери жок. Демократиялык принциптер колдонулбай эле жеке берилгендик, жердешчилик, кланга таандыктык, коррупциялык көз карандылык өңдүү белгилер менен дайындалып келген. Азыр андан да күчөп баратат.
Буга жараша талдоочу азыр ээрден түшкөн аткаминерлердин ордуна келе турган даяр кадрлар байкалбай жаткандыгын белгиледи. Ошого жараша азыр иштен кеткен кызматкерлердин ордуна чын эле билими, тажрыйбасы заманбап жаштар келеби же орун алмаштыруу менен эле чектелеби, ал деле бүдөмүк бойдон турат.
Бейрасмий булактарда кызматтан кеткендердин бир тобун президент кайра эле жылуу-жумшак кызматтардын бирине коюп, президенттик шайлоо босогодо турганда аларды таарынтпоо аракетин кылат деп айтылууда. Эске алынчу аткаминерлердин катарында азыр Медет Садыркулов, Искендербек Айдаралиев, Эднан Карабаев, Ишенгүл Болжурова, Жумадыл Исаков ( Ош шаарынын мурдагы мэри), Нурлан Айтмурзаев (элчи) өңдүү кадрлар аталууда.
Ушу тапта президенттин акыркы кадрдык жүрүштөрүнүн артында кандай сыр бар экендиги коомчулукту кызыктырган башкы маселе болууда. Коопсуздук кеңешинин мурдагы катчысы, саясатчы Мирослав Ниязовдун көз карашында президенттин башкы мүдөөсү жеке кызыкчылыкты турмушка ашыруу болууда:
- Бийлик башында турган адамдар алдыга бир максат койгон үчүн бийликте чоң өзгөрүү жасап атышат. Чоң максат: жакын арада шайлоо жүргүзүү, президенттик шайлообу, парламенттик шайлоо болобу, иши кылып элдин кызыкчылыгына каршы саясат жүргүзүү. Элге каршы бир аргасыз чечим алышы мүмкүн. Экинчи себеп- Кыргызстандын кызыкчылыгы ойдо жок. Үй-бүлөлүк кызыкчылык болуп атат.
Мындай көз карашты “Ата-Мекен” партиясынын лидери Өмүрбек Текебаев да кубаттады. Саясатчы кызматтан алынган министрлердин бейтарап позицияда болушу аларды кызматтарынан айырды деген ойдо.
Буга чейин эле жаңы Конституциянын негизинде кезексиз президентик шайлоо өтөөрү, аны алгачкы президенттик мөөнөт деп жарыялары тууралуу божомолдор саясий чөйрөдө тынбай айтылып келатат.
Жыл башында президенттин ыңкылаптан берки өнөктөшү, алгачкы президенттик шайлоодо каруу-күч болуп берген шакирти Данияр Үсөновдун Ак үйгө кайтып келип, эми президенттик администрация башчысы болуп отуруп калышы, ага удаалаш кадрларды үйрү тобу менен аттан түшүрүп атышы жогорудагыдай имиштерди күчөткөндөй болду.
Эл оозунда ушундай кептер айтылганы менен муну расмий тастыктаган, укуктук жактан негиздеген же төгүндөгөн билдирүүлөр пайда боло элек. Бул аралыкта оппозициядагы саясатчылар азыркы бийлик Кыргызстандын кызыкчылыгын ойлойт дегенге дегеле ишенбестигин, ага жараша ар кандай күтүүсүз саясий кадамдарга барса, ага таңкалуунун кажети жогун айтып атышат. Ушуга жараша азыркы кадрдык алмаштыруу жараяны элдин көзүн жазгыруу аракети катары бааланууда.
Ошол эле мезгилде президенттин кадрдык жүрүшүн дүйнөлүк кризис менен байланыштырып жаткандар да чыгууда. Дүйнөлүк кризиске туруштук берүүгө өкмөт туруштук бере албай калганы айкын болгон үчүн президент ушундай кадамга барууга аргасыз болду дегендердин бири – саясат таануучу Орозбек Молдалиев. Ал өкмөттү кетирип, президент дагы сынга кабылбастын аргасын кылып жаткандыгын белгиледи:
- Чынын айтканда өкмөтттү отставкага кетирди деген эле сөз чынында. Өкмөт кетти, өкмөттүк кризис болду дедирбей эле четинен алмаштырганга окшош нерсе болуп атат. Негизи бул өкмөт толук кызматтан кетти деген эле сөз.
Мындан тышкары оппозициянын күчтөнүп, саясий куралга айланышы да президенттин кадрларды өзгөртүшүнө алып барууда дейт СДП фракциясынын башчысы Бакыт Бешимов. Айрым көз караштарда президенттин бул кадамы эч кандай өзгөрүүгө алып келбей турган, элди алаксытып, иш кылып жаткандай түр көрсөткөн ишарасы катары да каралууда.
Мындай пикирге каршы чыккан талдоочулардын бири Марс Сариев акыркы өзгөрүүлөрдү башкарууга кесипкөйлөрдү тандап алуу учуру келди дейт. Мындайда талдоочу бийлик оппозициянын мүмкүнчүлүгүн да пайдаланышын каалайт:
- Мен ойлойм, оппозиция менен сүйлөшүү керек, жакшы кесипкөй адамдар бар. Мисалы, Бакыт Бешимов, Муратбек Иманалиев бар, деңгээлдери аябай бийик. Андайдар көп эле.
СДП фракциясынын башчысы Бакыт Бешимов өз кезегинде бийликтин сунуш болгон-болбогону тууралуу кандайдыр бир маалымат айтууну эп көргөн жок, бирок оппозиция бийлик менен принципиалдуу сүйлөшүүгө барууга даяр деп билдирди:
- Биз, "Бириккен элдик кыймыл" бийлик менен принципиалдуу сүйлөшүүлөргө барышыбыз мүмкүн. Биз негизги маселелердин ошондой тынч жол менен чечилишин туура көрөбүз. Биз бийликтен сунуш күтүп жатабыз. Анткени биз тиешелүү курултай өткөрдүк. Өз талаптарыбызды бийлик алдына койдук. Жаңы концепцияны сунуштадык. Бир топ идеяларыбызды кагаз түрүндө бердик. Эми аткаруучу бийлик кандай жооп берет – ал ошолордун иши.
СДПдан айырмаланып, бириккен оппозициядагы Өмүрбек Текебаев, Азимбек Бекназаров өңдүү саясатчылар азыркы бийлик менен кызматташпай тургандыктарын кескин айтып келатышат. Бирок бийлик деле оппозиция менен кызматташууга барарына ишенгендер аз. Маселен, Орозбек Молдалиев бийлик оппозиция менен кызматташканга караганда, аны жүдөтүп, саясий күрөштөн четтетүүгө көбүрөөк жөндөмдүү дейт:
- Оппозициянын арасында бийликтин камчысын чаап жүргөндөр бар. Ошолорду эле тартпаса, оппозициянын тамтыракайы мындан да чыгарылат. Оппозицияга каршы иштер мындан да күчөйт. Анткени шайлоого чукул калды, аларды алсыратып, дискредитация жасаш керек. Анан кана, ким бар дегенде татыктуу талапкерлер жок болуп калыш керек болуп атат да. Бул саясат мурдагы президенттин убагында деле болгон.
Ошентип, президент Курманбек Бакиевдин кадрдык кийинки жүрүштөрү коомдук-саясий чөйрөнүн бүйүрүн кызыткан башкы тема бойдон калууда. Президент бошоткон орундарга кадрларды келерки аптада жайгаштырары болжолдонууда. Бул аралыкта министри дайындала элек болгону менен Тышкы иштер министрлиги Кыргызстандын дипломатиялык курамын Бишкекке чакыргандыгы тууралуу маалымат тарады. Дипломаттардын катарында президенттин иниси, Кыргызстандын Германиядагы элчиси Марат Бакиев да бар.