Түркмөнстан газга бай, муну бийликтер да жашырбайт. Тегин жерден бул өлкөдө газ бекер эмес. Бирок чын эле түркмөн газы түркмөн атуулдары үчүн бекерби?
Түркмөнстанда президент Ниязовдун көзү өткөнү менен, жаңы келген мамлекет башчысы Бердымухаммедов түркмөн атуулдарын бекер электр кубаты жана бекер газ менен камсыздоону улантам деп убада кылган. Бирок чындыгында газ бекер эмес шекилдүү.
Түркмөнстандын Араб деген айлына 1993-жылы көчүп келгендердин бири айылда газ эч качан болгон эмес дейт:
-Кээ бирлер чоң газ түтүгүнө өз алдынча кошулуп алышкан, бирок көпчүлүктүн айылга газ киргизүүгө каражаты жок. Электр кубаты да солгундап кеткендиктен сентябр айынан бери от жагып, тамак жасап ичип калдык. Бирок газ компаниясына биз акча төлөйбүз. Бул компаниянын кызматкерлери келип, «кааласаңар акча чогулткула, биз үйүңөргө газ жеткирип беребиз»,-деп айтышат.
Ал эми Азаттыктын Лебап дубанындагы кабарчысы Осман Халлыевдин айтымында, Түркмөн калкын газ менен камсыз кылуу, айрыкча кышында начар болуп жатат. Анткени газ түтүгүндө басым, айрыкча айыл жеринде түшүп кеткен.
Азаттыктын дагы бир кабарчысы Солтан Ачылованын ишениминде, тургундардан акча талап кылган кызматкерлер ал акчаны өз чөнтөктөрүнө салып жаткан болушу толук ыктымал:
-Өткөндө газ компаниясынын кызматкерлери менин үйүмө келип, газ пайдаланганы үчүн паланча, газ плиткасы үчүн түкүнчө төлө деп айтышты. Мен Түркмөнстанда газ бекер, ошондуктан төлөбөйм дедим.
Газ компаниясында ага чындыгында газ үчүн акы төлөш керек экендигин айтышты. Бирок кур дегенде Ачылованын үйүнө акча сурагандар келбей калды:
-Мен эмне үчүн компаниянын кызматкерлери акча сурап келип жатат, андан көрө мен кассаңарга төлөйүн, алар башка келбесин деп айттым. Алар чогулткан акча мамлекеттик казнага түшөт деп ойлобойм.
Анын аралыгында, газдын дүйнөлүк баасы ай санап эмес, күн санап өсүүдө. Ошого жараша, түркмөн бийликтери экспорттолгон газдын баасын улам көтөрүп жатат.
1990-жылдардын этегинде өлкө Орусиянын Газпромун бир миң куб метр газга 36 доллар төлөөгө араң көндүргөн, ортодогу талаштардан улам, ал кезде Орусияга баруучу газ кууру улам жабылып калчу. 2005те Газпром бир миң куб метрге 65 доллар, ал эми 2006да 100 доллар төлөөгө макул болду.
Иранга түркмөн өкмөтү газды 40 доллардан сатып келген, 2007де бул баа 75 долларга жетти. Бирок өткөн аптада Иранга баруучу газ түтүгүнүн жабылып калышын бул өлкөгө сатылуучу газ баасынын дагы кымбатташына жорушууда.
Түркмөнстандын Араб деген айлына 1993-жылы көчүп келгендердин бири айылда газ эч качан болгон эмес дейт:
-Кээ бирлер чоң газ түтүгүнө өз алдынча кошулуп алышкан, бирок көпчүлүктүн айылга газ киргизүүгө каражаты жок. Электр кубаты да солгундап кеткендиктен сентябр айынан бери от жагып, тамак жасап ичип калдык. Бирок газ компаниясына биз акча төлөйбүз. Бул компаниянын кызматкерлери келип, «кааласаңар акча чогулткула, биз үйүңөргө газ жеткирип беребиз»,-деп айтышат.
Ал эми Азаттыктын Лебап дубанындагы кабарчысы Осман Халлыевдин айтымында, Түркмөн калкын газ менен камсыз кылуу, айрыкча кышында начар болуп жатат. Анткени газ түтүгүндө басым, айрыкча айыл жеринде түшүп кеткен.
Азаттыктын дагы бир кабарчысы Солтан Ачылованын ишениминде, тургундардан акча талап кылган кызматкерлер ал акчаны өз чөнтөктөрүнө салып жаткан болушу толук ыктымал:
-Өткөндө газ компаниясынын кызматкерлери менин үйүмө келип, газ пайдаланганы үчүн паланча, газ плиткасы үчүн түкүнчө төлө деп айтышты. Мен Түркмөнстанда газ бекер, ошондуктан төлөбөйм дедим.
Газ компаниясында ага чындыгында газ үчүн акы төлөш керек экендигин айтышты. Бирок кур дегенде Ачылованын үйүнө акча сурагандар келбей калды:
-Мен эмне үчүн компаниянын кызматкерлери акча сурап келип жатат, андан көрө мен кассаңарга төлөйүн, алар башка келбесин деп айттым. Алар чогулткан акча мамлекеттик казнага түшөт деп ойлобойм.
Анын аралыгында, газдын дүйнөлүк баасы ай санап эмес, күн санап өсүүдө. Ошого жараша, түркмөн бийликтери экспорттолгон газдын баасын улам көтөрүп жатат.
1990-жылдардын этегинде өлкө Орусиянын Газпромун бир миң куб метр газга 36 доллар төлөөгө араң көндүргөн, ортодогу талаштардан улам, ал кезде Орусияга баруучу газ кууру улам жабылып калчу. 2005те Газпром бир миң куб метрге 65 доллар, ал эми 2006да 100 доллар төлөөгө макул болду.
Иранга түркмөн өкмөтү газды 40 доллардан сатып келген, 2007де бул баа 75 долларга жетти. Бирок өткөн аптада Иранга баруучу газ түтүгүнүн жабылып калышын бул өлкөгө сатылуучу газ баасынын дагы кымбатташына жорушууда.