Аталган долбоордун биринчи баскычында Бишкектин негизги көчөлөрүнүн 10 кесилишине камералар орнотулду. Андан тышкары жол эрежеси бузулган учурларды аныктоочу көчмө радарлар ишке киришет.
Орусиялык «Вега радиокуруу концерни» компаниясы «Коопсуз шаар» долбоорун ишке ашырууга киришти. Маалымат технологиялары жана байланыш комитетинин жетекчисинин орун басары Кубаныч Шатемиров долбоордун биринчи фазасындагы иштер тууралуу төмөнкүлөрдү айтты:
- 12-февралда долбоордун биринчи фазасы иштей баштайт. Анын алкагында Бишкектеги 10 кесилишке камера орнотулуп, 17 стационардык, 20 көчмө программалык аппарат комплекстери коюлат. Ушундан улам биз автоунаа айдоочуларын жол эрежелерин бузбоого чакырабыз. Жалпысынан «Коопсуз шаар» долбоорунун биринчи баскычында 110 аппарат комплекстери коюлат. Анын ичинен 38 кесилишке камералар орнотулуп, 20 көчмө программалык аппарат комплекстери ишке кирет.
Учурда баш калаанын Жибек Жолу - Жаш Гвардия бульвары, Чүй проспектиси - Фучик, Чүй проспектиси – Бүбүсара Бейшеналиева, Жибек Жолу - Фучик, Чүй проспектиси - Жаш Гвардия бульвары, Жоомарт Бөкөнбаев – Жусуп Абдрахманов, Жибек Жолу – Жусуп Абдрахманов, Чүй проспектиси - Курманжан Датка, Москва – Жусуп Абдрахманов, Максим Горький – 7-апрель көчөлөрүнүн кесилишине жол кыймыл коопсуздугун көзөмөлдөөчү камералар орнотулду.
Мындан тышкары, 20 көчмө программалык аппарат комплекстери же башкача айтканда радарлар иштей баштайт. «Вега» компаниясынын оператору Данияр Окенов радар айдоочу белгиленген ылдамдыктан ашкан учурда жана карама-каршы тилкеге чыкканда автоунааны каттай турганын көрсөтүп берди:
- Бул радар эки багытты тең тартат - башкача айтканда бери келаткан жана ары бараткан автоунааны. Мисалы, азыр бери карай келаткан маршрутканын айдоочусу саатына 20 чакырым ылдамдыкта айдап келатып, ылдамдыгын саатына 19 чакырымга чейин түшүрдү. Бул автобус болсо саатына 36 чакырым ылдамдык менен келе жатат. Бул аппарат фото менен видеого да тарта берет.
Кадимки видеого тартчу камераларга окшош, анча чоң эмес радарларды долбоорду ишке ашырып жаткан «Вега» ишканасынын операторлору ноутбук аркылуу башкарып турат. Алар Жол кыймыл коопсуздугун камсыздоо башкы башкармалыгы менен кеңешип, эреже бузуу көп катталган аймактарга көчүп иштешет. «Веганын» дагы бир оператору Бекулан Жумабаев радарлар көбүнчө кайсы аймактарга коюларын айтып берди:
- Шаардын кире беришинде жана трассаларга коюлат. Жол кыймыл коопсуздугун камсыздоо башкы башкармалыгы менен үч айдан бери кайсы аймактарда жол эрежеси көп бузуларын, кайсы жерлерде кырсык көп болорун иликтеп, элден түшкөн арыздарга мониторинг жүргүздүк. Ошонун негизинде бизге аймактар бөлүнүп берилген. Азырынча ошол жерлерде тесттик негизде иштеп жатабыз.
Бул радарлар азырынча таңкы саат сегизден тартып кечки саат алтыга чейин иштейт. Ал жол эрежесин бузган айдоочунун автоунаасын жана номурун 100 метр аралыктан видеого жана сүрөткө тартып алат. Андан соң бул маалымат «Инфоком» мамлекеттик ишканасына жөнөтүлөт.
Эреже бузган айдоочуларды жол кесилиштерине орнотулган камералар менен радарлардан тышкары Жол кыймыл коопсуздугун камсыздоо башкы башкармалыгынын автоунааларына орнотулган «Ураган» аттуу жабдуу да тескей баштайт.
Аталган башкармалыктын Мониторинг борборунун бөлүм башчысы Нурбек Молдогазиев мындай аппарат 10 автоунаага орнотулганын билдирди. Анын экөө Бишкекте иштесе, калгандары аймактарга бөлүнүп берилген.
- «Ураган» жол четине, тротуарларга жана жөө адамдар өтүүчү жерлерге токтоп, жол эрежесин бузган автоунааларды бир сыйра каттап кетет, - дейт ал. - Беш мүнөттөн кийин кайра ошол жерге келет. Эгер беш мүнөттүн ичинде ал транспорт ордунан кетип калбаса жол эрежесин бузду деп катталат. Мисалы, «Айчүрөк» дүкөнүнүн, Ош базарынын, Аламүдүн базарынын тегерегине айдоочулар автоунааларын жол эрежесин бузуу менен токтотуп жүрүшөт.
Жалпылап айтканда жол кесилиштерине орнотулган камералар, көчүп жүрүүчү радарлар менен «Ураган» аппараты 12-февралдан баштап жол чырактын тийиштүү белгисине баш ийбеген, карама-каршы тилкеге чыккан, жол четинде, тротуарда, веложолдо, көк шиберде жана жөө жүргүнчүлөр өтчү тилкеге токтогон, жол чырактын токтотуучу белгисине карабай өткөн, жөө жүргүнчүлөр өтчү тилкедеги эрежелерди бузган, ылдамдыкты чектен ашырган жана автоунаа токтотуучу жерлердеги, аялдамалардагы талаптарды бузган айдоочуларды каттап, айыппул сала баштайт.
Жогоруда аталган аппараттарга жол эрежесин бузуп катталган автоунаалардын номурлары менен унаанын өзүнүн сүрөтү «Инфоком» ишканасына жөнөтүлөт. Андан соң ал Жол кыймыл коопсуздугун камсыздоо башкы башкармалыгынын Мониторинг борборуна келип түшөт.
Ал жактан автоунаанын номуру менен анын модели шайкеш келер-келбеси текшерилип, айыппулдун өлчөмү, эреже бузуунун беренеси жазылып «Кыргыз почтасына» өткөрүлүп берилет. Андан соң «Кыргыз почтасы» айдоочунун дарегине кат жөнөтөт.
Айдоочу айыпты 30 күндүн ичинде төлөшү керек. Ал белгиленген мөөнөттө айыпты төлөбөсө үстүнө туум кошулат. Салынчу айыптар, коюлуп жаткан камералар менен деги эле «Коопсуз шаар» долбоору боюнча айдоочулардын кабары барбы? Биз бул боюнча сурамжылоо жүргүзүп көрдүк.
- «Камераларды коюшат имиш» деген кабарым бар, - дейт шаар тургундарынын бири. - Шаардын ичине коюлган экен. Бирок мен ал жактан көп деле жүрбөйм да. Ал эми кандай эрежелердин бузулушун каттай турганын жакшы уккан эмесмин.
- Бирок шаардын көп көчөлөрүндө жол эрежелери боюнча белгилер жок, - деди дагы бир маектешибиз. - Кээ бир жерлерде өчүп калган. Кээ бир жерлерде бак тосуп калган.
- «12-февралдан баштап шаарда камералар иштей баштайт» деп угуп атам. Бул бир чети туура эле. Мисалы, айдоочулар эрежени бузбай калышат, - деди үчүнчүсү.
Жол эрежесин бузган айдоочулар өздөрүнө салынган айыппулдун өлчөмү менен алдын-ала кыргыз өкмөтүнө караштуу uslugi.gov.kg сайтынан да тааныша алышат. Ал сайтта «Жол кыймылынын эрежелерин бузганы үчүн айыппулду текшерүү» деген баракчага кирип, өзүнүн идентификациялык маалыматы менен автоунаасынын мамлекеттик номурун жазса, жол эрежесин кайсы жерден, качан, кантип бузганы, ал үчүн канча сом айыппул төлөй турганы тууралуу маалыматтар чыгат.
«Коопсуз шаар» долбоору төрт баскычтан туруп, тийиштүү жабдуулар Бишкекте жана Чүй облусунда орнотулат. Аны Орусиянын ««Вега» концерни» компаниясы 2 млрд. 320 миллион сомго ишке ашырат.
Бул каражатты «Вега» компаниясы долбоорго салып, кийинки беш жыл ичинде ар бир жол эрежесин бузулган учурга төлөнгөн айыппулдан орточо 210 сомду алып турат. Орусиялык компания долбоорго жумшаган акчасынын ордун ушундай ыкма менен толтуруп, пайда көрмөкчү.
Бийлик долбоор ийгиликтүү иштеп кетсе жол кырсыктары, коррупциялык иштер азаят деп ишендирүүгө аракет кылууда.
