“Окумуштууларга, журналисттерге, чет элдиктерге, алардын ичинен Орусиялык жарандарга демонстративдүү түрдө ачык кол салуулар Кыргызстандын беделине гана шек келтирбестен, өлкөнү дүйнө коомчулугу алдында криминалдашкан кылып көрсөтөт”.
Ушундай маанайдагы ачык кайрылууга дүйнөнүн чар тарабында эмгектенишкен бир катар окумуштуулар үн кошушкан. Мындай кайрылуу Орусиялык белгилүү саясат таануучу, профессор Александр Князевдин сабалышына байланыштуу чыгып отурат. Дал ушул адамдын сабалышы көптөгөн окумуштуулардын тынчсыздануусун жаратканы айтылган кайрылууда, өлкөдө коркутуп-үркүтүүлөр күч алганы баса белгиленет. Кайрылуунун этегинде ар кыл мамлекетте жайгашкан түрдүү уюмдарда эмгектенишкен 78 адамдын аты жазылган.
Ошол тизмеде “Дин, укук жана саясат” аттуу аналитикалык иликтөө борборунун директору Кадыр Маликовдун ысымы да жүрөт.
К.Маликов “Азаттыктын” суроолоруна жооп берип жатып, А.Князев сабалгандан кийин аны менен жолугушканын, анын сабалуусуна чындап эле тынчсызданып, тилектештигин билдиргенин айтты. Бирок президентке жолдогон ачык каттын мазмуну менен таанышпаганын айткан талдоочу, бул жерде ал жалпы эле Кыргызстандагы абалга, жалпы эле сабалып аткандарга тынчсыздануусун билдиргенин, анын орус же кыргыз экенине маани бербегенин, бирок кайрылууда бир гана орустар сабалып атат дегендей калпыстык кетирилип калганын баса белгиледи.
- Мен ал каттын өзүн окуган жокмун. Бирок Александр Князев менен жеке жолукканымда ага колдоо көрсөтүп, тилектештигимди билдиргем. Тилекке каршы кайрылуунун мазмунун билбейм. Бирок ал жерде жалпы эле эксперттердин болуп өткөн окуяга карата тынчсыздануусу жазылат деп түшүнгөм. Ал эми экинчи жагынан буга байланыштуу менин шек саноолорум бар. Анткени мага бул кайсы бир күчтөр тарабынан атайылап жасалгандай сезилип атат. Кайсы бир күчтөр Кыргызстан менен Орусиянын ортосуна от жагып аткандай.
Андан тышкары талдоочунун айтымында, Кыргызстанда уруп-сабоолор, коркутуулар бир гана А.Князевге же дагы башка орус улутундагыларга тийген жок. Бүгүнкү күнү ондогон оппозиция өкүлдөрүнө кылмыш иштери козголуп, токмоктолуп, кайсы биринин өмүрүнө да кол салуулар болуп, оппозицияга жан тарта коем деп абакта жаткандары да жок эмес. К.Маликовдун пикиринде, ачык кайрылууга үн кошкон башка окумуштуулар деле Кыргызстандагы жалпы абалга тынчсызданган болуулары керек. Бирок эмнегедир кайрылууда А.Князев менен дагы бир орусиялык журналист Александр Евграфовго басым жасалып, орустар токмоктолуп атат дегендей түс берилгени байкалып турат.
Мындай кайрылууга азырынча бийлик тарап жооп кайтара элек. Президенттин катчылыгынын Эксперттик-аналитикалык камсыздоо кызматынын жетекчиси Султан Жумагулов “Азаттыктын” суроолоруна жооп берип, ушул тапта аталган кайрылуу талданып атканын билдирди. Анын пикиринде, мындай иштер атайылап жасалуусу дагы мүмкүн:
- Дүйнө татаалдашып кеткен да. Эгер Кыргызстанда А.Князев сабалып атса, сөзсүз Кыргызстанга доо кетет да. Ошону билип туруп бийлик аны урушу мүмкүнбү? Анын үстүнө Орусия менен Камбар-Ата маселеси козголуп атканда, ошону билип туруп бийлик жасамак беле? Жок. Муну башка күчтөр жасашы мүмкүн. Кыргызстан менен Орусияны чатакташтыралы деген...
Сабалган күндүн эртеси 10-декабрда А.Князев “Азаттыктын” суроолоруна жооп берип, ишмердүүлүгү үчүн токмоктолгонун айткан болчу:
- Эң негизгиси менин оюмча, бул болуп аткан окуялар, өлкөнүн саясий айдыңынан мурдагы бийлик менен байланышы бар адамдардын бардыгын, ошондой эле өз оюн айта алгандарды тазалоо болуп атканынан кабар берип атат окшойт. Менин оюмча мамлекеттик кызматтарда, башка уюмдарда менин айткандарымды, менин баа берүүлөрүмдү жактырбагандар бар. Анын үстүнө менин баа берүүлөрүм туура чыгып калып атат. Маселен өлкө деградацияга кабылып, архаизация жүрүп атканы, орто кылымга кайтып баратканы тууралуу сөздөрүм. Мына ушулардан жыйынтык чыгарыш керек.
Кандай болгон күндө да бир катар жергиликтүү жана чет элдик интеллигенция өкүлдөрү Кыргызстандагы абалга тынчсызданышып, өлкөдөгү репрессиялык методдорду айыпташты. Ал эми алардын тынчсыздануусу айтылган кайрылуунун мазмунунда атайылап бир жактуулук кетирилген дешет.
Ушундай маанайдагы ачык кайрылууга дүйнөнүн чар тарабында эмгектенишкен бир катар окумуштуулар үн кошушкан. Мындай кайрылуу Орусиялык белгилүү саясат таануучу, профессор Александр Князевдин сабалышына байланыштуу чыгып отурат. Дал ушул адамдын сабалышы көптөгөн окумуштуулардын тынчсыздануусун жаратканы айтылган кайрылууда, өлкөдө коркутуп-үркүтүүлөр күч алганы баса белгиленет. Кайрылуунун этегинде ар кыл мамлекетте жайгашкан түрдүү уюмдарда эмгектенишкен 78 адамдын аты жазылган.
Ошол тизмеде “Дин, укук жана саясат” аттуу аналитикалык иликтөө борборунун директору Кадыр Маликовдун ысымы да жүрөт.
Кайсы бир күчтөр Кыргызстан менен Орусиянын ортосуна от жагып аткандай.
К. Маликов
К.Маликов “Азаттыктын” суроолоруна жооп берип жатып, А.Князев сабалгандан кийин аны менен жолугушканын, анын сабалуусуна чындап эле тынчсызданып, тилектештигин билдиргенин айтты. Бирок президентке жолдогон ачык каттын мазмуну менен таанышпаганын айткан талдоочу, бул жерде ал жалпы эле Кыргызстандагы абалга, жалпы эле сабалып аткандарга тынчсыздануусун билдиргенин, анын орус же кыргыз экенине маани бербегенин, бирок кайрылууда бир гана орустар сабалып атат дегендей калпыстык кетирилип калганын баса белгиледи.
- Мен ал каттын өзүн окуган жокмун. Бирок Александр Князев менен жеке жолукканымда ага колдоо көрсөтүп, тилектештигимди билдиргем. Тилекке каршы кайрылуунун мазмунун билбейм. Бирок ал жерде жалпы эле эксперттердин болуп өткөн окуяга карата тынчсыздануусу жазылат деп түшүнгөм. Ал эми экинчи жагынан буга байланыштуу менин шек саноолорум бар. Анткени мага бул кайсы бир күчтөр тарабынан атайылап жасалгандай сезилип атат. Кайсы бир күчтөр Кыргызстан менен Орусиянын ортосуна от жагып аткандай.
Андан тышкары талдоочунун айтымында, Кыргызстанда уруп-сабоолор, коркутуулар бир гана А.Князевге же дагы башка орус улутундагыларга тийген жок. Бүгүнкү күнү ондогон оппозиция өкүлдөрүнө кылмыш иштери козголуп, токмоктолуп, кайсы биринин өмүрүнө да кол салуулар болуп, оппозицияга жан тарта коем деп абакта жаткандары да жок эмес. К.Маликовдун пикиринде, ачык кайрылууга үн кошкон башка окумуштуулар деле Кыргызстандагы жалпы абалга тынчсызданган болуулары керек. Бирок эмнегедир кайрылууда А.Князев менен дагы бир орусиялык журналист Александр Евграфовго басым жасалып, орустар токмоктолуп атат дегендей түс берилгени байкалып турат.
С. Жумагулов
Мындай кайрылууга азырынча бийлик тарап жооп кайтара элек. Президенттин катчылыгынын Эксперттик-аналитикалык камсыздоо кызматынын жетекчиси Султан Жумагулов “Азаттыктын” суроолоруна жооп берип, ушул тапта аталган кайрылуу талданып атканын билдирди. Анын пикиринде, мындай иштер атайылап жасалуусу дагы мүмкүн:
- Дүйнө татаалдашып кеткен да. Эгер Кыргызстанда А.Князев сабалып атса, сөзсүз Кыргызстанга доо кетет да. Ошону билип туруп бийлик аны урушу мүмкүнбү? Анын үстүнө Орусия менен Камбар-Ата маселеси козголуп атканда, ошону билип туруп бийлик жасамак беле? Жок. Муну башка күчтөр жасашы мүмкүн. Кыргызстан менен Орусияны чатакташтыралы деген...
Сабалган күндүн эртеси 10-декабрда А.Князев “Азаттыктын” суроолоруна жооп берип, ишмердүүлүгү үчүн токмоктолгонун айткан болчу:
- Эң негизгиси менин оюмча, бул болуп аткан окуялар, өлкөнүн саясий айдыңынан мурдагы бийлик менен байланышы бар адамдардын бардыгын, ошондой эле өз оюн айта алгандарды тазалоо болуп атканынан кабар берип атат окшойт. Менин оюмча мамлекеттик кызматтарда, башка уюмдарда менин айткандарымды, менин баа берүүлөрүмдү жактырбагандар бар. Анын үстүнө менин баа берүүлөрүм туура чыгып калып атат. Маселен өлкө деградацияга кабылып, архаизация жүрүп атканы, орто кылымга кайтып баратканы тууралуу сөздөрүм. Мына ушулардан жыйынтык чыгарыш керек.
Кандай болгон күндө да бир катар жергиликтүү жана чет элдик интеллигенция өкүлдөрү Кыргызстандагы абалга тынчсызданышып, өлкөдөгү репрессиялык методдорду айыпташты. Ал эми алардын тынчсыздануусу айтылган кайрылуунун мазмунунда атайылап бир жактуулук кетирилген дешет.
