Кыргыз бийлиги 25-марттагы эки тараптуу сүйлөшүүдө өзбек тарап эч кандай талап койбогонун, Кыргызстан да аларга эч кандай убада бербегенин билдирүүдө. Бирок адистер бул макулдашуунун артында көмүскө келишимдер болушу мүмкүн деп жоромолдошууда.
Кыргызстан менен Өзбекстандын башкы чек арачылары баштаган топтордун Баткендеги “Кызыл-Кыя автожолу” чек ара өткөрмө бекетиндеги сүйлөшүүсү 25-мартта түн бир оокумга чейин уланган. Натыйжада тараптар мунасага келип, Өзбекстан 26-мартта түшкө чейин бардык аскерий техникасы менен жоокерлерин Аксы районундагы Чаласарт талаш участогунан чыгарып кеткен.
Өкмөттүн чек ара маселелери боюнча өкүлү Курбанбай Искандаров Өзбекстан тарап Кыргызстанга эч кандай талап койбогонун билдирүүдө:
- Өзбекстан ал жерге аскерлерин киргизгенин Нооруз майрамына карата коопсуздук чаралары менен гана түшүндүрдү. Майрам бүтүп, эми алып салууга макул болушту. Чек ара маселеси конструктивдүү чечилди. Өзбекстан башка эч кандай талап койгон жок. Кыргызстан да аларга эч нерсе убада кылбады, эч кандай милдеттенме албадык. Учурда талаш аймакта Өзбекстан блокпостторун алып, аскерлерин алып кетти. Биздин жарандар кадимкидей эле каттап жатышат. Негизи жол биздин аймакта турат, жол такталгандан кийин гана кимге тиешелүү экени аныкталат.
Искандаров мындан сырткары Аксыдагы Үңкүр-Тоо (Унгар-Тоо) талаш участогу да коңшу өлкөгө берилбестигин, өзбек тарап ал боюнча сөз кылбаганын айтты. Ал ошондой эле буга чейин айтылып жаткандай Орто-Токой суу сактагычы жөнүндө да Ташкент талап койбогонун кошумчалады.
Бирок айрым адистер Өзбекстан бир нече күндөн бери элди жөн гана дүрбөтпөгөнүн белгилешет. Ошол себептүү бийлик кээ бир нерселерди ачык айткысы келбеди дегендер да бар. Серепчи Эмил Жураев:
- Жолугушуу аябай узак болгону эле ал отурумда көп сөздөр талкууланганын далилдеп турат. Өзбекстан балким суу же дагы башка маселелерде кыргыз бийлигинин жасап жаткан иштерине нааразы экенин, кайсы бир чечимдерге каршы экенин айтса керек. Айрым жагдайлар боюнча балким келишимдерге да келген болушу мүмкүн. Азырынча ал кайсы маселе экенин айтуу кыйын. Бирок Өзбекстан Нооруз майрамына карата гана аскерлерин киргизип, кайра алып чыгып кетти дегенге ишенүү кыйын. Эгер ага макул боло турган болсок, анда бул Өзбекстандын Кыргызстанга сес көрсөтүүсү, же чагымчылдык аракети катары кабыл алынат. Анткени алар бизден сурабастан талаш жерге кирип келген. Ал ортодо жарым-жартылай расмий түрдө өзбек тарап өз жерибизде турабыз деп жарыялап жиберишкен.
Чек ара тилкелерин делимитация, демаркация иштери кайрадан улана баштайт. Кечээги жолугушууларда биз “такталбаган жерлерге келбейбиз, мындан кийин мурдагыдай эле кызматташа баштайбыз” деп макулдаштык,Бакыт Жылтыров
Маалым болгондой, Бишкек акыркы бир-эки жылдан бери Өзбекстан пайдаланып келген Кыргызстандын объекттерин өзүнө кайтарып алуу жана инвентаризациялоо иштерин жанданткан. Анын ичинде кыргыз-өзбек чек ара тилкесинде жайгашкан каналдар, насостук станциялар, суу сактагычтар бар. Соңку жолугушууда ошого карата пикирлер да айтылган болушу мүмкүн дегендер жок эмес.
Өзбекстандын соңку аракети жаңжалга себеп болбошу үчүн Кыргызстан өз турумун бекемдеши керектигин айтат Аксы райондук кеңешинин депутаты Эргешаалы Озокеев:
- Эл ызы-чуу кылбаганда балким дагы ушинтип тура беришет беле... Эми башкысы буларга теңата боло тургандай иштерди жасамайынча булар али моюндабайт. Ошон үчүн суу сактагычтарды куруп, дагы каналдарды салуу керек. Резервдерди көбөйтүп, суу аркылуу таасир эте ала тургандай болушубуз керек. Андан ары бизге кырын көрсөтө да албай калат. Балким чек араны ачып да салышабы, туугандар кирип-чыга бергиле деп...
Деген менен бийлик Өзбекстан бул аракетин кайра кайталабайт деп кепилдик бере албай турушат. Мамлекеттик чек ара кызматынын жетекчи орун басары жана Башкы штабдын жетекчиси Бакыт Жылтыров:
- Эми чек ара тилкелерин делимитация, демаркация иштери кайрадан улана баштайт. Кечээги жолугушууларда биз “такталбаган жерлерге келбейбиз, мындан кийин мурдагыдай эле кызматташа баштайбыз” деп макулдаштык, протоколдорго кол коюлду. Эми Өзбекстан тарап ошонун баарын аткарат деп ойлойбуз. Бирок ошол тактоо иштери аяктаганча Өзбекстан эч нерсе кылбайт деп эч ким кепилдик бере албайт.
18-мартта Аксыдагы Чаласарт тилкесине өзбек чек арачылары аскер техникалары менен кирип келиши кыргыз тараптын нааразылыгын жаратып, чек арадагы абал курчуп кеткен. Кийинчерээк ал жерге кыргыз тарап да чек арачыларын койгон. Өзбек аскерлери кыргызстандыктары ал жерден паспортун текшерип өткөрө баштаган.
Кыргыз Чек ара кызматы бул талаштуу тилке экенин айтса, жергиликтүү калк ал жер мурдатан Кыргызстандыкы болгонун, үлүш жерлери да бар экенин билдиришкен.
Учурда аталган участок аркылуу Ала-Бука менен аксылыктар мурдагыдай эркин каттай башташты. Чек ара кызматтары чек араны кайтарууда штаттык режимге өттү.
Кыргыз өкмөтү ошондой эле санариптик телекөрсөтүүгө өтүү иштеринин алкагында Аксы районунда кошумча байланыш РРСти куруу улантыларын кабарлоодо. Ошол эле учурда Үңкүр-Тоо аймагындагы “Кербен-24” радиорелийдик станциясы көчүрүлбөй турганын билдирүүдө.
