30-январда Астана жана Алматы шаарларында өтө турган 7-кышкы Азия оюндарына спорттун беш түрү боюнча кыргызстандык 52 спортчу мөрөй талашканы турат.
Дене тарбия жана спорт мамлекеттик агенттигинин башчысы Алмазбек Касеновдун айтымында, кыргызстандыктар кышкы Азия оюндарында биатлон, лыжа жарыштары, шайба жана топ хоккейи, спорттук ориентирлөө түрлөрү боюнча мелдешке катышат.
VII Кышкы Азия оюндары Казакстандын борбору Астанада жана Алматы шаарында спорттун 11 түрү боюнча өтөт.
Жеңүүчүлөргө 69 комплект байгелер ыйгарылат. Азия континентинде кышкы спорт анча өнүкпөгөндүктөн мөрөй талашууга 27 өлкөнүн 1150 спортчусу гана катышары болжолдонууда.
Унутулуп бараткан кышкы спорт
Улуттук олимпиада комитетинин президенти Мурат Саралиновдун маалымдаганына караганда, Азия оюндарынын ачылыш салтанаты 30-январда Астанадагы “Астана-Арена” футболдук стадионунда өтөт.
- Оюндардын жабылыш аземи 6-февралда Астанадагы Балбан Шолак атындагы спорт сарайында болмокчу.
Астанада муз үстүндөгү көркөм бий, хоккей, коньки жана шорт-трек жарыштары болот.
Алматыда лыжа жарыштары, тоо-лыжа, биатлон, спорттук орентирлөө мелдештерине күйөрмандар күбө болушат.
Спорт күйөрманы Такин Рысбектегин Кыргызстанда кышкы спортко анча көңүл бурулбаганын айтып, коңшу өлкөлөр ат чабым алдыга кеткенин белгиледи.
- Кыргызстанда кышкы спортко көңүл бурулбай келатканы өкүндүрөт. Нарын, Каракол, Чүйдөгү лыжа спорт базаларында кышкы спорт мелдештерин өткөрүүгө мүмкүнчүлүктөр бар. Бирок демилге колдоого алынбай келатат. Кыргызстандагы табигый шарт болсо да, кардан акча жасаганды, Азиянын ысык өлкөлөрүнүн спортчуларын чакырып бирге машыгууну колго албай келатабыз. Кышкы Азия оюндарына бирин-экин гана спортчулар барып, бул оюндарга каражат бөлүнбөй келатканы кыргыз спорт жетекчилеринин кайдыгерлиги. Бул оюндар элдин намысы жана сыймыгы болууга тийиш эле. Кыргызстандын аймагы 90 пайыз тоодон тургандыктан кышкы спортту өнүктүрүү негизги милдеттердин бири болуш керек.
Адистердин баамында, бул мөрөй талашууларда кыргызстандыктар байгелүү орундарга жетүүсү күмөн. Ошондой болсо да шайба жана топ менен ойнолуучу хоккей мелдештеринде коло байге болушу да ыктымал.
Себеби шайба хоккей мелдештери эки топко бөлүнүп өткөнү турат. Жогорку лигада мыкты командалар ойносо, экинчи лигада өнүгүп келаткан өлкөлөр беттешет. Кыргызстандык хоккейчилер экинчи топто байгеге илинип калуусу мүмкүн. Жергиликтүү оюнчуларга казакстандык айрым чебер хоккейчилер да кошулуп, сүрөөнгө алганы турат. Ошондой эле лыжалык жарыштарда да артта калбай, алдыңкы топко кошулса деген тилек.
Спорт жана бизнес
Кышкы Азия оюндарын өткөрүү шылтоосу менен казактар Астана менен Алматы шаарларындагы спорт жайлар эл аралык деңгээлде кайра жаңыртып алышты. Алар “Медео” муз айдыңы жана Чымбулак тоо-лыжа базасын кайра реконструкциялоого эле 750 млн. доллар каражат чыгымдалган.
Астанадагы кыргыз маданий борборунун жетекчиси Шавкат Исмаиловдун айтымында, кышкы Азия оюндарынын оту 12-январда Кувейт өлкөсүндөгү Азия олимпиадалык кеңешинин штабында жандырылып, Алматыга алып келинди.
- Олимп оту Казакстандын аймагын эстафеталык жүрүш менен 80 адамдан колдон колго өтүп, 30-январда Астананын борбордук аянтына жеткирилет. Ачылыш аземинде “Астана-Арена” футболдук стадионунда салтанаттуу кырдаалда алоолонот. Олимпиада отун чемпион Жакшылык Учкемпиров жандырат. Астанадагы иштеп жана жашап жүргөн кыргызстандыктар да ачылыш салтанатына күбө болобуз. Мындан сырткары кыргызстандыктар катышкан мелдештерге да барып, сүрөөнгө алып туралы деп жатабыз.
Президент Роза Отунбаева Казакстанга 30-январда иш сапары менен барат.
Иш сапардын алкагында өлкө башчысы Астана шаарында өтө турган 7-кышкы Азия оюндарынын расмий ачылыш аземине катышмакчы.
7-кышкы Азия оюндарында кыргызстандыктар шайба хоккейи мелдештерине да өзүнчө команда катары катышмакчы.
Эми топ менен ойночу хоккейчилердин курамын да жумгалдык, нарындык, бишкектик жигиттер түздү. Топ хоккей мелдештери Алматыга жакын жердеги айтылуу "Медео" муз майданында өтөт.
Топ хеккейи мелдештеринде кыргызстандык жигиттер байгелүү оюндарга да илинип калуусу ыктымал. Себеби бул спорт Азия комитетинде анча өнүкпөгөндүктөн мөрөй талашууга төрт өлкөнүн командасы гана катышат.
Кыргызстандык хоккейчилер Ташкенди, же Монголияны утса эле коло байге колдо болуп калат.
Ал эми бул топ хоккейинде өлкөнүн Улуттук олимпиада комитетинин спорт федерацияларынын жетекчиси Т.Калыбаев буларды айтат:
- Казакстан чемпион болоору анык. Себеби бул оюн Казакстандын бардык аймактарында ойнолуп, чеберчилиги да жогору. Биздин жигиттер бир эле команданы утуп алса, анда байгелүү орунга жетет.
1-февралда кыргызстандыктар монголдор менен муз үстүндө мөрөй талашат. 2-февралда оюн ээси Казакстандын командасы менен беттешет. 3-февралда тажикстандык хоккейчилер менен таймашуу болот. 5-февралда жарым финалдык беттешүүлөргө кезек берилет. Баш байге жана коло медаль үчүн таймашуулар 6-февралда болмокчу.
Казакстандын туризм жана спорт министри Темирхан Досмухамбетов кышкы Азия оюндарын өткөрүү үчүн өкмөт 1 миллирад доллар бөлгөнүн маалымдаган.
Оюнду уюштуруучуларынын маалыматы боюнча, ачылыш жана жабылыш салтанаттарын көрүү үчүн билеттердин наркы 50 доллардан 100 долларга чейин болмокчу.
Кышкы Азия оюндарыны тарыхы
1986-жыл, Саппоро
Азия континентинде спорттун кышкы түрлөрүн өнүктүрүү жана спортчулардын чеберчилигин өстүрүү максатында кышкы Азия оюндарын өткөрүүнү Азия олимпиадалык кеңеши 1984-жылы Сеулда өткөн Башкы Жыйынында (Ассамблеясында) кабыл алган.
Биринчи кышкы Азия оюндарын өткөрүү үчүн Жапониянын Саппоро шаары өз талапкерлигин коюп, даяр экендигин билдирген. Себеби 1972-жылы бул шаарда кышкы Олимпиадалык оюндар болуп, спорттук имараттар, жайлар дайын эле. Алар мелдештерди уюштуруу тажрыйбасына да ээ болчу.
Ошентип 1986-жылы Жапониянын Саппоро шаары алгачкы Азия оюндарынын отун жандырып, ага 7 өлкөнүн өкүлдөрү катышкан.
1990-жыл, Саппоро
Экинчи кышкы Азия оюндары 1990-жылы Индияда өтмөк. Бирок экономикалык кыйынчылыктарга байланыштуу алар оюнду өткөрүүдөн баш тарткан. Бул жагдайдан да жапондуктар пайда тапкан.
Кайрадан Саппоро шаарында Экинчи кышкы Азия оюндарынын оту жанып, мында 10 мамлекеттин спортчулары күч сынашкан.
1996-жыл, Харбин
Корея Элдик Демократиялык Республикасы Үчүнчү кышкы Азия оюндарын өткөрөбүз деген убадасына тура албады.
Бул демилгени Кытай Эл Республикасынын Харбин шаары колго алып, 1996-жылы Үчүнчү Азия оюндарын өткөргөн. Мурда Советтер Союзунун курамында жүргөн Борбор Азия өлкөлөрү өз алдынча команда болуп катышууга укук алышкан. Мурдагы оюндарга 7-10 өлкө гана катышса, Харбинде 17 мамлекеттин желеги көрсөтүлдү.
Мөрөй талашууда Кытайдын спортчуларына казакстандыктар атаандаш болоорун далилдей алышкан.
Харбиндеги Үчүнчү кышкы Азия оюндарында кыргыз туусу алгач ирет көтөрүлүп, чакан делегацияны Кыргызстандын Улуттук олимпиада комитетинин президенти Эшим Кутманалиев баштап барган. Кыргызстандык спортчулар Усубалиев, Абдулин, Буйков жана Борисов тоо лыжа мелдештерине катышып, тажрыйба топтоп келишкен.
1999-жылы, Кангвон
1999-жылы Түштүк Кореянын түндүк аймагындагы Кангвон шаарында Төртүнчү кышкы Азия оюндары болуп өткөн.
Кардын аз болгонуна карабай, атаандашуулар курч мүнөздө болгон. Мында кытайлыктар биринчи, кореялыктар экинчи, жапондор үчүнчү орунду ээлешкен. Казакстан өзүнө төртүнчү орунду камсыз кылган.
Төртүнчү кышкы Азия оюндарына Кыргызстандан жалгыз тоо лыжачы Андрей Трелевский барган.
2003-жылы, Аомори
Азия аймагындагы спорт державасынын бири – Жапония 2003-жылы Бешинчи кышкы Азия оюндарынын отун үчүнчү ирет жандырган. Аоморидеги Бешинчи кышкы Азия оюндарына кыргызстандан 7 спортчу барууга даярдык көргөн эле. Алар, тоо лыжасы, биатлон жана трамплин боюнча мелдештерге катышууга ниет кылган.
Тилекке каршы каражат маселеси кендирди кесип, Аомори шаарына жалгыз трамплинден секирүүчү Дмитрий Чвыков барган.
Дмитрий 1996-жылы Харбинде өткөн Үчүнчү кышкы Азия оюндарында Казакстандын командасына 3 алтын медал жеңип берип, кышкы Азия оюндарынын чемпиону аталган.
3 жылдан бери Дмитрий Чвыков Кыргызстандын жарандыгын кабыл алып, Кыргызстандын намысын коргоп жүрөт. Ал Солт-Лейк-Сити олимпиадасына да катышкан.
2007-жылы, Чанчунг
2007-жылы Кытайдын Чанчунг шаарында Алтынчы кышкы Азия оюндары болгон. Кыргызстандан барган тоо лыжачылар ийгилик жарата алышкан эмес.
Дене тарбия жана спорт мамлекеттик агенттигинин башчысы Алмазбек Касеновдун айтымында, кыргызстандыктар кышкы Азия оюндарында биатлон, лыжа жарыштары, шайба жана топ хоккейи, спорттук ориентирлөө түрлөрү боюнча мелдешке катышат.
VII Кышкы Азия оюндары Казакстандын борбору Астанада жана Алматы шаарында спорттун 11 түрү боюнча өтөт.
Жеңүүчүлөргө 69 комплект байгелер ыйгарылат. Азия континентинде кышкы спорт анча өнүкпөгөндүктөн мөрөй талашууга 27 өлкөнүн 1150 спортчусу гана катышары болжолдонууда.
Унутулуп бараткан кышкы спорт
Улуттук олимпиада комитетинин президенти Мурат Саралиновдун маалымдаганына караганда, Азия оюндарынын ачылыш салтанаты 30-январда Астанадагы “Астана-Арена” футболдук стадионунда өтөт.
- Оюндардын жабылыш аземи 6-февралда Астанадагы Балбан Шолак атындагы спорт сарайында болмокчу.
Астанада муз үстүндөгү көркөм бий, хоккей, коньки жана шорт-трек жарыштары болот.
Спорт күйөрманы Такин Рысбектегин Кыргызстанда кышкы спортко анча көңүл бурулбаганын айтып, коңшу өлкөлөр ат чабым алдыга кеткенин белгиледи.
- Кыргызстанда кышкы спортко көңүл бурулбай келатканы өкүндүрөт. Нарын, Каракол, Чүйдөгү лыжа спорт базаларында кышкы спорт мелдештерин өткөрүүгө мүмкүнчүлүктөр бар. Бирок демилге колдоого алынбай келатат. Кыргызстандагы табигый шарт болсо да, кардан акча жасаганды, Азиянын ысык өлкөлөрүнүн спортчуларын чакырып бирге машыгууну колго албай келатабыз. Кышкы Азия оюндарына бирин-экин гана спортчулар барып, бул оюндарга каражат бөлүнбөй келатканы кыргыз спорт жетекчилеринин кайдыгерлиги. Бул оюндар элдин намысы жана сыймыгы болууга тийиш эле. Кыргызстандын аймагы 90 пайыз тоодон тургандыктан кышкы спортту өнүктүрүү негизги милдеттердин бири болуш керек.
Адистердин баамында, бул мөрөй талашууларда кыргызстандыктар байгелүү орундарга жетүүсү күмөн. Ошондой болсо да шайба жана топ менен ойнолуучу хоккей мелдештеринде коло байге болушу да ыктымал.
Себеби шайба хоккей мелдештери эки топко бөлүнүп өткөнү турат. Жогорку лигада мыкты командалар ойносо, экинчи лигада өнүгүп келаткан өлкөлөр беттешет. Кыргызстандык хоккейчилер экинчи топто байгеге илинип калуусу мүмкүн. Жергиликтүү оюнчуларга казакстандык айрым чебер хоккейчилер да кошулуп, сүрөөнгө алганы турат. Ошондой эле лыжалык жарыштарда да артта калбай, алдыңкы топко кошулса деген тилек.
Спорт жана бизнес
Кышкы Азия оюндарын өткөрүү шылтоосу менен казактар Астана менен Алматы шаарларындагы спорт жайлар эл аралык деңгээлде кайра жаңыртып алышты. Алар “Медео” муз айдыңы жана Чымбулак тоо-лыжа базасын кайра реконструкциялоого эле 750 млн. доллар каражат чыгымдалган.
Астанадагы кыргыз маданий борборунун жетекчиси Шавкат Исмаиловдун айтымында, кышкы Азия оюндарынын оту 12-январда Кувейт өлкөсүндөгү Азия олимпиадалык кеңешинин штабында жандырылып, Алматыга алып келинди.
- Олимп оту Казакстандын аймагын эстафеталык жүрүш менен 80 адамдан колдон колго өтүп, 30-январда Астананын борбордук аянтына жеткирилет. Ачылыш аземинде “Астана-Арена” футболдук стадионунда салтанаттуу кырдаалда алоолонот. Олимпиада отун чемпион Жакшылык Учкемпиров жандырат. Астанадагы иштеп жана жашап жүргөн кыргызстандыктар да ачылыш салтанатына күбө болобуз. Мындан сырткары кыргызстандыктар катышкан мелдештерге да барып, сүрөөнгө алып туралы деп жатабыз.
Президент Роза Отунбаева Казакстанга 30-январда иш сапары менен барат.
Иш сапардын алкагында өлкө башчысы Астана шаарында өтө турган 7-кышкы Азия оюндарынын расмий ачылыш аземине катышмакчы.
Эми топ менен ойночу хоккейчилердин курамын да жумгалдык, нарындык, бишкектик жигиттер түздү. Топ хоккей мелдештери Алматыга жакын жердеги айтылуу "Медео" муз майданында өтөт.
Топ хеккейи мелдештеринде кыргызстандык жигиттер байгелүү оюндарга да илинип калуусу ыктымал. Себеби бул спорт Азия комитетинде анча өнүкпөгөндүктөн мөрөй талашууга төрт өлкөнүн командасы гана катышат.
Кыргызстандык хоккейчилер Ташкенди, же Монголияны утса эле коло байге колдо болуп калат.
Ал эми бул топ хоккейинде өлкөнүн Улуттук олимпиада комитетинин спорт федерацияларынын жетекчиси Т.Калыбаев буларды айтат:
- Казакстан чемпион болоору анык. Себеби бул оюн Казакстандын бардык аймактарында ойнолуп, чеберчилиги да жогору. Биздин жигиттер бир эле команданы утуп алса, анда байгелүү орунга жетет.
1-февралда кыргызстандыктар монголдор менен муз үстүндө мөрөй талашат. 2-февралда оюн ээси Казакстандын командасы менен беттешет. 3-февралда тажикстандык хоккейчилер менен таймашуу болот. 5-февралда жарым финалдык беттешүүлөргө кезек берилет. Баш байге жана коло медаль үчүн таймашуулар 6-февралда болмокчу.
Казакстандын туризм жана спорт министри Темирхан Досмухамбетов кышкы Азия оюндарын өткөрүү үчүн өкмөт 1 миллирад доллар бөлгөнүн маалымдаган.
Оюнду уюштуруучуларынын маалыматы боюнча, ачылыш жана жабылыш салтанаттарын көрүү үчүн билеттердин наркы 50 доллардан 100 долларга чейин болмокчу.
Кышкы Азия оюндарыны тарыхы
1986-жыл, Саппоро
Азия континентинде спорттун кышкы түрлөрүн өнүктүрүү жана спортчулардын чеберчилигин өстүрүү максатында кышкы Азия оюндарын өткөрүүнү Азия олимпиадалык кеңеши 1984-жылы Сеулда өткөн Башкы Жыйынында (Ассамблеясында) кабыл алган.
Биринчи кышкы Азия оюндарын өткөрүү үчүн Жапониянын Саппоро шаары өз талапкерлигин коюп, даяр экендигин билдирген. Себеби 1972-жылы бул шаарда кышкы Олимпиадалык оюндар болуп, спорттук имараттар, жайлар дайын эле. Алар мелдештерди уюштуруу тажрыйбасына да ээ болчу.
Ошентип 1986-жылы Жапониянын Саппоро шаары алгачкы Азия оюндарынын отун жандырып, ага 7 өлкөнүн өкүлдөрү катышкан.
1990-жыл, Саппоро
Экинчи кышкы Азия оюндары 1990-жылы Индияда өтмөк. Бирок экономикалык кыйынчылыктарга байланыштуу алар оюнду өткөрүүдөн баш тарткан. Бул жагдайдан да жапондуктар пайда тапкан.
Кайрадан Саппоро шаарында Экинчи кышкы Азия оюндарынын оту жанып, мында 10 мамлекеттин спортчулары күч сынашкан.
1996-жыл, Харбин
Корея Элдик Демократиялык Республикасы Үчүнчү кышкы Азия оюндарын өткөрөбүз деген убадасына тура албады.
Бул демилгени Кытай Эл Республикасынын Харбин шаары колго алып, 1996-жылы Үчүнчү Азия оюндарын өткөргөн. Мурда Советтер Союзунун курамында жүргөн Борбор Азия өлкөлөрү өз алдынча команда болуп катышууга укук алышкан. Мурдагы оюндарга 7-10 өлкө гана катышса, Харбинде 17 мамлекеттин желеги көрсөтүлдү.
Мөрөй талашууда Кытайдын спортчуларына казакстандыктар атаандаш болоорун далилдей алышкан.
Харбиндеги Үчүнчү кышкы Азия оюндарында кыргыз туусу алгач ирет көтөрүлүп, чакан делегацияны Кыргызстандын Улуттук олимпиада комитетинин президенти Эшим Кутманалиев баштап барган. Кыргызстандык спортчулар Усубалиев, Абдулин, Буйков жана Борисов тоо лыжа мелдештерине катышып, тажрыйба топтоп келишкен.
1999-жылы, Кангвон
1999-жылы Түштүк Кореянын түндүк аймагындагы Кангвон шаарында Төртүнчү кышкы Азия оюндары болуп өткөн.
Кардын аз болгонуна карабай, атаандашуулар курч мүнөздө болгон. Мында кытайлыктар биринчи, кореялыктар экинчи, жапондор үчүнчү орунду ээлешкен. Казакстан өзүнө төртүнчү орунду камсыз кылган.
Төртүнчү кышкы Азия оюндарына Кыргызстандан жалгыз тоо лыжачы Андрей Трелевский барган.
2003-жылы, Аомори
Азия аймагындагы спорт державасынын бири – Жапония 2003-жылы Бешинчи кышкы Азия оюндарынын отун үчүнчү ирет жандырган. Аоморидеги Бешинчи кышкы Азия оюндарына кыргызстандан 7 спортчу барууга даярдык көргөн эле. Алар, тоо лыжасы, биатлон жана трамплин боюнча мелдештерге катышууга ниет кылган.
Тилекке каршы каражат маселеси кендирди кесип, Аомори шаарына жалгыз трамплинден секирүүчү Дмитрий Чвыков барган.
Дмитрий 1996-жылы Харбинде өткөн Үчүнчү кышкы Азия оюндарында Казакстандын командасына 3 алтын медал жеңип берип, кышкы Азия оюндарынын чемпиону аталган.
3 жылдан бери Дмитрий Чвыков Кыргызстандын жарандыгын кабыл алып, Кыргызстандын намысын коргоп жүрөт. Ал Солт-Лейк-Сити олимпиадасына да катышкан.
2007-жылы, Чанчунг
2007-жылы Кытайдын Чанчунг шаарында Алтынчы кышкы Азия оюндары болгон. Кыргызстандан барган тоо лыжачылар ийгилик жарата алышкан эмес.
