3,5 миллион доллар кайда, кандай шарт менен кимдерге берилет? Дегеле бул кайтарымсыз каражат максаттуу жумшалабы?
Каражат үч районго гана жумшалат
Бөлүнгөн каражат облустун Ак-Талаа, Жумгал, Ат-Башы райондорунда жашаган 30 миңдей жакыр калктын агро ишкерлигин өнүктүрүүгө, кесиптик окутууну жакшыртууга жана жергиликтүү демилгелерди чакан гранттык фонддор аркылуу колдоого, өнүктүрүүгө жумшалат. Учурда БУУнун Өнүктүрүүсү программасынын адистери «Нарын облусун комплекстүү өнүктүрүү» долбоорун бышыктап иштеп жатышат.
Эмне үчүн 3 район жана 3 тармак гана тандалганын БУУнун Өнүктүрүүсү программасынын Нарын облусундагы жетекчиси Бакыт Шерипбаев айтып берди:
- Долбоор марттан башталып жатат. Бул эки жылдык долбоор, негизги өнөктөш - өкмөттүн Нарындагы өкүлчүлүгү. Бардык райондорго жакырчылык боюнча изилдөө жүргүзүп, анан үч район тандалып алынды. Анан жогорудагы үч тармакка жумшалат. Биздин максат жок дегенде биз иштеген айылдардын жакырчылыгын он пайызга түшүрүү.
Долбоордун каражаты тандалган тармактарга кандай бөлүнөөрү жана кандай шарттагы айылдар кирээри азыр иштелип жатат. Ат-Башы районунун акими Жакып Субакожоев өз аймагына бөлүнгөн каражат натыйжалуу болуш үчүн чакан өндүрүүчү ишканалар курулса деген ойдо:
- Өкмөттүк эмес уюмдар тарабынан буга чейин көп эле жолу жакыр үй-бүлөлөргө акча бөлүнүп жүрөт. Бирок алар жакырчылыктан чыга элек. Жакырларга акчалай түрдө бербей, ишканаларды түзүп берсе элге пайда болмок.
Негизи каражаттар пилоттук болуп тандалган райондордогу бир нече айылдарга бөлүнөт. Эмгек, миграция жана жаштар министрлигинин Нарын облусундагы башкармалыгынын жетекчиси Марат Үрүстөмов долбоорду ишке ашырууда бардыгы ачык-айкын болуп, шарттары так жазылбаса эл арасында нааразылык чыгат деген ойдо:
- Эми бул жерде айрым шарттары так эмес экен. Ушул кедей деген сөздүн критерийлерин азырынча айта албай жатышат. Алар мисалы бир айыл өкмөттө жети айыл болсо экөөнү эле алабыз деп айтып жатат. Андай эмес, бир айыл өкмөттүн бардыгын камтыш керек. Болбосо нааразычылыктар чыгат.
Кайтарымсыз акчанын кайрымы кандай болот?
«Нарын облусун комплекстүү өнүктүрүү» деп аталган бул долбоорго бардык райондор кирбей калганына нааразы болгондор да бар. Нарын районунун Дөбөлү айылдык кеңешинин депутаты Абдыбек Сопуев бул боюнча жергиликтүү депутаттар өкмөткө кайрылуу жөнөткөнү турганын айтат:
- Райондук кеңештин сессиясында карап, анан жогорку жактарга кайрылабыз. Кочкор мейли десек деле, биздин Нарын району башка райондор менен шарты бирдей эле. Анан биз неге кирбей калдык, бизге деле жардам керек.
Жергиликтүү активист Эркин Асаналиев болсо аталган долбоор ийгиликтүү иштээрине күмөнү бар:
- Кооптонуу бар, мындай каражаттар биринчи жолу келип отурган жок. Австралиянын кочкорлорун алып келип, өнүктүрөбүз деген... азыр ал акчадан дайын жок. Эми азыр акча ПРООН аркылуу келгенине каршымын, жергиликтүү бийлик өзү алып эле ишке ашырса болмок да атайын комиcсия түзүп, эл аралык уюмдарды ортомчу кылбай. Албетте бул каражатты алган уюмдун бардык чыгымдары дагы ушул акчанын эсебинен кетет. Мисалы эксперттерге, машине, окуулар дегендей. Санай берсек көп...
Ал эми өкмөттүн Нарын облусундагы өкүлү Аманбай Кайыпов мындай пикирлерге кошулбайт. Ал бул долбоорду аягына чейин өзү тыкыр көзөмөлгө алаарын билдирди.
- Кудай буйурса, бул боюнча иштеп жатабыз. Мен өзүм бир тыйынына чейин керт башым менен жооп берем. Келген акчага облуска керектүү нерсени гана жасап калуубуз керек.
Кыскасы кайтарымсыз бөлүнгөн каражаттын тегерегинде ар кандай сөздөр жүрүүдө. Серепчилер акча каражатынын натыйжалуу керектелиши үчүн өкмөт тараптан катуу көзөмөл жүрүү зарыл экендигин белгилешет.
Орус өкмөтү Кыргызстандын Нарын облусун өнүктүрүү үчүн өткөн күздө 3, 5 миллион доллар бөлгөнү кабарланган. Бул тууралуу быйыл 21-февралда Орусиянын Кыргызстандагы элчиси Андрей Крутько «Нарын облусун комплекстүү өнүктүрүү» программасынын бет ачарында да билдирген. Бул долбоор БУУнун туруктуу өнүгүү боюнча "Рио+20" конференциясындагы макулдашууларды ишке ашыруу максатын көздөөрү жана Орусиянын стратегиялык өнөктөш катары Кыргызстанга ар тараптуу колдоо көрсөтүүсүнүн бир багыты катары айтылууда.
Каражат үч районго гана жумшалат
Бөлүнгөн каражат облустун Ак-Талаа, Жумгал, Ат-Башы райондорунда жашаган 30 миңдей жакыр калктын агро ишкерлигин өнүктүрүүгө, кесиптик окутууну жакшыртууга жана жергиликтүү демилгелерди чакан гранттык фонддор аркылуу колдоого, өнүктүрүүгө жумшалат. Учурда БУУнун Өнүктүрүүсү программасынын адистери «Нарын облусун комплекстүү өнүктүрүү» долбоорун бышыктап иштеп жатышат.
Эмне үчүн 3 район жана 3 тармак гана тандалганын БУУнун Өнүктүрүүсү программасынын Нарын облусундагы жетекчиси Бакыт Шерипбаев айтып берди:
- Долбоор марттан башталып жатат. Бул эки жылдык долбоор, негизги өнөктөш - өкмөттүн Нарындагы өкүлчүлүгү. Бардык райондорго жакырчылык боюнча изилдөө жүргүзүп, анан үч район тандалып алынды. Анан жогорудагы үч тармакка жумшалат. Биздин максат жок дегенде биз иштеген айылдардын жакырчылыгын он пайызга түшүрүү.
Долбоордун каражаты тандалган тармактарга кандай бөлүнөөрү жана кандай шарттагы айылдар кирээри азыр иштелип жатат. Ат-Башы районунун акими Жакып Субакожоев өз аймагына бөлүнгөн каражат натыйжалуу болуш үчүн чакан өндүрүүчү ишканалар курулса деген ойдо:
- Өкмөттүк эмес уюмдар тарабынан буга чейин көп эле жолу жакыр үй-бүлөлөргө акча бөлүнүп жүрөт. Бирок алар жакырчылыктан чыга элек. Жакырларга акчалай түрдө бербей, ишканаларды түзүп берсе элге пайда болмок.
Негизи каражаттар пилоттук болуп тандалган райондордогу бир нече айылдарга бөлүнөт. Эмгек, миграция жана жаштар министрлигинин Нарын облусундагы башкармалыгынын жетекчиси Марат Үрүстөмов долбоорду ишке ашырууда бардыгы ачык-айкын болуп, шарттары так жазылбаса эл арасында нааразылык чыгат деген ойдо:
- Эми бул жерде айрым шарттары так эмес экен. Ушул кедей деген сөздүн критерийлерин азырынча айта албай жатышат. Алар мисалы бир айыл өкмөттө жети айыл болсо экөөнү эле алабыз деп айтып жатат. Андай эмес, бир айыл өкмөттүн бардыгын камтыш керек. Болбосо нааразычылыктар чыгат.
Кайтарымсыз акчанын кайрымы кандай болот?
«Нарын облусун комплекстүү өнүктүрүү» деп аталган бул долбоорго бардык райондор кирбей калганына нааразы болгондор да бар. Нарын районунун Дөбөлү айылдык кеңешинин депутаты Абдыбек Сопуев бул боюнча жергиликтүү депутаттар өкмөткө кайрылуу жөнөткөнү турганын айтат:
- Райондук кеңештин сессиясында карап, анан жогорку жактарга кайрылабыз. Кочкор мейли десек деле, биздин Нарын району башка райондор менен шарты бирдей эле. Анан биз неге кирбей калдык, бизге деле жардам керек.
Жергиликтүү активист Эркин Асаналиев болсо аталган долбоор ийгиликтүү иштээрине күмөнү бар:
- Кооптонуу бар, мындай каражаттар биринчи жолу келип отурган жок. Австралиянын кочкорлорун алып келип, өнүктүрөбүз деген... азыр ал акчадан дайын жок. Эми азыр акча ПРООН аркылуу келгенине каршымын, жергиликтүү бийлик өзү алып эле ишке ашырса болмок да атайын комиcсия түзүп, эл аралык уюмдарды ортомчу кылбай. Албетте бул каражатты алган уюмдун бардык чыгымдары дагы ушул акчанын эсебинен кетет. Мисалы эксперттерге, машине, окуулар дегендей. Санай берсек көп...
Ал эми өкмөттүн Нарын облусундагы өкүлү Аманбай Кайыпов мындай пикирлерге кошулбайт. Ал бул долбоорду аягына чейин өзү тыкыр көзөмөлгө алаарын билдирди.
- Кудай буйурса, бул боюнча иштеп жатабыз. Мен өзүм бир тыйынына чейин керт башым менен жооп берем. Келген акчага облуска керектүү нерсени гана жасап калуубуз керек.
Кыскасы кайтарымсыз бөлүнгөн каражаттын тегерегинде ар кандай сөздөр жүрүүдө. Серепчилер акча каражатынын натыйжалуу керектелиши үчүн өкмөт тараптан катуу көзөмөл жүрүү зарыл экендигин белгилешет.
Орус өкмөтү Кыргызстандын Нарын облусун өнүктүрүү үчүн өткөн күздө 3, 5 миллион доллар бөлгөнү кабарланган. Бул тууралуу быйыл 21-февралда Орусиянын Кыргызстандагы элчиси Андрей Крутько «Нарын облусун комплекстүү өнүктүрүү» программасынын бет ачарында да билдирген. Бул долбоор БУУнун туруктуу өнүгүү боюнча "Рио+20" конференциясындагы макулдашууларды ишке ашыруу максатын көздөөрү жана Орусиянын стратегиялык өнөктөш катары Кыргызстанга ар тараптуу колдоо көрсөтүүсүнүн бир багыты катары айтылууда.
