Буга байланыштуу ал "Президенттин ишмердигинин кепилдиктери жөнүндө" мыйзамындагы "экс-президент мамлекетти жетектеп турган учурдагы аракеттери же аракетсиздиги үчүн ага кылмыш иши козголуп, суракка чакыртылып, тинтүүгө алынып, кармалып жана камакка алынышы мүмкүн эмес" деген ченемдин Баш мыйзамга туура келер-келбесин териштириш үчүн Конституциялык палатага кайрылды.
Кол тийбестиктин чексиздиги
"Прецедент" өнөктөштүк тобунун жетекчиси Нурбек Токтакунов "Президенттин ишмердигинин кепилдиктери жөнүндө" мыйзамдагы экс-президенттин кол тийбестиги боюнча укуктук ченемдин Баш мыйзамга шайкештигин аныктап берүү өтүнүчү менен Конституциялык палатага кайрылды.
Ал аталган мыйзамда экс-президент мамлекетти жетектеп турган кездеги жана андан кийинки жасаган жорук-жосундары үчүн жооп бербей турган чексиз укукка ээ болуп калганын териштирүүнү талап кылып, мындай кол тийбестик укук Баш мыйзамга каршы келерин билдирди.
- Мыйзам боюнча экс-президенттин кол тийбестиги бар. Бирок ал деген абсолюттук укук болбошу керек. Экс-президент бийликте турган кезинде жасаган кылмыштары же кийинки бир кылмыш кылса да аны эч ким жоопко тарта албайт экен. Аны суракка чакырганга да болбойт. Эгерде экс-президент бийликтен кеткенден кийин анын бир олуттуу мамлекеттик кылмышы ачылып калса, бирок аны суракка алууга мүмкүн болбосо, анда анын жоопкерчилиги каралбай эле кала бериши керекпи? Ошол эле кезде Конституцияда бардык жарандардын укугу бирдей экени көрсөтүлгөн. Ошондуктан мен экс-президенттин чексиз кол тийбестик укугу Баш мыйзамга каршы келет деген негизде тиешелүү документтерди чогултуп, кайрылдым.
Президентке сый жана камкордук
Президентке сый жана камкордук
Юрист Нурбек Токтакунов негизи кол тийбестик кепилдиги экс-президентти кийинки кара өзгөй куугунтуктан коргош үчүн чыгарылганын айтып, бирок ал президент кезинде жана андан кийин жасаган кылмыштары же жорук-жоосундары үчүн жоопкерчиликтен кутулуп кетүүнүн амалы болуп калбашы керектигин белгиледи.
"Президенттин ишмердигинин кепилдиктери жөнүндө" мыйзамдын 12-беренесинде экс-президентти кылмыш жообуна тартууга, кармоого, камакка алууга жана суракка чакырууга болбой турганы көрсөтүлгөн. Ошондой эле анын турак жайын тинтүүгө, кат алышуусун ачууга же сүйлөшкөн сөздөрүн тыңшоого тыюу салынган.
Конституциялык палатанын мурдагы мүчөсү Клара Сооронкулова мыйзамда экс-президентти негизсиз куугунтуктан коргоо менен анын жоопкерчилигин кароонун ортосундагы чек так аныкталбай калганын белгиледи:
- Ар кандай кырдаал болушу мүмкүн. Экс-президенттин саясий душмандары бийликке келсе, анда аны куугунтукка алышы мүмкүн. Ошондуктан аны бир жагынан экс-президент катары коргош керек. Экинчи жагынан чындап эле кылмыш кылганы аныкталса, анда анын жоопкерчилигин кароо маселеси да болушу керек. Мүмкүн анын кол тийбестигин алуу эрежесин так аныктап чыгып, ага кылмыш ишин козгоо чарасын аныктоо зарыл. Ошондо гана аны негизсиз куугунтуктан коргоо менен аны жасаган кылмышы үчүн жоопко тартуунун ортосундагы чекти аныктоого мүмкүн боло турган укуктук механизмдер болушу шарт.
"Жоопкерчиликти бийликте турганда сурайлы"
"Прецедент" өнөктөштүк тобунун Конституциялык палатага жолдогон кайрылуусунда экс-президенттин кол тийбестик укугун коргоонун механизмдеринин Баш мыйзамга шайкештигин аныктоо маселеси каралган.
Коомдук ишмер Өмүрбек Абдрахманов экс-президенттин жоопкерчилигин ал мамлекет башчысы болуп турганда кароо керек деп айтып, бийликтен кеткенден кийин аны жоопко тартуу өч алууга барабар экенин айтты:
- Президент бийликтен кеткен соң ал "мени кийин камакка алышат" деп коркпошу үчүн тиешелүү кепилдиктер калышы абзел. Кол тийбестикти алып салуу оңой. Бирок менимче, экс-президенттин кол тийбестигин алып салуу маселеси каралбашы керек. Себеби бизде адатта президент бийликте турган кезде ага жагалданышат, ал кеткен соң аны баары жамандап калышат. Президенттин жоопкерчилиги ал бийликте турган кезде импичмент аркылуу каралышы керек. Биз кыйын болсок, ал иштеп жаткан кезде анын жоопкерчилигин карашыбыз керек. Ал кеткенден кийин ар кимиси өч алуу максатында асыла бериши мүмкүн. Ага жол бербеш керек.
Анткен менен юрист Токтакунов өзүнүн кайрылуусунда учурдагы президентке импичмент жарыялоо аркылуу кылмыш ишин козгоого мүмкүн экенин, бирок экс-президентти эч ким жоопко тарта албай турганы мыйзамда көрсөтүлгөнүн белгиледи.
Конституциялык палата бул кайрылууну өндүрүшкө алса, анда ал мыйзамга ылайык, беш ай аралыгында карап чыгып, ал мыйзамдын Баш мыйзамга шайкештиги боюнча чечим чыгарышы керек.
