Бул кызматтын мурдагы жетекчиси Дүйшөнбек Чоткараев өткөн айда иштен кеткен. Анын алдында Бишкекте Коопсуздук кеңешинин жыйынында президент Сооронбай Жээнбеков коррупция менен күрөшө турган органдардын баарын, айрыкча Коррупцияга каршы күрөш кызматын сынга алган жана анын форматын өзгөртүү керектигин айткан. Ушундан улам Коррупцияга каршы күрөш кызматынын жаңы жетекчиси ким болору коомчулуктун бүйүрүн кызытып турган.
Алымбек датканын иштерман чөбөрөсү
Презденттин басма сөз кызматы Исмаиловдун Коррупцияга каршы күрөш кызматына дайындалганы тууралуу расмий маалыматта ал 1990-жылдары бир катар чуулгандуу кылмыш иштеринин бетин ачканын, өтө коркунучтуу, куралчан кылмышкерлерди кармаганын, ошондон улам мөөнөтүнөн мурда полковник наамын алганын, атайын курал менен да сыйланганын билдирди.
"Азаттык" Исмаиловдун өзү менен бул макала жазылып жаткан учурда байланыша алган жок. Ал тууралуу мурда-кийин ички иштер органдарында жетекчилик кызматта иштеген бир катар адамдардын пикирине кызыктык.
Жогорку Кеңештеги "Республика - Ата-Журт" фракциясынын депутаттары, мурдагы ички иштер министри Зарылбек Рысалиев ал тууралуу сүйлөгөндөн караманча баш тартышты.
Милициянын генерал-лейтенанты, мурдагы ички иштер министри Өмүрбек Кутуев Сагынбек Исмаилов тууралуу айтып берди. Кутуев анын иштерман экенин белгиледи жана Коррупцияга каршы күрөш кызматынын жетекчиси болуп дайындалганын кубаттады:
- Сагынбек Исмаилов турган турпаты менен милиционер. Карагандадагы мектепти бүткөн, ишин кылмыш иликтөө бөлүмүндө баштаган. Ишти коен жатагына чейин билет десе болот. Сокулук районунда менде иштеген. Өзү алайлык. Курманжан датканын чөбөрөлөрүнөн болот. Бирок өмүр бою бул жакта, түндүктө деп коеюнчу, иштеп келди. Мен министр болуп турганда "Ошту көрүп-билип, таанышып келчи" деп жөнөткөм. Ал тууралуу бир гана сөз айтып коеюн - иш дегенде баарын таштайт, тууган-жакын дегенди билбейт. Азыр бизге ушундай кишилер керек. Атасы деле чоң кызматтарда иштеген, туугандары деле көп эле болсо керек. Кызмат менен жүргөн, иш менен эле жүргөн жигит.
Өмүрбек Кутуев Сагынбек Исмаиловдун ишиндеги бир окуяны да эстеп айтып берди:
- Мен Сокулукта милициянын башчысы болуп дайындалган кызматкерлерди тандагам. Бишкектен Крайнёв деген орус жигит менен Сагынбек Исмаиловду алып баргам. Сокулуктун эли кыйын да, шаардан келгендерди "келгиндер, туристтер" деп коюшчу. Мен аларга "турист болбогула" деп айтсам, Исмаилов бир жыл бою шаарга келбей, райондук милициядагы кабинетинде жатып алып иштеген. Күнү-түнү да "келе калганда" деп жумушка жакын квартира издеп, тапкыча бир жыл бою ошол кабинетинде жашап иштеген. Мага бул жигит ошондо жагып калган. Иштерман.
Жаныш Бакиев менен байланышы
Сагынбек Исмаилов дайындалганда аны мурдагы президент Курманбек Бакиевдин бир тууган иниси Жаныш Бакиев менен байланыштырган сөздөр чыкты. Генерал-лейтенант Өмүрбек Кутуев Исмаилов Жаныш Бакиев менен чогуу иштешкенин бышыктады, бирок "анын "оң колу" болгон" деген сөздөрдү жокко чыгарды:
Жаныш менен баары эле иштеген да, ал да бул тармакта 20-30 жыл иштеген да. Ал деле жакшы эле иштеген, үй-бүлөлүк, андай-мындай жагдайлар болуп кетпегенде ал деле жакшы эле иштечү.
- Жаныш Бакиев менде иштеген, аны менен мен деле жакын болчумун. Ал да Карагандадагы милиция мектебин бүтүргөн. Исмаилов Жаныштын орун басары катары болгону беш айдай гана чогуу иштеп калган. Жаныш которулуп чоңоюп кеткен, бул болсо ошол жерде калган. Жаныш менен баары эле иштеген да, ал да бул тармакта 20-30 жыл иштеген. Үй-бүлөлүк, андай-мындай жагдайлар болуп кетпегенде ал деле жакшы эле иштечү. Ал деле изкубар (опер) болчу. Жалал-Абадда, бул жакта иштеген. Милицияда кайсы жакка жөнөтсө ошол жакта иштейсиң. Коррупцияга каршы күрөш үчүн бардык системаны оңдош керек. Бул жерде президент, премьер-министр баш болуп эрк керек.
АКС аксады...
Коррупцияга каршы күрөш кызматынын ишин президент Сооронбай Жээнбеков мындан туура бир ай мурда Коопсуздук кеңешинин жыйынында сынга алган. Ал бул кызмат негизги милдетин аткарбай калганын, анын кызматкерлери өздөрүн "башкалардан өзгөчө сезген топко" айланганын, бул кызматтын ишин өзгөртүш керек экенин билдирген:
- АКС (Коррупцияга каршы күрөш кызматы) бийликтин жогорку эшелонундагы жана улуттук коопсуздукка коркунуч келтирген коррупциялык кылмыштар менен күрөш үчүн түзүлгөн. Бирок, тилекке каршы, анын айрым кызматкерлери өзүнчө бир "кол тийбес кастага" айланып калды. Бул жашыруун эмес, эл муну көрүп турат. Мындай кызматкерлер бүтүндөй АКСтин аброюна терс таасирин тийгизүүдө. Кылмыштуу кирешени мыйзамдаштыруу, адалдоо иштерин аныктоо жана ага катышкан кызмат адамдарын жоопко тартуу боюнча АКСтин жумушу көрүнбөйт. Коррупциялык схемаларды аныктап, ачыкка чыгаруу боюнча биз талап кылгандай натыйжаларга жетишкен жок, көмүскө схемаларды билсе да ачык айтпады.
Мугалимдерди, социалдык тармактагы кызматкерлерди 1500 же 8000 сом пара менен кармап, бирок ири кылмыштардын бетин ачууга тийиштүү көңүл бурулган жок. АКСтин алдына койгон пландары чаржайыт, кайталанма болуп, коюлган талаптарга жооп бербей жатат. Аталган фактылар АКСтин ишмердиги натыйжасыз болуп жатканын көрсөтөт. Ага байланыштуу АКСтин ишин жаңы форматка өзгөртүү зарылдыгы келип жетти деп эсептейм. АКСтин кадрдык курамында турган ар бир кызматкердин ээлеген ордуна туура келерин карап чыгуу зарыл.
"Коррупцияга каршы күрөш боюнча ишкерлер кеңешинин" төрайымы Нурипа Муканова Коррупцияга каршы күрөш кызматын анын жобосун өзгөртүүдөн башташ керек деп эсептейт. Ал мындан сырткары бул кызматтын ыйгарым укугун кеңейтиш керек, ошол эле учурда коомчулукка ачык болушу зарыл деген оюн айтты:
- Коррупцияга каршы күрөш кызматы бизнеске же турмуш-тиричиликтеги коррупцияга кийлигишпеши керек. Ага каршы күрөшкөн башка органдар деле турат. Бул кызмат жалаң гана бийликтеги, саясий коррупцияны карашы керек. АКС "укук коргоо органдары коррупция менен кантип күрөшүп жатат" деп аларды көзөмөлдөп, координациялашы зарыл. Азыр муну Жогорку Кеңештин токтому менен Башкы прокуратура көзөмөлдөйт. Бирок прокуратуранын өзүнүн ыйгарым укуктары бар. Ал мыйзамдардын аткарылышын көзөмөлдөшү керек. Ушул жагын да карап чыгыш керек. Координациялоону АКСке берүүгө убакыт келди, анын ушундай ыйгарым укуктарын карап чыгыш керек. АКСтин ыйгарым укуктары кеңейгеден кийин ал жарандарга, жарандык коомго, сынга ачык болушу керек. УКМКга "негизсиз кылмыш ишин козгогон" деген дооматтар айтылып жатпайбы, ошондуктан бул укугун карап чыгып, жоопкерчилигин күчөтүш керек. АКСтеги кадр маселеси дегенде бул жакта жалаң эле тергөөчүлөр болбошу керек, көбүрөөк талдоочулар керек. Анткени бир кылмыш ишин козгоп, аны менен коррупцияны жеңүү мүмкүн эмес.
Кеп бир органдабы?
"Кылым шамы" укук коргоо борборунун төрайымы Азиза Абдирасулова болсо коррупцияга каршы күрөшө турган кызматты түзүүнүн кажети жок деп эсептейт:
- Бир эле кызмат түзүп коюп коррупция менен күрөшүү мүмкүн эмес. Мен билим берүү тармагындагы бир мисалды айтайын. Мисалы, студент баа алыш үчүн акча берет, ага каршы сырттан бир да кызмат күрөшө албайт. Коррупция менен ар бир мекеме, министрлик күрөшүп, ичинен тазаланышы керек. Ар бир мекеменин ичинде ыкмалар, мотивация болууга тийиш. Мотивация дегенде бул кайра эле айлык акыга барып такалат. Азыр АКС дейбизби, дагы башка дейбизби, бир кызмат түзүп, анын башчылыгына кимди дайындаса деле, маселен, ошол эле Сооронбай Жээнбековдун өзүн алып барып койсо деле коррупция менен күрөшүү кыйын болот.
"Опер-супер"...
Коррупцияга каршы күрөш кызматынын жаңы жетекчиси, 55 жаштагы Сагынбек Исмаилов ички иштер органдарында, ыкчам кызматта баш-аягы 35 жыл иштеген. Милиция чөйрөсүн жакшы билгендер мындай кадрларды "сөөгү да, эти да кызыл" деген топко киргизишет.
Ал 1985-жылы Казакстандын Караганда шаарындагы милициянын жогорку мектебин аяктаган. Иш жолун 1982-жылы ошол кездеги Фрунзе, азыркы Бишкек шаарындагы Свердлов райондук ички иштер бөлүмүндө ыкчам кызматкер болуудан баштаган.
1996-жылга чейин Сокулук райондук милициясында, Бишкек шаарында, ИИМде ыкчам кызматкер болуп, кылмыш иликтөө бөлүмдөрүндө жетекчилик кызматтарды аркалаган.
1996-1998-жылдары Ош, Баткен облустары жана Ош шаары боюнча уюшма кылмыштуулукка каршы күрөш башкармалыгында бөлүм башчы болуп иштеген.
Исмаилов 1998-2002-жылдары Ош облустук ички иштер башкармалыгынын кылмыш иликтөө башкармалыгын башкарган. 2000-2002-жылдары Оштогу Кара-Суу райондук милициясын жетектеген.
2003-2005-жылдары Баңгизаттарды көзөмөлдөө агенттигинин Түштүк башкармалыгынын башчысынын орун басары, башчысы болуп иштеген. Андан кийин үч жыл бою ИИМдин Кылмыш иликтөө боюнча башкы башкармалыгын жетектеген. 2009-2010-жылдары Нарын облустук милициясынын башчысы болгон.
Сагынбек Исмаилов 2010-жылдан тарта ыкчам кызматтардан дээрлик оолактап кеткен. 2017-жылга чейин ИИМде адистештирилген Мамлекеттик коргоо кызматынын башкы башкармалыгынын жетекчисинин орун басары, Ыкчам талдоо башкармалыгынын башчысы, бир жыл Кылмыш изилдөө башкы башкармалыгынын жетекчиси, КМШ аймагында уюшкан кылмыштуулукка каршы күрөш иштерин координациялоо боюнча бюронун директорунун орун басары өңдүү кызматтарда жүргөн. Былтыр жазында ошол кездеги премьер-министр, азыркы президент Сооронбай Жээнбековдун буйругу менен Жаза аткаруу мамлекеттик кызматынын төрагасынын орун басары болуп дайындалган жана ушул кезге чейин иштеп турган.
Коррупцияга каршы күрөш кызматын мындан жети жыл мурда ошол кезде жаңыдан президент болуп шайланган Алмазбек Атамбаев түзгөн. Ал да кызматка киришип жатканда "коррупцияга каршы аёосуз күрөш болот" деп убада берген эле.
