Жакында ИИМдин коллегиясында премьер-министр Жантөрө Сатыбалдиев милиция чоңдору сойку бизнесин, сауналарды калкалайт, күмөндүү кирешелерге хан сарайларды салып, ресторан-кафелерди ачышат деп кескин сындаган эле. Мындан улам ИИМ өз ичиндеги мыйзам бузууларды аныктоо үчүн атайын инспекция түздү.
"Комбайн" деген ким?
Өкмөт башчы Жантөрө Сатыбалдиев милициянын жылдык жыйынында айрыкча күмөндүү киреше таап, бир катар ресторан-кафе ачкандар бар экенин айтып, Оштогу “комбайн” деген каймана аттуу бир полковникти мисалга тарткан:
- Бандиттериңердин кличкасын, кликухасын, кайда жашаганынан өйдө билесиңер. Анда эмнеге кармабайсыңар? Кандайдыр бир кызыкчылыктар пайда болдубу? Коомчулукта катардагы эле полковниктердин 2 миң метр квадратты ээлеген хан сарайлары бар деп айтылып жатат. Кайсы кирешесине салып жатат? Ошто “комбайн” деген кличкалуу полковнигиңер бар. Мен билгенден транспорт милициясында иштейт. Анын Ошто ресторан, кафе-чайханалар түйүнү бар экен. Ал каражатты кайдан алган? Кана силердин ички коопсуздук кызматыңар? Бир порция лагман, же төрт манты жесеңер да бир курсак акыры тоёт. Токтотуш керек. Тартипке салыш керек.
Божомолдор боюнча, сөз ИИМдин транспорт башкармалыгынын Ош бөлүмүндө иштеген полковник тууралуу болуп жатат.
Башкармалыктын жетекчисинин орун басары Рустиван Токтоналиев бул полковниктин аты-жөнү аныкталып жатканын айтып, башка комментарий берүүдөн баш тартты:
- Биздин ИИМдин ички коопсуздук кызматы ал боюнча иштеп жатат болушу керек. Биз өзүбүз да теришитирип жатабыз. Бирок андай полковникти аныктай элекпиз. Эгерде премьердин өзү ошол полковниктин аты-жөнүн айтса, анда биз айтып беребиз. Эгерде сиздер жөн эле “бизге бул, же тигил айтты” десеңер анда комментарий бербейбиз. Бизге премьер жазуу түрүндө аты-жөнү ушундай деп берсин.
ИИМге ишеним качан артат?
Премьер-министр Жантөрө Сатыбалдиевдин сын пикирине жооп иретинде ички иштер министри Шамил Атаханов сауна, сойку бизнесин калкалаган айрым кызматкерлер кармалып, кылмыш иш козголгонун маалымдады:
- Мисалы кээ бир кызматкерлер бирөөлөргө маңзат сала коюп кармап, андан кийин ири суммадагы акча өндүрүп алып турган. Ошондуктан эң башкы максаттын бири – ушундай көрүнүштөрдү тыюу. Мунун баары Ички коопсуздук кызматынын ишиндеги алешемдик. Алар мунун алдын алган эмес. Эгер 2012-жылы уюшма кылмыш топтун 65 мүчөсү кармалса, тартип коргоо органдарынын кызматкерлерине каршы 118 кылмыш иш козголгон. Ошондуктан жарандар “куралчан, кылмышка аралашкан милиция кызматкерлери коомго көбүрөөк коркунучтуубу, же уюшма кылмыш топторбу?”, - деп сураганга акылуу.
Кыргызстанда ИИМ коррупцияга малынган органдардын алдыңкы сабында турганы белгиленип жүрөт.
“Биздин укук” коомдук уюмунун жетекчиси Калича Умуралиеванын баамында, паракорчулукту күч менен азайтуу мүмкүн эмес:
- Милиция бул биздин коомдун бир бөлүгү гана. Ошондуктан аларды биздин коомдогу жалпы коррупциялык схемалардан бөлүп кароо туура эмес. Көп эле өлкөлөрдө тартип коргоо органын коррупциядан тазалап турган ички коопсуздук кызматы бар. Бирок бул аздык кылат. Биздин милициянын мындай кызматынин иши мени канааттандырбайт. Анткени ал өзү коррупцияга малынган кызмат. Ошондуктан жарандык коом такай мониторинг жүргүзүп туруш керек. Ошондой эле жалпыга маалымдоо каражаттары да кошулушу зарыл. Күч колдонуу менен корруцияны азайтуу мүмкүн эмес.
2010-жылы бийликке келген жаңы өкмөт күч органдарын реформалоону максат кылган. Мурунку премьер Өмүрбек Бабанов тартип коргоо органдарын тазалоону МАИ кызматкерлеринен баштайм деп сөз берип, бирок аягына чыкпай калган. Ал эми жаштар тобу милицияны кайра түзүүнүн өз программасын сунуштап келатат.
Кыязы, милиция системасын реформалоо бир гана каалоо-тилектен кыйла кыйын жана узак мөөнөттү түйшүк окшобойбу.
"Комбайн" деген ким?
Өкмөт башчы Жантөрө Сатыбалдиев милициянын жылдык жыйынында айрыкча күмөндүү киреше таап, бир катар ресторан-кафе ачкандар бар экенин айтып, Оштогу “комбайн” деген каймана аттуу бир полковникти мисалга тарткан:
- Бандиттериңердин кличкасын, кликухасын, кайда жашаганынан өйдө билесиңер. Анда эмнеге кармабайсыңар? Кандайдыр бир кызыкчылыктар пайда болдубу? Коомчулукта катардагы эле полковниктердин 2 миң метр квадратты ээлеген хан сарайлары бар деп айтылып жатат. Кайсы кирешесине салып жатат? Ошто “комбайн” деген кличкалуу полковнигиңер бар. Мен билгенден транспорт милициясында иштейт. Анын Ошто ресторан, кафе-чайханалар түйүнү бар экен. Ал каражатты кайдан алган? Кана силердин ички коопсуздук кызматыңар? Бир порция лагман, же төрт манты жесеңер да бир курсак акыры тоёт. Токтотуш керек. Тартипке салыш керек.
Божомолдор боюнча, сөз ИИМдин транспорт башкармалыгынын Ош бөлүмүндө иштеген полковник тууралуу болуп жатат.
Башкармалыктын жетекчисинин орун басары Рустиван Токтоналиев бул полковниктин аты-жөнү аныкталып жатканын айтып, башка комментарий берүүдөн баш тартты:
- Биздин ИИМдин ички коопсуздук кызматы ал боюнча иштеп жатат болушу керек. Биз өзүбүз да теришитирип жатабыз. Бирок андай полковникти аныктай элекпиз. Эгерде премьердин өзү ошол полковниктин аты-жөнүн айтса, анда биз айтып беребиз. Эгерде сиздер жөн эле “бизге бул, же тигил айтты” десеңер анда комментарий бербейбиз. Бизге премьер жазуу түрүндө аты-жөнү ушундай деп берсин.
ИИМге ишеним качан артат?
Премьер-министр Жантөрө Сатыбалдиевдин сын пикирине жооп иретинде ички иштер министри Шамил Атаханов сауна, сойку бизнесин калкалаган айрым кызматкерлер кармалып, кылмыш иш козголгонун маалымдады:
- Мисалы кээ бир кызматкерлер бирөөлөргө маңзат сала коюп кармап, андан кийин ири суммадагы акча өндүрүп алып турган. Ошондуктан эң башкы максаттын бири – ушундай көрүнүштөрдү тыюу. Мунун баары Ички коопсуздук кызматынын ишиндеги алешемдик. Алар мунун алдын алган эмес. Эгер 2012-жылы уюшма кылмыш топтун 65 мүчөсү кармалса, тартип коргоо органдарынын кызматкерлерине каршы 118 кылмыш иш козголгон. Ошондуктан жарандар “куралчан, кылмышка аралашкан милиция кызматкерлери коомго көбүрөөк коркунучтуубу, же уюшма кылмыш топторбу?”, - деп сураганга акылуу.
Кыргызстанда ИИМ коррупцияга малынган органдардын алдыңкы сабында турганы белгиленип жүрөт.
“Биздин укук” коомдук уюмунун жетекчиси Калича Умуралиеванын баамында, паракорчулукту күч менен азайтуу мүмкүн эмес:
- Милиция бул биздин коомдун бир бөлүгү гана. Ошондуктан аларды биздин коомдогу жалпы коррупциялык схемалардан бөлүп кароо туура эмес. Көп эле өлкөлөрдө тартип коргоо органын коррупциядан тазалап турган ички коопсуздук кызматы бар. Бирок бул аздык кылат. Биздин милициянын мындай кызматынин иши мени канааттандырбайт. Анткени ал өзү коррупцияга малынган кызмат. Ошондуктан жарандык коом такай мониторинг жүргүзүп туруш керек. Ошондой эле жалпыга маалымдоо каражаттары да кошулушу зарыл. Күч колдонуу менен корруцияны азайтуу мүмкүн эмес.
2010-жылы бийликке келген жаңы өкмөт күч органдарын реформалоону максат кылган. Мурунку премьер Өмүрбек Бабанов тартип коргоо органдарын тазалоону МАИ кызматкерлеринен баштайм деп сөз берип, бирок аягына чыкпай калган. Ал эми жаштар тобу милицияны кайра түзүүнүн өз программасын сунуштап келатат.
Кыязы, милиция системасын реформалоо бир гана каалоо-тилектен кыйла кыйын жана узак мөөнөттү түйшүк окшобойбу.
