“Азаттык”: Улук мырза, дегеле өлкөдөгү көптөгөн көйгөйлөрдүн келип чыгышы экономиканын начарлыгына байланыштуу деп айтылып жүрбөйбү. Ошол экономиканын негизги кыймылдаткыч күчү бизнес экени да белгилүү. Бизнес тармагын өнүктүрүү боюнча, инвестициялык жагдайды жакшыртуу, экономикалык жакшы шарттарды түзүү боюнча жаңы жыл алдында ишкерлер бийликке кайрылышты. Ушул кайрылуудагы негизги принциптер эмнелер болду?
Улук Кыдырбаев: Бүгүнкү күндө өзүңүз билгендей бизнес чөйрөсүндө көп эле көйгөйлөр, маселелер тууралуу сүйлөшүп жүрөбүз. Ал эми бул кайрылуу жылдын жыйынтыгына жараша, алдыда жаңы жыл келаткандыктан жасалып атат. Биз эми азыр премьер-министр А.Атамбаевге, парламентке, президентке кайрылып, ушул кезге чейин бизнеске, экономикага байланыштуу даярдалган мыйзам долбоорлорду тез арада, чукул мөөнөттө кабыл алсын деген тилек менен кайрылдык. Ошол мыйзам долбоорлор Ишкерликти өнүктүрүү жана инвестиция кеңешинин ичинде даярдалды. Ага биз, ишкерлер, катыштык. Ошого көңүл бурулсун, жакшы мыйзамдар кабыл алынсын деген эле максат.
“Азаттык”: Айтсаңыз, негизи эле силер айтып аткан мыйзам долбоорлордун кабыл алынышы экономиканын өнүгүшүнө түрткү береби? Маселен, саясий системада олуттуу реформалар болбосо тоскоолдуктар кала берсе керек. Булар бири-бирине байланыштуу болсо керек. Кандай дейсиз?
У.Кыдырбаев: Ооба, туура айтасыз. Биз бүгүнкү убакта парламентаризмди куруу, ошол эле убакта аны коштогон жаңы мыйзамдарды кабыл алынышыбыз керек. Ал мыйзамдар экономиканын өнүгүшүнө багытталыш керек. Азыр мен айтып кеткен мыйзам долбоорлордун көбүнчөсү так ушул бүгүнкү демократиялык системага, парламентаризмдин түбүндө, негизинде даярдалган.
“Азаттык”: Парламентаризмдин негизинде өнүгө турчу мыйзамдар турбайбы?
У.Кыдырбаев: Ооба. Ошондуктан биз ошол эле маалда Жогорку Кеңештин депутаттарына айтып атабыз, “буларды өтө тез мөөнөттө кабыл алгыла” деп. Керек болсо биз менен кеңешип, чакырып сүйлөшүп, жөн эле созо бербей кабыл алуу керек.
Азыр убакыт жок, өзүңүз көрүп атасыз. Мына депутаттар бир эле маселени бир күн кечке сүйлөшүп атышпайбы, намазкана куруу ж.б. маселелерди. Биз айтып атабыз, ушундай кырдаалда абдан тез иштеш керек. Баарыбызга түшүнүктүү болгон маселелерди тез-тез эле өткөрүш керек. Мисалы өзүңөр көрүп атасыңар, Азия өнүктүрүү банкы бизге грант түрүндө 53 миллион бергенде даяр да. Бирок биздин Жогорку Кеңешибиз ошол бекер акчаны ала албай, толук бир күн сүйлөшүп, кабыл албай коюшту. Бул деген кандай Жогорку Кеңеш, ыя?
Ушундай бир оор кырдаалда, биздин мамлекеттик бюджетте, казынада акча жок болуп атса, биз отуруп алып мындай жардамды кабыл албай, демогогия менен алектенип атабыз. Эгерде ушундай эле түрдө парламент ишин уланта берсе, анда биздин суроолорго убакыт келгенде, анда бир күн эмес, бир жума, бир ай убакыт коротушат.
“Азаттык”: Бизде буга чейин деле жакшы-жакшы мыйзамдар бар экени айтылып жүрчү. Бирок коррупциянын денгээли жогору болгондуктан, бийликтеги адамдардын бизнес тармактарын монополиялап алышы сыяктуу нерселерден улам өнүгүү болбой келген дешет. Ушул коррупциялык системаны өзгөртүү керек дегендей маселеге да кайрылдыңарбы, жөн эле мыйзам долбоор жазуу менен чектелип калбай? Анткени ошол мыйзам долбоорлордун аткарылышын көзөмөлдөй турчу органдар ошолор да?
У.Кыдырбаев: Туура айтасыз. Ошол маселе да бар. Чындыгында Кыргызстанда буга чейин көп эле жакшы мыйзамдар жазылып, кабыл алынган. Бирок ошол мыйзамдарды аткаруу иштке ашпай келаткан үчүн көбүнчө ишкер адамдар кыйналып жүрөбүз.
Экинчиден, бизде деген ошол мыйзамдын аткарылышы үчүн мыйзам бар да. Мыйзамды аткарыш үчүн ар бир министрлик, агенттик, өкмөттүк мекеме өзүнүн токтомун, буйруктарын чыгарат. Ошол буйруктар, көрсөтмөлөрдүн ичинде кайра эле негизги мыйзамга каршы келген нормалар чыгып калып келет. Ошондуктан негизги мыйзамды аткаруу кыйын болуп атпайбы. Өкмөттө иштегендер дал ушул нерсени колдонуп, коррупциялык иш кылышат. Ошол себептүү биз ушул эле маселени көтөргөнбүз. Бул, Ички иштер министрлигинин, тартип сактоо системасынын маселеси. Бул боюнча өзүбүздүн концепцияны даярдап койдук. Аны биз президентке, премьер-министрге, Жогорку Кеңешке сунуш кылабыз.
“Азаттык”: Тартип сактоо органдарын реформалоо боюнча сунуштар да булар?
У.Кыдырбаев: Ооба, реформалоо боюнча.
“Азаттык”: Рахмат.
Улук Кыдырбаев: Бүгүнкү күндө өзүңүз билгендей бизнес чөйрөсүндө көп эле көйгөйлөр, маселелер тууралуу сүйлөшүп жүрөбүз. Ал эми бул кайрылуу жылдын жыйынтыгына жараша, алдыда жаңы жыл келаткандыктан жасалып атат. Биз эми азыр премьер-министр А.Атамбаевге, парламентке, президентке кайрылып, ушул кезге чейин бизнеске, экономикага байланыштуу даярдалган мыйзам долбоорлорду тез арада, чукул мөөнөттө кабыл алсын деген тилек менен кайрылдык. Ошол мыйзам долбоорлор Ишкерликти өнүктүрүү жана инвестиция кеңешинин ичинде даярдалды. Ага биз, ишкерлер, катыштык. Ошого көңүл бурулсун, жакшы мыйзамдар кабыл алынсын деген эле максат.
“Азаттык”: Айтсаңыз, негизи эле силер айтып аткан мыйзам долбоорлордун кабыл алынышы экономиканын өнүгүшүнө түрткү береби? Маселен, саясий системада олуттуу реформалар болбосо тоскоолдуктар кала берсе керек. Булар бири-бирине байланыштуу болсо керек. Кандай дейсиз?
У.Кыдырбаев: Ооба, туура айтасыз. Биз бүгүнкү убакта парламентаризмди куруу, ошол эле убакта аны коштогон жаңы мыйзамдарды кабыл алынышыбыз керек. Ал мыйзамдар экономиканын өнүгүшүнө багытталыш керек. Азыр мен айтып кеткен мыйзам долбоорлордун көбүнчөсү так ушул бүгүнкү демократиялык системага, парламентаризмдин түбүндө, негизинде даярдалган.
“Азаттык”: Парламентаризмдин негизинде өнүгө турчу мыйзамдар турбайбы?
У.Кыдырбаев: Ооба. Ошондуктан биз ошол эле маалда Жогорку Кеңештин депутаттарына айтып атабыз, “буларды өтө тез мөөнөттө кабыл алгыла” деп. Керек болсо биз менен кеңешип, чакырып сүйлөшүп, жөн эле созо бербей кабыл алуу керек.
Азыр убакыт жок, өзүңүз көрүп атасыз. Мына депутаттар бир эле маселени бир күн кечке сүйлөшүп атышпайбы, намазкана куруу ж.б. маселелерди. Биз айтып атабыз, ушундай кырдаалда абдан тез иштеш керек. Баарыбызга түшүнүктүү болгон маселелерди тез-тез эле өткөрүш керек. Мисалы өзүңөр көрүп атасыңар, Азия өнүктүрүү банкы бизге грант түрүндө 53 миллион бергенде даяр да. Бирок биздин Жогорку Кеңешибиз ошол бекер акчаны ала албай, толук бир күн сүйлөшүп, кабыл албай коюшту. Бул деген кандай Жогорку Кеңеш, ыя?
Ушундай бир оор кырдаалда, биздин мамлекеттик бюджетте, казынада акча жок болуп атса, биз отуруп алып мындай жардамды кабыл албай, демогогия менен алектенип атабыз. Эгерде ушундай эле түрдө парламент ишин уланта берсе, анда биздин суроолорго убакыт келгенде, анда бир күн эмес, бир жума, бир ай убакыт коротушат.
“Азаттык”: Бизде буга чейин деле жакшы-жакшы мыйзамдар бар экени айтылып жүрчү. Бирок коррупциянын денгээли жогору болгондуктан, бийликтеги адамдардын бизнес тармактарын монополиялап алышы сыяктуу нерселерден улам өнүгүү болбой келген дешет. Ушул коррупциялык системаны өзгөртүү керек дегендей маселеге да кайрылдыңарбы, жөн эле мыйзам долбоор жазуу менен чектелип калбай? Анткени ошол мыйзам долбоорлордун аткарылышын көзөмөлдөй турчу органдар ошолор да?
У.Кыдырбаев: Туура айтасыз. Ошол маселе да бар. Чындыгында Кыргызстанда буга чейин көп эле жакшы мыйзамдар жазылып, кабыл алынган. Бирок ошол мыйзамдарды аткаруу иштке ашпай келаткан үчүн көбүнчө ишкер адамдар кыйналып жүрөбүз.
Экинчиден, бизде деген ошол мыйзамдын аткарылышы үчүн мыйзам бар да. Мыйзамды аткарыш үчүн ар бир министрлик, агенттик, өкмөттүк мекеме өзүнүн токтомун, буйруктарын чыгарат. Ошол буйруктар, көрсөтмөлөрдүн ичинде кайра эле негизги мыйзамга каршы келген нормалар чыгып калып келет. Ошондуктан негизги мыйзамды аткаруу кыйын болуп атпайбы. Өкмөттө иштегендер дал ушул нерсени колдонуп, коррупциялык иш кылышат. Ошол себептүү биз ушул эле маселени көтөргөнбүз. Бул, Ички иштер министрлигинин, тартип сактоо системасынын маселеси. Бул боюнча өзүбүздүн концепцияны даярдап койдук. Аны биз президентке, премьер-министрге, Жогорку Кеңешке сунуш кылабыз.
“Азаттык”: Тартип сактоо органдарын реформалоо боюнча сунуштар да булар?
У.Кыдырбаев: Ооба, реформалоо боюнча.
“Азаттык”: Рахмат.
