Кыргызстан Шанхай кызматташуу уюмун негиздөөчү өлкөлөрдүн катарында турат. Ошого жараша он жашка толгон уюмдун саммитине катышуу үчүн президент Роза Отунбаева 14-июнда Казакстан борборуна жөнөп кетти.
Азыркы мезгилде ШКУнун баш катчысы милдетин Кыргызстандын
өкүлү Муратбек Иманалиев аткарып жатат. Иманалиевдин Астанада маалымат жыйынында билдирүүсүнө караганда, юбилейлик саммитте өкмөттөр аралык бир катар келишимдерге кол коюлушу күтүлүүдө. Ал саламаттык сактоо тармагында кызматташуу, Астана декларациясы, Баңги заттарына каршы күрөштүн стратегиясы жана ШКУга жаңы мүчөлөрдү кабыл алуунун шарттары жана жаңы мүчөлөрдүн милдеттери жөнүндө меморандум.
Белгилүү болгондой ШКУнун алты мүчөсү бар. Алар Кыргызстан, Казакстан, Өзбекстан, Орусия, Тажикстан жана Кытай. Иран, Пакистан Индия жана Монголия ШКУга байкоочу макамына ээ.
2001-жылы түзүлгөн Шанхай кызматташуу уюмунун башкы максаты чек араларда өз ара ишенимдүүлүктү камсыздоо болгон. Андан кийин жикчилдик, террорчулук, экстремизм жана баңги заттарын ташууга каршы күрөш да уюмдун күн тартибиндеги негизги маселелерге айланган. Уюм акыркы мезгилдерде экономикалык, транспорт, коммуникация багытында кызматташууга басым жасап жатат. Бирок андан жакшы майнап чыкпай жатканын саммиттин кожоюну, казак президенти Нурсултан Назарбаев жакында эле билдирип чыкты.
Кыргызстан 2007-жылы август айында ШКУнун саммитин Бишкекте өткөргөн.
Кыргызстандык айрым эксперттер Шанхай кызматташуу уюмунун ишинде натыйжа аз экендигин моюндап, бирок бул уюм керек деген пикирде болууда. Маселен, Коопсуздук кеңештин мурунку катчысы Мирослав Ниязов:
- Шанхай кызматташуу уюмунун аты эле чыгып жатат. Бирок негизи иштери көрүнбөй жатат. Ошол эле Кыргызстанга да, уюмга мүчө башка өлкөлөргө кандайдыр бир салымы байкалбайт. Бирок натыйжасы чыкпаган күндө да бул уюм күч катары, тең салмактуулукту сактоочу катары керек болуп жатат. Келечекте бул уюмдун жакшы жактары чыгышы мүмкүн деген ойдомун.
Эксперт Токтогул Какчакеев Шанхай кызматташуу уюмунун түзүлүш максаты тууралуу мындай ой бөлүштү:
- Шанхай кызматташуу уюму Орусия менен Кытайдын ортосунда тирешүүлөргө жол бербеш үчүн жаралган. Ошондуктан Орусиянын геостратегиялык кызыкчылыктары таркаган Орто Азия дагы бул уюмга тартылган. Мунун натыйжасында Орусия менен Кытайдын ортосунда кагылышуулар болгон жок. Бирок Кытай өзүнүн экономикалык саясатын Орто Азия мамлекеттерине өтө батыл жүргүзүп жатат. Мына мисалга, Түркмөнстандан, Казакстандан газ, мунай түтүктөрү, ошол эле Орусиянын өзүнөн газ, мунай түтүктөрү курулуп, иштегенге даяр болуп жатат. Ошондуктан биз айта алабыз, негизги максаты боюнча Кытай менен Орусиянын ортосундагы жана Орто Азиянын айланасындагы маселелер Кытайдын жана Орусиянын кызыкчылыгына жараша чечилди десек жаңылбайбыз.
Шанхай кызматташуу уюмунун саммитинин негизги бөлүгү 15-июнда өтөт. 14-июнга карай Астанага президенттер агылып келе баштады. Казакстан маалымат каражаттарынын кабарлоосуна караганда, 14-июнда Астанага Кыргызстан, Тажикстан, Кытай президенттери, ошондой эле Иран, Пакистан, Ооганстан президенттери келишти.
Ушул эле күнү кечинде Өзбекстан жана Орусия президенттери Казакстан борборуна келиши күтүлүүдө. Белгилүү болгондой, Астана саммитинин алдында орус президенти Дмитрий Медведев Ташкенге жумуш сапары менен келген.
Юбилейлик саммитте он жылдык кызматташуунун жыйынтыктары айтылып, келечек стратегия жөнүндө сөз болору айтылууда.
Азыркы мезгилде ШКУнун баш катчысы милдетин Кыргызстандын
өкүлү Муратбек Иманалиев аткарып жатат. Иманалиевдин Астанада маалымат жыйынында билдирүүсүнө караганда, юбилейлик саммитте өкмөттөр аралык бир катар келишимдерге кол коюлушу күтүлүүдө. Ал саламаттык сактоо тармагында кызматташуу, Астана декларациясы, Баңги заттарына каршы күрөштүн стратегиясы жана ШКУга жаңы мүчөлөрдү кабыл алуунун шарттары жана жаңы мүчөлөрдүн милдеттери жөнүндө меморандум.
Белгилүү болгондой ШКУнун алты мүчөсү бар. Алар Кыргызстан, Казакстан, Өзбекстан, Орусия, Тажикстан жана Кытай. Иран, Пакистан Индия жана Монголия ШКУга байкоочу макамына ээ.
2001-жылы түзүлгөн Шанхай кызматташуу уюмунун башкы максаты чек араларда өз ара ишенимдүүлүктү камсыздоо болгон. Андан кийин жикчилдик, террорчулук, экстремизм жана баңги заттарын ташууга каршы күрөш да уюмдун күн тартибиндеги негизги маселелерге айланган. Уюм акыркы мезгилдерде экономикалык, транспорт, коммуникация багытында кызматташууга басым жасап жатат. Бирок андан жакшы майнап чыкпай жатканын саммиттин кожоюну, казак президенти Нурсултан Назарбаев жакында эле билдирип чыкты.
Кыргызстан 2007-жылы август айында ШКУнун саммитин Бишкекте өткөргөн.
Кыргызстандык айрым эксперттер Шанхай кызматташуу уюмунун ишинде натыйжа аз экендигин моюндап, бирок бул уюм керек деген пикирде болууда. Маселен, Коопсуздук кеңештин мурунку катчысы Мирослав Ниязов:
Эксперт Токтогул Какчакеев Шанхай кызматташуу уюмунун түзүлүш максаты тууралуу мындай ой бөлүштү:
- Шанхай кызматташуу уюму Орусия менен Кытайдын ортосунда тирешүүлөргө жол бербеш үчүн жаралган. Ошондуктан Орусиянын геостратегиялык кызыкчылыктары таркаган Орто Азия дагы бул уюмга тартылган. Мунун натыйжасында Орусия менен Кытайдын ортосунда кагылышуулар болгон жок. Бирок Кытай өзүнүн экономикалык саясатын Орто Азия мамлекеттерине өтө батыл жүргүзүп жатат. Мына мисалга, Түркмөнстандан, Казакстандан газ, мунай түтүктөрү, ошол эле Орусиянын өзүнөн газ, мунай түтүктөрү курулуп, иштегенге даяр болуп жатат. Ошондуктан биз айта алабыз, негизги максаты боюнча Кытай менен Орусиянын ортосундагы жана Орто Азиянын айланасындагы маселелер Кытайдын жана Орусиянын кызыкчылыгына жараша чечилди десек жаңылбайбыз.
Шанхай кызматташуу уюмунун саммитинин негизги бөлүгү 15-июнда өтөт. 14-июнга карай Астанага президенттер агылып келе баштады. Казакстан маалымат каражаттарынын кабарлоосуна караганда, 14-июнда Астанага Кыргызстан, Тажикстан, Кытай президенттери, ошондой эле Иран, Пакистан, Ооганстан президенттери келишти.
Ушул эле күнү кечинде Өзбекстан жана Орусия президенттери Казакстан борборуна келиши күтүлүүдө. Белгилүү болгондой, Астана саммитинин алдында орус президенти Дмитрий Медведев Ташкенге жумуш сапары менен келген.
Юбилейлик саммитте он жылдык кызматташуунун жыйынтыктары айтылып, келечек стратегия жөнүндө сөз болору айтылууда.
