Адистер өлкөдөгү миграция агымынын күчөшү кароосуз балдардын санын арттырганын айтышат.
Алты жаштагы Кубанычты милиция кызматкерлери Токтогул районунан чабандын колунда жалданма койчу болуп жүргөн жеринен алып келишкен. Азыр ал реабилитациялык борбордо тарбияланууда. Кезегинде чабандын колунан кордук көргөн баланын башында азыр камчынын урулган издери калыптыр. Бир жылдан ашык ата-энесин көрбөгөн Кубаныч бул жакка кантип келип калганын айтып берди.
- Апам кичине кезимден тартып эле туугандарыбызга таштап кеткен. Алар болсо мени бир койчуга берип коюшту. Жайлоодо өзүм жалгыз 600 койду бакчумун. Кокус кечигип же бир кой жоголуп кетсе, койчуман суук күндөрү мени эшикте тургузуп койчу, анан тепкилеп, камчы менен сабап салчу. Туугандарыбыздын бири милиция болуп иштейт экен. Ал мени ошол жактан көрүп калып, ушул борборго алып келип тапшырды. Бир жылдан ашык убакыттан бери апамды көрө элекмин жана кайда жүргөнүн да билбейм.
Милиция кызматкерлери азыр Кубанычтын ата-энесин издеп жатышат. Мындагы “Ак-Жол” балдардын реабилитациялык борборунда учурда 6 жаштан 16 жашка чейинки 34 бала тарбияланууда. Алардын басымдуу бөлүгү ата-энеси таштап кеткен балдар.
2009-жылы ачылган борборго жыл сайын 70тен ашык бала алып келинет. Борбордун директору Эркингүл Саркарова соңку учурларда кароосуз балдардын саны өскөнүн белгилейт.
- Негизинен ата-энеси таштап кеткен соң базарларда тилемчилик кылып же жер төлөдө жашап жүргөн балдарды милиция бизге алып келип, актынын негизинде тапшырышат. Токтогулдан келген Кубанычтын тагдырын көрдүңүздөр. Андан башка да мурда шаарда жашаган сегиз жаштагы бир кыз азыр бизде тарбияланып жатат. Апасы чет жакта жүргөндүктөн туугандарынын балдары зордуктап коюп, милиция бизге тапшырган. Өспүрүмдөр көбүнчө ушул сыяктуу оор тагдыр менен келишет. Өткөн жылдын ушул айында бизде 17 бала болсо, бүгүнкү күндө алардын саны эки эсе өстү. Бул баары келип эле турмуш-шартка такалат. Биздин мекеме мамлекеттин карамагында болгону менен кийим-кечек жана окуу куралдарынан кыйынчылыктар бар. Бул багытта өзүбүз демөөрчүлөрдү издеп таап келебиз.
Борбордо быйылкы жылы ата-энеси таштап кеткен балдар эки эсе көбөйгөнүн адистер ички жана тышкы миграциянын агымынын күчөшү менен байланыштырат.
Жалал-Абад шаардык ички иштер башкармалыгынын өспүрүмдөр менен иштөө инспектору Нургазы Ботоканов бул багытта ата-энелердин жоопкерчилигин күчөтүүнү белгилейт.
- Табылган өспүрүмдөрдүн көпчүлүгү өз ата-энесинин колунда эмес, чоң ата же туугандарынын кароосунда турушат. Ошол себептүү ата-эненин да жоопкерчилигин карашыбыз керек. Кыргыз Республикасынын Админстративдик кодексинде ата-эненин баланы тарбиялоо жана окутуу милдети деген норма бар. Биз анын негизинде ташталган балдар боюнча 250-1000 сомго чейин гана айып пул салабыз. Кээ бирлери төлөйт, айрымдарынын шарты жок болуп калат. Бирок ал да анчалык таасирин бербей жатат.
Жалал-Абад облусунун аймагында учурда 137 бала кароосуз калып, жергиликтүү бийлик тарабынан каттоого алынган. Ал эми 8177 үй-бүлөнүн балдары азыр турмуш шарты оор абалда жашайт. Өкмөттүн облустагы өкүлүнүн аппаратынын Социалдык мониторинг бөлүмүнүн башкы адиси Абдуллабек Камбаров балдарды камкордукка алууда социалдык коргоо багытында координациялык кеңеш керектигин айтат.
- Жетим балдар, ата-энеси таштап кеткендер боюнча азыр бейөкмөт уюмдардан башка эч бир мамлекеттик мекеме иштиктүү жумуш алып барган жок. Райондук жана облустук администрациялардагы бул адистердин штаттык бирдиктери кыскартылып, азыр ал Социалдык өнүктүрүү министрлигинин аймактагы бөлүмдөрүнө жүктөлгөн. Бирок алар так санын чынында биле алышпай жатат. Ошон үчүн облустарда ушул тармакты тейлеген координатор болушу керек. Менин такташымча, азыркы учурда камкордукка алынган балдар жыл башында 180 болчу, төртүнчү кварталдын жыйынтыгы менен алардын саны 259га жетти. Жашырганда эмне, албетте өсүп жатат. Кароосуз калган балдар да ошондой, жыл башында 101 болсо, азыр 137. Эми бул жагдайда өкмөт чара көрүп, бир топ токтомдор, протоколдук тапшырмалар берилип жатат. Айыл округдарда, райондордо иш алып барылганы менен жетишсиз болууда. Социалдык көйгөйлөр ушунчалык жаралып жаткандыктан буга коомчулук да жардам көрсөтүшү керек деп ойлойм.
Соңку эки жыл ичинде Жалал-Абадда ата-энеси таштап кеткен же жетим калган 117 бала соттун чечими менен багууга берилген. Алардын көпчүлүгү кыргызстандык үй-бүлөлөргө берилсе, айрымдарын чет элдик жарандар багып алышкан.
