Алар топтолгон колдордун негизинде өкмөткө, парламентке жана президентке кайрылып, өлүм жазасына карата коюлган мораторийди алып салууну сунуштамакчы болушууда. Бул тууралуу аталган фонддун жетекчиси Сапаргүл Бердалиева “Азаттыкка” билдирди.
- Биздин фонддун мүчөлөрүнүн көбү энелер. Акыркы убакта балдарга карата жасалып жаткан мыкаачылыктарга чыдабай, ушундай кадамдарга барып жатабыз. Биз балдарды кордогондорду өлүм жазасына тартууну сунуштайбыз. Кол топтоонун негизинде бийлик башындагыларга мораторийди алып салуу сунушу менен кайрылабыз.
Адилетсиз чечим – бейкүнөө өлүм
Өлкөдө тыюу салынган өлүм жазасын кайтаруу демилгеси коомчулукта кызуу талкууга жем таштады. Бул маселени буга чейин да Жогорку Кеңештин айрым депутаттары маал-маалы менен көтөрүп келишкен. Парламенттеги КСДП фракциясынын депутаты Абдыманап Кутушев Баш мыйзам өзгөртүлмөйүнчө, өлүм жазасын киргизүү сунушу эрте экенин белгилейт.
- Өлүм жазасына мурда мораторий киргизилген, азыр болсо ал конституциялык норма. Конституциянын 20-21-беренелери өлүм жазасына тыюу салат. Бизде мындай жаза колдонулбайт, эгер киргизебиз десек, анда Конституцияны өзгөртүшүбүз керек. Коомго коркунуч келтирген кылмышкерлердин үшүн алабыз десек, анда бул сунушту жакшылап талкуулашыбыз зарыл.
Анткен менен эл аралык уюмдар жана укук коргоочулар өлүм жазасын колдонууга караманча каршылыгын билдирип келатышат. Коомдук иликтөөлөр институтунун жетекчиси Рита Карасартова сот чечимдери күмөн санаткан Кыргызстанда бул жаза бейкүнөө адамдардын тагдырына балта чабарын эскертет.
- Бизде кылмышкерлердин кылган кылмышын так аныктаган экспертизалар жок. Адам эмненин негизинде соттолду десең, көбүнчө өзү күнөөсүн мойнуна алды дешет. Бейкүнөө жерден камалгандар толуп жатат. Анан ушундай шартта, техникалык мүмкүнчүлүктөр жок туруп, бул жазаны киргизүү туура эмес. Соттордун адилет чечим чыгарарына эч ким кепилдик бере албайт. Андан көрө кылмыш жасаган адамдарды кайра тарбиялоо аркылуу, гумандаштыруу жолу менен кылмыштуулукка каршы турсак жакшы болмок.
Өмүр бою абак же өлүм жазасы?
Өлүм жазасынын кайрадан көтөрүлүшүнө эки жашар наристенин аёосуз зордук-зомбулукка кабылышы да чоң түрткү болду. Акыйкатчы Бакыт Аманбаев мындай мыкаачылыкка баргандарды өмүрүнүн соңуна чейин түрмөгө кесүүнү сунуштайт.
- Балдарга, өзгөчө наристелерге зомбулук көрсөтүп, аларды зордуктагандарга эң жогорку жаза берилиши керек. Педофилдерге да ушундай чара көрүшү керек. Болбосо мындай кылмыштар токтобойт. Биз бул сунушту жылдык баяндамабызда айтып чыгабыз.
Өлүм жазасы Кыргызстандын Баш мыйзамынан 2007-жылкы референдумда алынып салынган. Ага чейин эл аралык уюмдардын сүрөөнү аркылуу президент өлүм жазасын 1998-жылдан тарта өз жардыгы менен токтотуп келген.
Өлүм жазасы алынгандан кийин эл аралык уюмдар Кыргызстанды демократиялык өнүгүүнү беттеген постсоветтик өлкөлөрдүн алдыңкы сабына коюп, муну кыргыз өкмөтүнүн чечкиндүү кадамы катары жогору баалашкан. Ошол эле учурда өлүм жазасын колдогондор өмүр бою абакка кесилгендерди багуу мамлекетке кошумча түйшүк экенин да жүйө кармашат.
Өлкөдө ушул тапта өмүрүнүн акырына чейин кесилгендердин саны 300гө жакын. Алардын ар бирине тамак-аш үчүн күнүнө 90 сомдон бөлүнөт.
