Азат Аттокуровдун атасы да, энеси да врач. Ошол себептен Азат бала кезинен эле врач болууну эңсеп, ушул окуу жайга тапшырам деп эңсеп жүрчү. Азыр эми ал Медакадемиянын төртүнчү курсунда окуп жатат. Бирок ал келечекте Кыргызстанда эмес, чет өлкөдө иштөөнү ниет кылат. Анткени кийин өзү да азыр ата-энеси алып жаткан айлыкка жашагысы келбейт.
“Менин максатым - Кыргызстанда эки жыл иштеп тажрыйба алгандан соң, чет өлкөгө кетүү, - дейт Азат. - Эгер бул жактан өзүмүн бизнесимди ачып эле калып калбасам, чет жакка кетем деп ойлойм. Медакадемияда окугандардын көбү эле ушинтип ойлойт. Анктени бул жакта айлык аз”.
Ушул эле окуу жайдын дагы бир студенти Актан Кыргызстандан кетпей эле, өз кесиби менен катар башка бизнес ачууну максат кылат. “Биздин шартта врач болуп эле үй-бүлө бага албайсың”, - дейт ал.
“Бул окуу жайга тапшыргандан соң, аягына чейин чыгарабыз да. Анын үстүнө тиш доктурлар азыр популярдуу эле болуп турат. Кандай эмкана болсо да иштегенге аракет кылабыз. Андан сырткары сөзсүз экинчи бизнесиң болуш керек. Мисалы бул жакта агай, эжелердин деле экинчи бизнеси бар. Биз деле ошондой кылабыз го”.
Саламаттыкты сактоо министрлигинен алынган маалыматка караганда, 2008-жылы 1,5 миңге чукул ар кандай адистеги врачтар, 800 чукул медсестра Кыргызстандын аймагынан чыгып кеткен. Министрликтин кадрлар жана уюштуруу иштери боюнча башкармалыгынын жетекчиси Медер Исмаилов кеткендердин көбү региондордон деп белгилейт. Анын айтымында, учурда айыл жерине жаш врачтар барышпайт. Ошондуктан ал жакта акушер-гинекологдор жана хирургдар жетишпейт.
“Врач, мед айымдар көбүнесе региондордон кетип жатышат, - деп билдирди “Азаттыкка” М.Исмаилов. - Мисалы, 2008-жылы Жалал-Абаддан эле 132 врач Ош шаарынан 21 врач башка мамлекеттерге кетип калган. Өткөн жылдын эсебениен эле 800 чукул мед айым кетти. Ошонун айынан айылдарда эле эмес, район, облустун борборлорунда акушер-гинеколог, үй-бүлөлүк дарыгерлер, хирургдар жетишпейт. Соңку мезгилдерде анестезиолог-реаниматолог жетишсиз болуп жатат. Мисалы Ысык-Көл облусунда облустук ооруканада бир эле анестезиолог-реаниматолог калды. Биз жаш врачтар үчүн депозитти киргизгенбиз. Бирок жаштар аны карабай, бул да маселени чечпей жатат. Жаштарды айылдарга жөнөтсөк, жашаганга жери жок, болбосо ижара акысын төлөш керек”.
Биздин кийинки маектеш Айнура учурда Орусияда, Абаканда мед айым болуп иштейт. Ал да айлыктын аздыгынан мындан бир жыл мурда тааныштарынын жардамы менен ошол жакка кеткен. Ал Кыргызстанда медицина кызматкерлеринин көбүнүн турмушу оор экенин, ошондуктан жакын-арада кайтып келүү планында жок экенин айтат: “Мен Ошто ооруканаларда иштедим. Ал жакта эң жөнөкөй шприц жетишпей, дарыланып жаткандардын өзүнө алдырып, аларга да жаман көрүнчү элек. Азыр тааныштар аркылуу Орусияга, Абаканга келип, өз кесибим менен эле иштеп атам. Кудайга шүгүр, үйгө да акча жөнөткөнгө мүмкүнчүлүк бар. Ошондуктан азырынча, жакын арада Кыргызстанга кайтуу оюмда деле жок. Анын үстүнө ал жакта дагы деле айлык аз, жумушсуздук күчөп жатпайбы”.
Ал эми Медицина илимдеринин доктору, эксперт Рысбек Абдылдаев врачтардын жетишпестиги медицина тармагынын четиндеги гана маселе экенин белгилейт. Ал саламаттыкты сактоо тармагындагы мамлекеттик системанын талкаланганын, студенттерге билим берүү эскиче жүрүп жатканын “Азаттыкка” айтты.
“Кыргызстанда баягыдай эле эскиче билим берилип жатат. Борборлошкон, мамлекеттик деңгээлдеги системаны талкалап салдык. Бүгүнкү күндө окуп жаткан студенттердин, ал эле эмес айрым врачтардын да деңгээли абдан төмөн. Учурда формалдуу көп нерсени жасап жатабыз да, ички мазмуну ошол бойдон калууда. “Халва, халва десе, ооздун ичи таттуу болуп калат” - дегендей болуп жатабыз. Бул маселе - бүгүнкү күндө медицинанын четиндеги эле маселе. Абдан татаал болуп, кризистин ичинен чыга албай жатабыз. Биз “реформа болуп атат, кошумча төлөмдөр болуп атат” деген гана сөз менен чыгып жатабыз. Негизинен бул тармакта маселе көп”, - дейт Р.Абдылдаев.
Адистер мындай маселелер өлкөдөгү социалдык, экономикалык абалдын начардыгынан улам чыгып жатканын белгилешет. Минтип отурса бир канча убактан кийин Кыргызстанда жалаң карыган жана билим деңгээли төмөн гана врачтар калат деп болжошууда. Андыктан алар азыртан мамлекеттик чукул чаралар талап кылынаарын кайталап келишет.
“Менин максатым - Кыргызстанда эки жыл иштеп тажрыйба алгандан соң, чет өлкөгө кетүү, - дейт Азат. - Эгер бул жактан өзүмүн бизнесимди ачып эле калып калбасам, чет жакка кетем деп ойлойм. Медакадемияда окугандардын көбү эле ушинтип ойлойт. Анктени бул жакта айлык аз”.
Ушул эле окуу жайдын дагы бир студенти Актан Кыргызстандан кетпей эле, өз кесиби менен катар башка бизнес ачууну максат кылат. “Биздин шартта врач болуп эле үй-бүлө бага албайсың”, - дейт ал.
“Бул окуу жайга тапшыргандан соң, аягына чейин чыгарабыз да. Анын үстүнө тиш доктурлар азыр популярдуу эле болуп турат. Кандай эмкана болсо да иштегенге аракет кылабыз. Андан сырткары сөзсүз экинчи бизнесиң болуш керек. Мисалы бул жакта агай, эжелердин деле экинчи бизнеси бар. Биз деле ошондой кылабыз го”.
Саламаттыкты сактоо министрлигинен алынган маалыматка караганда, 2008-жылы 1,5 миңге чукул ар кандай адистеги врачтар, 800 чукул медсестра Кыргызстандын аймагынан чыгып кеткен. Министрликтин кадрлар жана уюштуруу иштери боюнча башкармалыгынын жетекчиси Медер Исмаилов кеткендердин көбү региондордон деп белгилейт. Анын айтымында, учурда айыл жерине жаш врачтар барышпайт. Ошондуктан ал жакта акушер-гинекологдор жана хирургдар жетишпейт.
“Врач, мед айымдар көбүнесе региондордон кетип жатышат, - деп билдирди “Азаттыкка” М.Исмаилов. - Мисалы, 2008-жылы Жалал-Абаддан эле 132 врач Ош шаарынан 21 врач башка мамлекеттерге кетип калган. Өткөн жылдын эсебениен эле 800 чукул мед айым кетти. Ошонун айынан айылдарда эле эмес, район, облустун борборлорунда акушер-гинеколог, үй-бүлөлүк дарыгерлер, хирургдар жетишпейт. Соңку мезгилдерде анестезиолог-реаниматолог жетишсиз болуп жатат. Мисалы Ысык-Көл облусунда облустук ооруканада бир эле анестезиолог-реаниматолог калды. Биз жаш врачтар үчүн депозитти киргизгенбиз. Бирок жаштар аны карабай, бул да маселени чечпей жатат. Жаштарды айылдарга жөнөтсөк, жашаганга жери жок, болбосо ижара акысын төлөш керек”.
Биздин кийинки маектеш Айнура учурда Орусияда, Абаканда мед айым болуп иштейт. Ал да айлыктын аздыгынан мындан бир жыл мурда тааныштарынын жардамы менен ошол жакка кеткен. Ал Кыргызстанда медицина кызматкерлеринин көбүнүн турмушу оор экенин, ошондуктан жакын-арада кайтып келүү планында жок экенин айтат: “Мен Ошто ооруканаларда иштедим. Ал жакта эң жөнөкөй шприц жетишпей, дарыланып жаткандардын өзүнө алдырып, аларга да жаман көрүнчү элек. Азыр тааныштар аркылуу Орусияга, Абаканга келип, өз кесибим менен эле иштеп атам. Кудайга шүгүр, үйгө да акча жөнөткөнгө мүмкүнчүлүк бар. Ошондуктан азырынча, жакын арада Кыргызстанга кайтуу оюмда деле жок. Анын үстүнө ал жакта дагы деле айлык аз, жумушсуздук күчөп жатпайбы”.
Ал эми Медицина илимдеринин доктору, эксперт Рысбек Абдылдаев врачтардын жетишпестиги медицина тармагынын четиндеги гана маселе экенин белгилейт. Ал саламаттыкты сактоо тармагындагы мамлекеттик системанын талкаланганын, студенттерге билим берүү эскиче жүрүп жатканын “Азаттыкка” айтты.
“Кыргызстанда баягыдай эле эскиче билим берилип жатат. Борборлошкон, мамлекеттик деңгээлдеги системаны талкалап салдык. Бүгүнкү күндө окуп жаткан студенттердин, ал эле эмес айрым врачтардын да деңгээли абдан төмөн. Учурда формалдуу көп нерсени жасап жатабыз да, ички мазмуну ошол бойдон калууда. “Халва, халва десе, ооздун ичи таттуу болуп калат” - дегендей болуп жатабыз. Бул маселе - бүгүнкү күндө медицинанын четиндеги эле маселе. Абдан татаал болуп, кризистин ичинен чыга албай жатабыз. Биз “реформа болуп атат, кошумча төлөмдөр болуп атат” деген гана сөз менен чыгып жатабыз. Негизинен бул тармакта маселе көп”, - дейт Р.Абдылдаев.
Адистер мындай маселелер өлкөдөгү социалдык, экономикалык абалдын начардыгынан улам чыгып жатканын белгилешет. Минтип отурса бир канча убактан кийин Кыргызстанда жалаң карыган жана билим деңгээли төмөн гана врачтар калат деп болжошууда. Андыктан алар азыртан мамлекеттик чукул чаралар талап кылынаарын кайталап келишет.
