Буга чейинки эки жолку парламенттик жана жергиликтүү шайлоолордо алдыңкы орунду ээлеген «Республика» партиясы быйыл шайлоолорго катышуунун каржысы чечилбей, арасат абалда турганы белгилүү болду.
Бул тууралуу партиянын мүчөсү, Жогорку Кеңештин депутаты Кенжебек Бокоев билдирди. Ал мындай кырдаалды «Республиканын» экс-лидери Өмүрбек Бабанов саясаттан жана төрагалыктан кетип, партияны каржылоого да катышпай калганы менен түшүндүрдү:
«Ушундан улам биз «шайлоого катышабыз» деп так айта албай турабыз. Себеби айрым партиялар курултайын өткөрүп, саясий өнөктүгүн баштап коюшту. Биз бир аз такалып турабыз. Биздин жаңы лидерибиз жаш, азыр сүйлөшүүлөрдү жүргүзүп жатат. 120 талапкерди тандап чыгыш өтө кыйын».
Кенжебек Бокоевдин айтымында, азырынча «Республика» шайлоого башка партиялар менен кошо баруу маселесин карай элек.
Ал эми жергиликтүү шайлоолордон партия Каракол шаардык кеңешине гана шайлоого катышууну чечкен. Калган шаарларда, анын ичинде өлкөнүн түштүк борбору Ош шаардык кеңешине да катыша албайт.
Бокоев айтып жаткан арасат абалга жалаң эле «Республика» туш болгон жок. Маселен, КСДП, «Ата Мекен» сыяктуу 20 жылдык тарыхы бар партиялар да өзгөрүүлөргө туш болуп, арабөк абалда турат.
Өлкөдө акыркы дээрлик он жылдан бери негизги саясий күч болгон КСДП экиге бөлүнүп, укуктук жактан мурдагы президент Алмазбек Атамбаевге каршы чыккан Сагынбек Абдрахмановго өттү. Бул партиянын кайсы курамы шайлоого аттанары белгисиз.
Кыргызстанда саясий бирикмелердин ичинен идеологиялык жактан салыштырмалуу бекем деп эсептелип келген «Ата Мекен» партиясынын ичиндеги жарака да жаңы жыл алдында ачыкка чыккан. Учурда аталган партия март айында курултайын өткөрүп, саясий максаттарын жарыялай турганын билдирүүдө. Анын үстүнө «Ата Мекендин» лидери Өмүрбек Текебаев боюнча соттук иштин создугушу да партиянын ишине таасир этүүдө.
Ал эми учурда парламенттеги «Бир Бол», «Кыргызстан», «Өнүгүү-Прогресс» партиялары шайлоого катышарын айтканы менен жигердүү өнөктүк жүргүзө элек.
Буга чейинки шайлоодо парламентке келе албай калган «Ак шумкар», «Ар-Намыс», «Бүтүн Кыргызстан» сыяктуу партиялар да жылдын негизги саясий окуясына катышарын билдиришкен.
Ушундай жагдайда учурдагы бийлик кайсы саясий күчкө таянат жана кайсы партияны сүрөйт деген суроонун башы ачылбай турат. Бийликтин партиясы болору айтылып жаткан «Биримдик» эмгиче курултай өткөрүп, өз программасын жарыялай элек. Бирок партия өз идеологиясы катары «демократиялык социализм менен евразиялык багытты» тандап алганы кабарланууда.
Аталган партия Бишкекте окумуштуулар жана эксперттер катышкан талкууларды өткөрүп жатканы жөнүндө сюжеттер мамлекеттик телеканалдар аркылуу көрсөтүлүүдө. Муну эксперттер «Биримдиктин» «тымызын пиар кадамы» катары сыпатташууда.
Бул партиянын лидери катары учурдагы парламент депутаты Марат Аманкуловдун гана аты аталганы болбосо, калган курамы ачыкка чыга элек. Бирок партиянын катарында парламенттин бир катар депутаттары бар экени айтылууда.
Саясий чөйрөдө бийликтин партиясы катары кеп болгон «Биримдик» ачыкка чыкпай, тымызын иш жүргүзүп жатканы түшүнбөстүк жаратууда.
Буга чейин «Ата Мекен» партиясынын лидери Өмүрбек Текебаев бийлик өз партиясын жашыруун жол менен парламентке алып келүүнү кааласа элди сыйлабастык болорун билдирген эле:
«Мыйзам боюнча ал (ред: Сооронбай Жээнбеков) партияга мүчө боло албайт. Бирок аны колдогон партия сөзсүз болушу керек. Колдогондор ачык чыгышы керек. Мунун эрөөн-төрөн көрбөшүбүз керек. Мыйзам жана саясат боюнча да укугу бар. Ачык айтпастан кой терисин жамынып келип, парламентке келгенден кийин «колдойбуз» десе биринчиден шайлоочуларына карата сыйлабастык. Сооронбай Жээнбековдун колдоочуларына айтат элем, ачык чыгып колдогула. «Жээнбековду тааныбайм» дегендей түр көрсөтпөгүлө».
Мындан сырткары буга чейин Бишкек, Ош шаардык кеңештериндеги шайлоодо жеңишке жетишкен «Мекеним Кыргызстан» партиясы да бийликке жакын күч катары сыпатталып жатат.
Мындан тышкары жакында бет ачарын өткөргөн Кыргыз либерал-демократиялык партиясы (КЛДП) алгач жергиликтүү кеңештерге, андан соң парламенттик шайлоодо багын сынап көрөрүн жарыялаган.
Саясий талдоочулар учурда мурдагы партиялар саясий кризисте, ал эми жаңы партиялардын «жүздөрүн ача элек» абал деген ойдо турушат.
Өз партиясынын саясий мелдешке чыгарын билдирген «Ар-Намыстын» лидери Феликс Кулов акыркы кырдаалды мыйзам ченемдүү көрүнүш катары сыпаттады:
«Кыргызстан партиялык институттардын өнүгүү жолунун башталышында гана турат. Ошондуктан кайсы гана партия болбосун кризистик абалдын жаралышы күтүлгөн эле жагдай. Бул кадыресе көрүнүш. Ал эми партиялар мындай абалдан кантип өтөт? Бул башка маселе. Мисалы, биз өз партиябыздын ишин талдап, калыбына келтирүүнүн жолдорун издеп жатабыз».
Ал эми саясий илимдердин профессору Эмилбек Жороев партиялар туш болгон кризисти саясий бирикмени түзүүдө идеология эмес, кыска кызыкчылык эске алынганы менен түшүндүрдү:
«Маселенин өзөгү партиялар саясий уюм катары түзүлбөй, шайлоонун алдында бири-бирин жакшы билбеген, саясий көз карашы ар кандай болгон адамдар топтолгонунда болуп жатат. Ошондуктан аларды бузуп коюш өтө эле оңой. Мисалы, лидерин же бир адамды алып койсоң өзүнөн-өзү эле урап калып жатат. Мындай кырдаал азыр түзүлүп жаткан партияларга деле тиешелүү».
Кыргызстанда 250дөн ашык саясий партия Юстиция министрлигинин каттоосунан өткөн. Парламенттик шайлоо быйыл октябрь айында өтүшү керек. Ага чейин 12-апрелде беш шаарда жана бир нече айылдарда жергиликтүү кеңешке шайлоо өтөт.
Учурдагы мыйзамга ылайык, парламентке өтүүнүн босогосу тогуз пайыз деп белгиленген. Бирок бир катар саясий партиялар буга каршы болуп, аны беш же жети пайызга түшүрүүнү сунуш кылып жатышат.
"Эксперттер талдайт": Партияларды ойготкон шайлоо. 5-февраль, 2020-жыл.
Эскертүү!
«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: кайсы бир саясий партияга, топко үгүттөгөн, же каралаган, бир нече жолу кайталап жиберилген, адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлер жарыяланбайт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер сайтка чыкпайт. Модератор пикирлерди жарыялоо же андан баш тартуу укугун өзүнө калтырат.
