Соңку маалыматта шейшембиде Газа тилкесиндеги Аш-Шифа медициналык комплексин израилдик танктар курчаганы кабарланды. Улуттар Уюмунун эсебинде ооруканада миңдеген, балким 10 миңдей киши – бейтаптар, медициналык кызматкерлер, аргасыз баш калкалангандар турат.
Израил Газа тилкесиндеги ири медициналык комплекстин ичине жана астына ХАМАС (АКШ менен Европада террордук уюм деп таанылган) командалык пунктун жашырган деп айыптады. Радикал топ менен оорукананын жамааты аны четке каккан.
Израил армиясынын (ЦАХАЛ) аба соккуларынан кийин Аш-Шифа ооруканасы кыйсыпыр түшүп, жарадар болгон же жакындарын жоготкондордун ызы-чуусуна толду.
Бир айдан ашуун согушта палестин анклавындагы эң ири медициналык комплекстин көпчүлүк бөлүмдөрү оорукананын айлана-тегерегинде жүрүп жаткан кармаштардан улам иштебей калды.
Газадагы ооруканалардын жетекчиси Мохаммед Закут кырдаал апаатка айланып баратканын сүрөттөдү.
"Ооруканалардын коридорлорунда ары-бери жылып жүргөндөр бутага илинип, кирип-чыгууга мүмкүн эмес. Шиванын чыгышы болобу, батышы болобу - коопсуз коридор деген жок", - деди догдур Закут.
77 жыл мурда салынган Шифа - Газа тилкесинин Римал районунда жайгашкан анклавдагы эң чоң медициналык комлекс. Анын курамына үч оорукана кирет.
Согуш башталганы ооруканада жанан анын айлана-тегерегинде ондогон палестин баш калкалап турат.
Бирок соңку сааттарда бир топ тургун, медициналык кызматкер чыгып кеткенин Улуттар Уюму билдирди.
Мохаммед Закут дүйшөмбүдө билдиргендей, медициналык комплексте 650 бейтап, 500 медициналык кызматкер жана болжол менен 2,5 миңдей баш калкалаган киши калды.
Жекшембиде ооруканадагы генераторго куйган май түгөнүп, бир нече бейтап, анын ичинде ара төрөлгөн ымыркайлар чарчап калды. Комплекстеги генераторлор иштеп турушу үчүн саатына 500 литр май керек.
Дүйнөлүк саламаттык сактоо уюму Аш-Шифадагы кырдаал "оор жана кооптуу" экенин, оорукана дээрлик иштей албай калганын белгиледи.
"Үч күндөн бери электр жарыгы, суу жок, токтобогон жарылуулар менен аткылоолор ансыз да араң турган кырдаалды оорлотту", – деди эл аралык уюмдун жетекчиси Теодор Гебреисус.
АКШнын президенти Жо Байден дүйшөмбүдө журналисттердин суроолоруна жооп берип жатып, "бул оорукананы коргоо керек" деп айтты.
"Ооруканага карай азыраак радикалдык аракеттер жасалат деген үмүт менен ошону күтөм",- деди америкалык лидер. Ал "израилдиктер менен бул маселени талкуулай турганын" кошумчалады.
Израил медициналык комплекстин ичине жана астына ХАМАС командалык пунктун жашырып, карапайым калкты калкан кылып жатат деп айыптады. Бирок ага далил келтирбегенин "Ассошиэйтед Пресс" агенттиги жазды.
Радикал топ жана оорукананын кызматкерлери ЦАХАЛдын маалыматын четке какты.
ХАМАС көзөмөлдөгөн Газанын саламаттык сактоо мекемесинин өкүлдөрү жана Шифа ооруканасынан чыга албай калгандар жөөт армиясынын балдар жана башка жабыркагандар эвакуацияланып жатат деген билдирүүсүн четке каккан.
11-ноябрда ЦАХАЛдын өкүлү Даниел Хагари оорукананын чыгыш тарабы чыгып кетүүнү каалаган палестиндерге ачык экенин, оорукананын кызматкерлери менен түз байланыш бардыгын маалымдаган.
Ал-Кудс ишин токтотту, БАПОРдун эскертүүсү
Газа тилкесиндеги экинчи чоң оорукана палестиндердин Кызыл чырым уюму билдиргендей, өткөн дем алууда күйүүчү май түгөнүп, жарык өчкөндө ишин токтотту.
Ал-Кудс ооруканасында операция болуп төрөгөн Федаа Шанган түштүк тарапка качып бараткандарга кошулууга аргасыз болгон.
"Жараатым айыга элек. Чарчап-чаалыгып, араң эле турам. Алар оорукананы танктар, бульдозерлер менен курчап аткылашты. Бейтаптар, балдар, аялдар, кары-картаңдар менен эч кимдин иши жок", - деди илкип баскан аял.
Кызыл чырым уюму дүйшөмбү күнү тынымсыз ок атуулардан улам ооруканага менен байланыша албаганын билдирди.
Улуттар Уюмунун Палестин качкындары боюнча агенттиги (БАПОР) күйүүчү май тартыш болгондуктан, Газадагы иши токтоп калышы мүмкүн экенин дүйшөмбү күнү эскертти.
“Газага күйүүчү май жеткирүүгө уруксат берилбесе, гуманитардык операциялар 48 саат ичинде үзгүлтүккө учурашы ыктымал”, - деп жазды агенттиктин Газадагы директору Томас Уйат Х (мурдагы Твиттер) социалдык түйүнгө.
Палестин качкындары боюнча агенттиктин жетекчиси Филипп Лаззарини күйүүчү майдын корун толуктоо өтүнүчүн жөөт аскерлери жоопсуз калтырганын билдирди.
Израил бийлиги күйүүчү майды ХАМАС согуштук аракеттер үчүн колдонуп жатканын, анын кору тилкедеги муктаждыктарды жабууга жетиштүү экенин жүйө келтирди.
ХАМАС радикал тобу көзөмөлдөгөн Газа тилкесинин администрациясы согушта 11 миңден ашуун киши набыт болгонун, алардын 8 миңдейи балдар менен аялдар экенин, жараат алгандар 30 миңге чукулдаганын маалымдады. Бул сандарды көз карандысыз булактардан бышыктоо мүмкүн эмес.
ЦАХАЛ Газа шаарына "тереңдеп" кирди
Жөөт армиясы Газанын кварталдарына тереңдеп кирип, хамасчыларга сокку урууну күчөткөнүн жекшембиде кабарлады. ЦАХАЛдын өкүлү 20 кишини кармап, алар Израилде сурак берип жатканын билдирди.
Жөөт аскерлери анклавдагы ал-Рантисси балдар ооруканасынын жер төлөсүндө ХАМАСтын жоочуларынын курал-жарак кампасы табылды делген сүрөт, видео көрсөттү. Алар бул жерде 7-октябрда согушкерлер барымтага алган израилдиктер кармалган болушу толук ыктымал экенин айтышты.
Хагари көрсөткөн кадрларда кадимки турак үй, чакан ашкана жана ага жанаша казылган туннел шахтасы көрүнөт. ЦАХАЛдын өкүлү туннел ХАМАСтын аскер-деңиз командирлеринин биринин үйүнө алып барарын айтты. Бирок эл аралык медиа агенттик видео качан жана кайда тартылганан бышыктай албай турганын эскертти.
Премьер-министр Беньямин Нетаньяху эл аралык коомчулуктун ок атууну токтотуу талабын четке кагып, Газа тилкесинде ХАМАСтын жоочулары жок болмоюнча кармаш улана турганын кайталады.
"Эгер тынчтыкты кааласак, анда ХАМАСты жок кылуу шарт. Израил аны жасашы керек жана анын өтөөсүнө чыгат", - деди Нетаньяху америкалык NBC агенттигине жекшембиде.
Израил бийлиги Газа тилкесинде жердеги аскердик операциялар башталгандан бери 41 жоокеринен айрылганын билдирди.
7-октябрда ХАМАСтын жоочулары Израилге кол салганда 1200 кишини өлтүрүп, 200дөн ашуун адамды Газанын аймагына барымтага алып кеткен.
Өткөн жума күнү Израил кандуу кол салууда набыт болгондордун расмий эсебин 1400дөн 1200гө өзгөрттү. Тышкы иштер министрлигинин басма сөз катчысы Лиор Хайат түшүндүргөндөй, бул акыркы статистика эмес, бардык сөөктөр аныкталгандан кийин дагы өзгөрүшү мүмкүн. Хамастын согушкерлеринин колунан өлгөндөрдүн арасында чет өлкөлүк жарандар да бар.
Көптөгөн өлкөлөрдө жерге мина коюуга тыюу салынса дагы бир топ адам өмүрү ошонун айынан кыйылат. Бул маселе менен алектенген уюмдар тобу 14-ноябрда жарыялаган Landmine Monitor 2023 докладында белгилегендей, Орусия Украинага жок жерден ачкан согушта миналоону кеңири пайдаланууда. Киев Москвадан айырмаланып, Минага тыюу салган эл аралык конвенцияга кол койгон.
Докладдын авторлору былтыр 51 өлкөдө минадан 4 миң 710 кишинин жабыркаганы катталганын жазышкан. Алардын арасынан 1 миң 661 киши каза тапты. Алардын 85% жөн-жай адамдар, жарымы балдар.
Курмандыктар жагынан Украина 608 киши менен Сириядан кийинки экинчи орунду ээледи. Конвенцияга кошулбаган Сирияда 834 киши минага жарылып, өмүр менен кош айтышкан.
Маалыматка ылайык, Орусия украин аскерлеринин жазгы контрчабуулу алдында майдан тилкесиндеги 174 миң чарчы километр аянтты миналап салган. Муну менен Украина эң көп миналанган өлкөгө айланды.
Адистердин баамында, алардан тазалоо үчүн согуштан кийин да ондогон жылдар кетмекчи.
Муну менен катар докладдын авторлору “ишенимдүү булактарга” таянып, Украина 2022-жылы конвенцияны бузуп, орус оккупациясында калган Изюм шаарын жана айланасын миналаганын билдирди.
Былтыр ноябрда Украинанын коргоо министринин орун басары Александр Полищук Human Rights Watch уюмунун катына жооп бергенде Киев “согуш аяктагыча кандай курал колдонгону тууралуу маалымат бере албасын” айткан.
1999-жылы күчүнө кирген Жердеги минага каршы конвенцияга 164 мамлекет кошулган. АКШ ал макулдашууга кол койгон эмес.
Газанын саламаттык сактоо мекемесинин өкүлдөрү жана Ал-Шифа ооруканасынан чыга албай калгандар Израилдин балдар жана башка жабыркагандар эвакуацияланып жатат деген сөздөрүн четке какты. Алардын айтымында, ооруканага жакын жерде кармаштар уланууда, эң зарыл нерселер түгөнүп баратат, электр энергиясы жок.
11-ноябрда Израил армиясынын өкүлү Даниел Хагари оорукананын чыгыш тарабы бейтапканадан чыгып кетүүнү каалаган газалыктар үчүн ачык экенин, жекшемби күнү ымыркайлар коопсуз жайга жеткирилерин билдирген.
Маалымат каражаттары жазганын караганда, жекшембиде Газанын тургундары тилкеге ири сокку урулганын, оорукананын айланасы катуу аткыланганын маалымдашкан. Израил медициналык комплекстин ичине жана астына командалык пунктту жашырган деп ХАМАСты айыптаганын, бирок далилдерди келтирбегенин Ассошийэтед Пресс агенттиги жазды. Радикал топ жана оорукананын кызматкерлери андай маалыматты четке кагышты. Уюмду АКШ жана Еврошаркет террордук деп тааныган.
Газанын Саламаттыкты сактоо министрлиги ооруканадагы ишембиде акыркы генератордо күйүүчү май түгөнгөндө, инкубатордогу үч ымыркай чарчап калганын, төрт бейтап каза тапканын, дагы 36 наристенин өмүрү кооптуу абалда экенин билдирди. Мекеме ал жакта кеминде 2300 киши бар деп кошумчалады. Бирок көз карандысыз булактардан муну ырастоо мүмкүн эмес.
Газа шаарында Израилдин аба соккулары 12-ноябрга караган түнү да уланды. Жөө аскерлер аймактагы эң ири оорукананын жанында АКШ жана Евробиримдик террорчул уюм деп эсептеген ХАМАС тобу менен кармашып жатат. 11-ноябрда Эр-Риядга чогулган араб жана мусулман өлкөлөрүнүн лидерлери Газадагы согушту токтотууга чакырышты. Жыйында президент Садыр Жапаров Газада "гуманитардык апаат" жаралганын айтты.
Газа тилкесинин түндүгүнөн түштүгүнө жер которгон миндеген палестиндердин арасында 55 жаштагы Самира Ал-Хоар да бар. Ал соңку согуш башталгандан бери түндүктөгү Газа шаарында Ал-Шифа ооруканасында балдары менен баш калкалап келген.
Самира үй-бүлөсү менен 10-ноябрда таң менен Газанын түштүгүндөгү Хан-Юнус шаарына качып келгенин, бир уулу жаракатына байланыштуу Ал-Шифа ооруканасында калганын Reuters жаңылыктар агенттигине айтып берди.
"Биз ооруканалар коопсуз деп ойлочубуз. Андай эмес экен. Эгер биз ал жерде [Ал-Шифа ооруканасында] дагы беш мүнөттөй калган болсок, өлүп калмак экенбиз. Алар бомбалай башташты. Биз Ал-Шифадан качып чыктык. Уулум жарадар болду. Аны ооруканада дарылансын деп таштадым. Мен аны өзүм менен кошо алып кете албадым. Катуу чарчаган элем, корктум", - деди Самира Ал-Хоар.
Ал Ал-Шифа ооруканасында калган уулу менен байланыша албай калганын кошумчалады.
Reuters кабарлагандай, жума күнү Ал-Шифа ооруканасынын короосуна ракеталар түшкөн. Ал үчүн газалыктар Израил армиясын айыптаса, расмий Тель-Авив АКШ менен Евробиримдик террорчул уюм деп тааныган ХАМАСтын согушкерлерине доомат арткан.
Газадагы эң ири оорукана жарыксыз калды
Ал-Шифа Газа тилкесиндеги эң ири оорукана. Соңку күндөрү бул оорукананын айлана-тегерегинде согуштук аракеттер күчөдү. Газа шаарында жайгашкан бул оорукананын жанында жекшемби күнү Израилдин жөө аскерлери менен ХАМАС радикал тобунун ортосунда кармаш жүрүп жатканы кабарланды.
Мындан улам миңдеген бейтаптар, качкындар жана дарыгерлер баш калкалаган бул ооруканада электр жарыгы өчүп калды. Бейтапкананы тамак-аш жана керектүү каражаттар менен жабдыган жолдор да жабылганы белгилүү болду.
Эл аралык маалымат каражаттары палестин жетекчилерине шилтеме кылып жазгандай, ооруканада электр жарыгы үзгүлтүккө учураганы үчүн эки ымыркай чарчап калды жана дагы ондогон ымыркайлардын өмүрү коркунучта турат.
Би-Би-Си бул оорукананын хирургия бөлүмүндөгү керебеттерде 20 жаңы төрөлгөн ымыркай жатканын көрсөткөн сүрөттү жарыялап, алар инкубатордук кароого муктаж экенин билдирди.
11-ноябрда Израил армиясынын өкүлү Даниел Хагари оорукананын чыгыш тарабы бейтапканадан чыгып кетүүнү каалаган газалыктар үчүн ачык экенин, жекшемби күнү ымыркайлар коопсуз жайга жеткирилерин билдирди.
"Оорукананын кызматкерлери менен түз жана утур-утур сүйлөшүп жатабыз. Шифа ооруканасынын жамааты бизден педиатрия бөлүмүндөгү ымыркайларды эртең [жекшембиде] коопсузураак бейтапканага жеткирүүгө көмөктөшүүнү өтүндү. Биз керектүү жардамды көрсөтөбүз", - деди Хагари.
Израилдин президенти Ицхак Герцог оорукананын жер төлөөсүндө ХАМАС тобунун жоочулары болушу мүмкүндүгүн билдирип, Ал-Шифа ооруканасында электр жарыгы өчкөнү тууралуу маалыматтарды четке какты.
Ок атышууну токтотуу чакырыгы
Газада согуш башталганына алтынчы аптага аяк басты. ХАМАС радикал тобу 7-октябрда Израилдин шаар-кыштактарына Газа тараптан миңдеген ракета аткан. Андан кийин согушкерлер Израилдин Газа менен чектеш аймактарына кирип барып, музыкалык фестивал өтүп жаткан жерде жүздөгөн адамды өлтүрүшкөн жана 200дөн ашуун кишини барымтага алып кетишкен. Расмий Тель-Авив ХАМАСтын чабуулунан Израил тарапта 1200дөн ашуун киши өлгөнүн маалымдаган.
Израил өлкөдө согуштук абал жарыялап, ХАМАСтын кол салуусуна жооп катары Газа тилкесинде аба чабуулдарын жана бомбалоолорун баштаган. Тынымсыз чабуулдардан Газада миңдеген жайкын тургундардын өмүрү кыйылды.
ХАМАС радикал тобу башкарган Газадагы Саламаттыкты сактоо министрлигинин маалыматы боюнча, 7-октябрдан бери тилкеде 11 миңден ашуун адам мерт болду. Алардын 4500дөйү балдар. Газада өлгөндөрдүн арасында эл аралык уюмдардын кызматкерлери, журналисттер да бар.
Дүйнөнүн бир катар өлкөлөрү, эл аралык уюмдар Израилди Газада ок атууну токтотууга чакырып жатышат. 11-ноябрда Сауд Арабиясынын Эр-Рияд шаарында араб жана мусулман өлкөлөрү кезексиз жыйынга чогулушуп, Израилди Газадагы аскердик операцияларын тезинен токтотууга үндөштү.
Араб лигасы менен Ислам кызматташтык уюмунун биргелешкен жыйынына калкынын басымдуу бөлүгүн мусулмандар түзгөн 57 өлкөнүн лидерлери жана өкүлдөрү катышты. Жыйындын соңунда кабыл алынган коммюникеде "Израил согуштук кылмыштарды жана адамзатка каршы кылмыштарды жасап жатканы" белгиленип, Эл аралык кылмыш соту аларды иликтеши керек экени жазылган. Расмий Тель-Авив мындай айыптоолорду четке кагып келет.
Кыргызстандын позициясы
Эр-Рияддагы жыйынга катышкан президент Садыр Жапаров Газада "зордук-зомбулуктун натыйжасында эбегейсиз жоготуулар" болгонун айтып, Кыргызстан аталган тилкедеги "карапайым калктын азабын жеңилдетүү үчүн гуманитардык жардам көрсөтүүгө даяр" экенин билдирди.
"Биз палестиналык боордошторубузга тышкы агрессияны жана бейкүнөө адамдардын өлүмүн токтотууга колдоо көрсөтүү, ошондой эле гуманитардык жардам берүү биздин жалпы милдетибиз деп эсептейбиз.
Газа тилкесиндеги уруш аракеттери Палестина элинин көп сандаган курмандыктарына жана азап-кайгысына алып келди, бул болуп көрбөгөндөй гуманитардык катастрофа. Бейкүнөө жарандардын, анын ичинде наристе балдар менен аялдардын өмүрлөрү кыйылышы кабыл алынгыс жана эл аралык коомчулук тарабынан кеңири айыпталууга тийиш.
Жарандык инфраструктурага, мектептерге, ооруканаларга жана турак жайларга тандоосуз кол салуу эл аралык гуманитардык укукту бузуу гана эмес, адам укуктарын да олуттуу бузуу болуп саналат", - деди ал.
Садыр Жапаров Кыргызстан "палестин элинин көз карандысыздыкка жана суверендүү мамлекетти түзүүгө болгон мыйзамдуу укуктарын" тааный турганын айтып, "палестиналыктардын каалоолоруна жооп берген бирден-бир туура чечим - Бириккен Улуттар Уюмунун Коопсуздук Кеңешинин жана Башкы Ассамблеясынын тиешелүү резолюцияларынын аткарылышы" экенин белгиледи.
Мындан тышкары Жапаров "Кыргызстан БУУнун Коопсуздук Кеңешин жана Башкы Ассамблеясын эл аралык коомчулуктун атынан Газа тилкесиндеги зордук-зомбулукту токтотуу жана Газа тилкесиндеги коопсуздук кризисин жөнгө салуу үчүн эффективдүү жана чечкиндүү чараларды көрүүгө чакырарын" кошумчалады.
Президент Садыр Жапаров Экономикалык кызматташтык уюмуна мүчө мамлекет башчыларынын 9-ноябрда Ташкент шаарында өткөн саммитинде да Газа тилкесиндеги согуш аракеттерин токтотууга жана сүйлөшүү процесстерин баштоого чакырган.
Израилдин жүйөсү
11-ноябрда Изрилдин премьер-министри Биньямин Нетаньяху ок атууну токтотуу боюнча эл аралык аренада тынымсыз айтылып жаткан чакырыктарды четке какты. Ал ХАМАС радикал тобунун туткунундагы 239 адамды бошотуу шарты кошулмайынча ок атышпоо келишимине макул эмес экенин белгиледи.
"Миссия аткарылмайынча токтобойбуз. "ХАМАСка-Ислам мамлекетине" каршы согуш толук кандуу жүрүп жатат. Анын бир гана максаты бар. Ал жеңишке жетүү", - деди Нетаньяху.
Израилдин бийлиги ХАМАС радикал тобунун Газадагы 16 жылдык бийлигин кулатууга жана бул топтун аскердик кудуретин жок кылууга убада берүүдө. Расмий Тель-Авив соңку согушка чейин 2 миллиондой адамдын жашаган Газа тилкесиндеги жайкын тургундардын өлүмү үчүн ХАМАСтын жоочуларын күнөөлөп жатат.
Ошол эле маалда Израилдин жоочуларга жообу пропорционалдуу болбогону тууралуу билдирүүлөр БУУнун деңгээлинде айтылып жатат.
Дүйнөнүн булуң-бурчунда Газадагы палестиндерди колдогон да, антисемитизмди сынга алган да акциялар өтүп жатат. 11-ноябрда Лондон шаарында палестиндерди колдогон 300 миңдей адам жүрүшкө чыгып, Израилди ок атууну токтотууга чакырышты. Ушундай эле акция Парижде да өттү. Жекшемби күнү француз баш калаасында антисемитизмге каршы жүрүш өтөрү күтүлүп жатат.