Сайттардын көбү "Хизб-ут-Тахрир", "Талибан" жана "Ислам мамлекети" сыяктуу ишмердүүлүгү Кыргызстанда тыюу салынган уюмдарга тиешелүү. Диний эксперттер жаштарды террордук топторго социалдык тармактар, сайттар аркылуу азгыруу уланып жатканын айтышууда.
Мансур: Сирияга барып өкүнгөндөр көп
Мансур: Сирияга барып өкүнгөндөр көп
Айрым адистердин баамында, Сирия менен Иракта "Ислам мамлекети" деген террордук уюмдун тарабында согушуп жүргөндөр Кыргызстанга кайтып келүүдөн, жоопко тартылуудан чочулашууда.
Башкы прокуратуранын маалыматына караганда, экстремисттик, террорчул уюмдарга таандык жана ушул багыттагы маалыматтарды тараткан деп таанылган 159 сайттын Кыргызстандын аймагында ачылышына бөгөт коюлду.
Мекеменин басма сөз катчысы Алмамбет Абдраманов белгилегендей, соттун чечими менен тыюу салынган сайттардын басымдуу бөлүгү "Хизб-ут Тахрир", "Талибан" жана "Ислам мамлекети" сыяктуу террордук уюмдарга тиешелүү.
- Кыргызстандын Башкы прокуратурасы 2017-жылы экстремисттик жана террористтик мүнөздөгү маалыматтарды тараткан веб-сайттарды жабуу боюнча сотко 15 арыз жиберген. Анын натыйжасында 159 интернет-булактын ишине тыюу салынды.
Кыргызстанда "Хизб-ут Тахрир", "Талибан", "Ислам мамлекети", "Түркстанды бошотуу кыймылы", "Өзбекстан ислам кыймылы", "Ал-Каида" сыяктуу 20дай уюмдун, айрым диний агымдардын ишмердүүлүгүнө тыюу салынган.
Буга чейин социалдык тармактар жана Интернет боюнча адистер экстремисттик уюмдарга тиешелүү ондогон сайттар тоскоолдуксуз ачылаарын сынга алышкан. Интернеттеги "Facebook" сыяктуу коомдук түйүндөр аркылуу да барак ачып алып, дүйнөбий (светтик) демократиялык түзүлүштү кулатып, халифат курууга кыргыз тилинде үндөгөндөр да болгон.
Дин иштери боюнча мамлекеттик комиссиянын мурдагы жетекчиси Орозбек Молдалиевдин пикиринде, сайттарды көзөмөлдөөгө каражат жана адистер жетишпейт. Ал элдин диний сабатсыздыгы жоюлуп, өзү эле экстремисттик материалдарды талдап окуй ала тургандай деңгээлге жетиши керек деп эсептейт.
- Жөнөкөй эле сайттардын ичине деле экстремисттик материалдарды чыгарып койгондор болуп калып жатат. Мунун баарын карап чыгыш үчүн каражат да, адистер да тартыш. Бирок ошого карабай экстремисттик сайттарды жаап, аларга каршы иш жасап турган жакшы. Анткени "Ислам мамлекети" террористтик уюму сайттарды кандайча натыйжалуу колдонсо болорун көрсөттү. Материалдарды жарыялап, аны көргөн улуу-кичүү дебей азгырылып Сирияга кетишти. Сайттарга бөгөт койгону - бул күрөштүн бир эле жагы. Маселенин натыйжасы менен күрөш болуп жатат. Бирок ошол сайттардын мазмунун "бул экстремисттик сайт экен" деп окуган киши биле тургандай деңгээлге жетсек - ошондо жакшы натыйжа болот.
Башкы прокуратуранын арызынын негизинде 2016-жылы дагы жүзгө чукул сайттын ишине бөгөт коюлган. Адистердин айтымында, ошол эле интернет-булактар атын өзгөртүп же башка өлкөдөн туруп сайт ачып ишин уланта бериши толук ыктымал.
Диний серепчи Аман Салиев ушул тармакта отурган атайын кызматкерлер зарыл деп эсептейт. Анын айтымында, Интернет, анын ичинде социалдык тармактар жаштарды террордук топторго азгыруунун, өз тобуна тартыш үчүн тузак коюунун эң ыңгайлуу жолу катары кала берүүдө.
- Албетте, мындай сайттарды жабыш керек. Анткени адамдарды азгыруунун негизги булагы - бул Интернет. Бирок Башкы прокуратура тыюу сала албаган, жалпыга жеткиликтүү, глобалдуу сайттар бар да. Мисалы, "You Tube" сайтынан абдан көп видеоматериалдарды таба аласыз. Бир жылдары "ИГИЛге үгүттөө багытында эле 15 миңдей киши иштейт" деген маалымат чыккан. Булар жогорку квалификациядагы адистер, өтө чоң ресурс. Ал эми бизде сайттарга тыюу салуу бул күрөштө 100 пайыз жардам берет деп айта албайм. Бирок кандай болсо да маалымат алгандарды азайтышы мүмкүн. Бул бир жерди басып салсаң, экинчи жерден өсүп чыгып алгандай эле дайыма иштеп турчу гибриддик согуш. Негизи Интернеттеги маалымат агымдарын көзөмөлдөп, талдап, ага чабуул коюп, контрүгүт жүргүзүүчү жоон топ адамдардан турган борбор болушу керек.
Терроризм сөз менен жеңилбейт
"Ислам мамлекети" сыяктуу террордук уюмдарга азгырылган же башка экстремисттик топторго кошулуп кеткендерге каршы кандай иш-чаралар жүрүшү зарыл? Дегеле Кыргызстандын жана жарандардын коопсуздугун коргоо, терроризмге каршы туруу үчүн кандай аракеттерди көрүү керек?
ИИМдин Экстремизмге жана мыйзамсыз миграцияга каршы аракеттенүү кызматы тыюу салынган топтордун ишмердүүлүгүн көзөмөлдөп, алар ачкан сайттар, барактар жабылып, жок кылынып турат. Мисалы, бул кызмат былтыр Башкы прокуратурага 62 сайтка бөгөт коюу боюнча сунуш киргизген. Кызматтын башчысы Ратбек Турусбековдун айтымында, учурда төртөөнүн иши кароодо турат.
- Бизде адистер жетиштүү. Убагында Интернет тармагынан таап, убагында чара көрүлүп жатат. Жаңы сайттар ачыла берет. Бирок биз аларды аныктап, алар сот аркылуу жабылып жатат.
Буга чейин УКМК Сирия менен Иракта болуп жаткан согушка жарандарды азгыруунун алдын алуу максатында Кыргызстанда экстремисттик болуп эсептелген уюмдардын сайттарына сот чечими жок эле бөгөт коюуну сунуш кылган.
Борбор Азияга террордук, экстремисттик идеяларды жайылткан 500-600дөн ашык ар кандай интернет-сайттар бар экени айтылып жүрөт.
Аларда жихадга, бийликке баш ийбөөгө, халифат курууга чакырган ураандар жана жардыргыч заттарды жасоону үйрөткөн сабактар кезигет.
5-январда президент Сооронбай Жээнбеков Дин иштери боюнча мамлекеттик комиссиянын директору Зайырбек Эргешовду кабыл алып, дүйнөдө коомду радикалдаштыруу жана экстремисттик, террорчулук идеяларды таркатуу өнөкөтү күчөгөнүн, бул көрүнүш Кыргызстанга да коркунуч туудуруп жатканын белгилеген.
