Мисалы, кыргыз ырчысы Гүлнур Сатылганова Кыргызстанда жашаган ар улуттун өкүлдөрүн ынтымакка чакырган ырга даярдык көрүп жатса, жаш пианист Азамат Сыдыков Ош шаарында классикалык музыканын кечесин өткөрүүнү пландаштырууда. Маданият улуттар аралык ынтымакты бекемдөөгө канчалык салым кошот?
Буга чейин айрым интернет баракчаларда жаш блогчулар элди ынтымакка чакырган тасмаларды чыгарышкан. “Бардыгыбыз бир улутпуз”, “Мындай окуялар кайталанбашы керек” деп чакырык ташатган жаштардын тасмаларын Facebook, Мой мир аттуу белгилүү сайттардан табууга болот.
Мындан сырткары жаш активисттер “Мен Кыргызстанга ынтымак каалайм” деген жазуусу бар футболкаларды да таратышууда. Аларды кийген жаштарды азыр Бишкектин көчөлөрүнөн көп көрүүгө болот.
Учурда Гүлнур Сатылганова “Жаңыруу” аттуу ар улуттун өкүлдөрүн ынтымакка чакырган ырдын үстүндө иштеп жатат. Ыр толук бүтпөгөндүктөн эч бир үналгы жана сыналгылардан жаңыра элек. Ырдын сөзү Кыялбек Урманбетов, обону Эркин Мээркановго таандык. Ырда ынтымакка чакырган саптар бар:
Акталып баатырлардын тамчы каны,
Жапжарык келечекке талпыналы.
Элим деп жалын отту кечели биз,
Канча бир улут
Катарга туруп,
Бөлүнбөй бүтүн болсун мекенибиз.
Жерим деп кадырына жетели биз...
Канча бир улут
Катарга туруп,
Бек болсун мекенибиз.
Ырдын идеясын “Демилге” кыймылынын мүчөлөрү ойлоп таап, Гүлнур Сатылгановага сунуш кылышкан. “Демилге” кыймылынын мүчөсү Улан Шабынов “Азаттыкка” буларды айтты:
- Бардыгыбыз Кыргызстан жаңырсын деп тилек коюп жатпайлыбы. Гүлнур Сатылгановага сунуштаганыбыздын себеби ал элге жакшы жеткире ырдап, элдин ой-пикирине таасир эте алат. Башында бул ырды кыргыз-өзбек биригип ырдап чыксын деп ойлогонбуз. Анан кайра Кыргызстанда жашаган ар улуттун өкүлдөрү чогулуп ырдаса, биримдик, достук, ынтымак жакшы чагылдырылат эле деп ойлодук. Анткени бардык улуттун өкүлдөрүнө таасир калтырышы керек. Бул ырдын үстүндө азыр иштеп жатышат.
Ырдын аткаруучусу Гүлнур Сатылганованын айтымында, искусство, музыка аркылуу адамдарга көп нерсени жеткирсе болот. Анткени музыка – бул өзгөчө тил:
- Элди, ар улуттун өкүлдөрүн ынтымакка чакырган ыр. Мындай учурда чыгармачыл адамдардын колунан эмне келет? Ынтымакка, достукка чакырган ырларды элге жеткирүү менен жардам бере алат экенбиз. “Сиз ырдаңыз” деген сунушту укканда абдан чоң жоопкерчиликти сездим. Ырдын сөзү даяр. Музыкасынын үстүнөн иштеп жатабыз.
Адистердин айтымында, бардык эле адамда интернетти колдонууга мүмкүнчүлүгү жок. Ошол себептүү маданияттын кайсы гана тармагы болбосун улуттар аралык ынтымакты бекемдөөгө кошкон салымы чоң.
Гүлшайыр Абдрасулова Азиза Абдрасулова менен.Жаш укук коргоочу Гүлшайыр Абдрасулованын айтымында, маданият аркылуу ынтымакка үндөгөн иш-чараларды жүргүзүүдө кылдаттык менен мамиле жасоо керек. Анткени Кыргызстанда да болобу, Өзбекстанда болобу элге таасир эте алган чыгаан маданият ишмерлери аз санда:
- Мен азырынча көрө албай жатам, маданият аркылуу элди кантип ынтымакка чакыра алат? Бул оңой иш эмес. Анткени эки элде тең Чыңгыз Айтматов өңдүү элге таасир эте алган искусство адамдары аз. Ал эми бул иш-чараларды ар ким өз улутунда, кыргыз кыргызга, өзбек өзбекке чыгып сүйлөп өткөрө турган болсо анда эч кандай жыйынтык бербейт.
Ал эми укук коргоочу Изатулла Рахматуллаевдин айтымында, Ош жана Жалал-Абадда өзбектер башка, кыргыздар башка болуп бөлүнүп жашап жатышат. Аларды бириктирип турган азыр эч нерсе жок:
- Эки элди чогултуп ар кандай иш-чараларды өткөрүп турушса жакшы эле болмок. Эки элдин ортосунда жылуулук пайда болмок. Аларды бириктирип турган азыр эч нерсе жок калды. Базар да жок. Жок дегенде базар бар болсо эки эл бири-бирине көзү түшүп, мурдагы жашаган жакшы кездеги жакындык пайда болмок.
Азамат СыдыковЭки элди ынтымакка чакыруу аракетин өз алдынча көрүп жүргөн жаштар бар. Алардын бири – Москвадагы эл аралык пианисттер сынагынын лауреаты, Москва консерваториясынын аспиранты, белгилүү пианист Азамат Сыдыков Ошто классикалык музыканын кечесин өткөрүүнү пландаштырууда. Анын ою боюнча, искусство, классикалык музыка – эки элди жараштырчу көпүрө. Себеби сөз менен айталбаган нерселерди музыка аркылуу берсе болот. Классикалык музканын тили бардыгына тааныш:
- Маданият байланышы бул бекем байланыш. Муну сел жууп кетпейт же болбосо эч кандай согуш алып кетпейт. Ошон үчүн бүгүнкү күнү маданият гана эки элди бириктирип, Оштогу абаны тазалайт деп ойлойм. Бул абдан маанилүү. Биз Бишкекте жашап, Ошто эмне болуп атканын билбей жатабыз. Мен чоң иш деле жасай албайм, үйлөрдү кура албайм, өтүп кеткен кишилерди кайтарып келе албайм. Бирок, мен ойлойм, искусствонун күчү абдан зор. Көп артисттер коркпостон Ошко барып элдин биримдиги үчүн ойнойм десе жакшы үлгү болмок. Ошко кыргыз, өзбек элинин аксакалдарын, эл аралык уюмдардын өкүлдөрүн чакырып, сабырдуулукка музыканын күчү менен чакырып, өзүмдүн кичинекей болсо да салымымды кошоюн дегем.
Эскерте кетсек, буга чейин да Кара-Суу, Сузакта, Ош жана Жалал-Абадда элдешүү жөрөлгөсү өткөн. Анда кыргыздар жана өзбектер элдешүүнүн каада-салтын жасап, бири-бирине чапан жаап, калпак жана топу кийгизип тарашкан эле. Ошондой эле ушул айдын башында жаш активисттер Кыргызстандын түштүгүнө барып, гүл отургузуп, “Биз Ошко тынчтыктын үрөөнүн себебиз” деген акцияны өткөрүшкөн.
Буга чейин айрым интернет баракчаларда жаш блогчулар элди ынтымакка чакырган тасмаларды чыгарышкан. “Бардыгыбыз бир улутпуз”, “Мындай окуялар кайталанбашы керек” деп чакырык ташатган жаштардын тасмаларын Facebook, Мой мир аттуу белгилүү сайттардан табууга болот.
Мындан сырткары жаш активисттер “Мен Кыргызстанга ынтымак каалайм” деген жазуусу бар футболкаларды да таратышууда. Аларды кийген жаштарды азыр Бишкектин көчөлөрүнөн көп көрүүгө болот.
Учурда Гүлнур Сатылганова “Жаңыруу” аттуу ар улуттун өкүлдөрүн ынтымакка чакырган ырдын үстүндө иштеп жатат. Ыр толук бүтпөгөндүктөн эч бир үналгы жана сыналгылардан жаңыра элек. Ырдын сөзү Кыялбек Урманбетов, обону Эркин Мээркановго таандык. Ырда ынтымакка чакырган саптар бар:
Акталып баатырлардын тамчы каны,
Жапжарык келечекке талпыналы.
Элим деп жалын отту кечели биз,
Канча бир улут
Катарга туруп,
Бөлүнбөй бүтүн болсун мекенибиз.
Жерим деп кадырына жетели биз...
Канча бир улут
Катарга туруп,
Бек болсун мекенибиз.
- Бардыгыбыз Кыргызстан жаңырсын деп тилек коюп жатпайлыбы. Гүлнур Сатылгановага сунуштаганыбыздын себеби ал элге жакшы жеткире ырдап, элдин ой-пикирине таасир эте алат. Башында бул ырды кыргыз-өзбек биригип ырдап чыксын деп ойлогонбуз. Анан кайра Кыргызстанда жашаган ар улуттун өкүлдөрү чогулуп ырдаса, биримдик, достук, ынтымак жакшы чагылдырылат эле деп ойлодук. Анткени бардык улуттун өкүлдөрүнө таасир калтырышы керек. Бул ырдын үстүндө азыр иштеп жатышат.
Ырдын аткаруучусу Гүлнур Сатылганованын айтымында, искусство, музыка аркылуу адамдарга көп нерсени жеткирсе болот. Анткени музыка – бул өзгөчө тил:
- Элди, ар улуттун өкүлдөрүн ынтымакка чакырган ыр. Мындай учурда чыгармачыл адамдардын колунан эмне келет? Ынтымакка, достукка чакырган ырларды элге жеткирүү менен жардам бере алат экенбиз. “Сиз ырдаңыз” деген сунушту укканда абдан чоң жоопкерчиликти сездим. Ырдын сөзү даяр. Музыкасынын үстүнөн иштеп жатабыз.
Адистердин айтымында, бардык эле адамда интернетти колдонууга мүмкүнчүлүгү жок. Ошол себептүү маданияттын кайсы гана тармагы болбосун улуттар аралык ынтымакты бекемдөөгө кошкон салымы чоң.
- Мен азырынча көрө албай жатам, маданият аркылуу элди кантип ынтымакка чакыра алат? Бул оңой иш эмес. Анткени эки элде тең Чыңгыз Айтматов өңдүү элге таасир эте алган искусство адамдары аз. Ал эми бул иш-чараларды ар ким өз улутунда, кыргыз кыргызга, өзбек өзбекке чыгып сүйлөп өткөрө турган болсо анда эч кандай жыйынтык бербейт.
Ал эми укук коргоочу Изатулла Рахматуллаевдин айтымында, Ош жана Жалал-Абадда өзбектер башка, кыргыздар башка болуп бөлүнүп жашап жатышат. Аларды бириктирип турган азыр эч нерсе жок:
- Эки элди чогултуп ар кандай иш-чараларды өткөрүп турушса жакшы эле болмок. Эки элдин ортосунда жылуулук пайда болмок. Аларды бириктирип турган азыр эч нерсе жок калды. Базар да жок. Жок дегенде базар бар болсо эки эл бири-бирине көзү түшүп, мурдагы жашаган жакшы кездеги жакындык пайда болмок.
- Маданият байланышы бул бекем байланыш. Муну сел жууп кетпейт же болбосо эч кандай согуш алып кетпейт. Ошон үчүн бүгүнкү күнү маданият гана эки элди бириктирип, Оштогу абаны тазалайт деп ойлойм. Бул абдан маанилүү. Биз Бишкекте жашап, Ошто эмне болуп атканын билбей жатабыз. Мен чоң иш деле жасай албайм, үйлөрдү кура албайм, өтүп кеткен кишилерди кайтарып келе албайм. Бирок, мен ойлойм, искусствонун күчү абдан зор. Көп артисттер коркпостон Ошко барып элдин биримдиги үчүн ойнойм десе жакшы үлгү болмок. Ошко кыргыз, өзбек элинин аксакалдарын, эл аралык уюмдардын өкүлдөрүн чакырып, сабырдуулукка музыканын күчү менен чакырып, өзүмдүн кичинекей болсо да салымымды кошоюн дегем.
Эскерте кетсек, буга чейин да Кара-Суу, Сузакта, Ош жана Жалал-Абадда элдешүү жөрөлгөсү өткөн. Анда кыргыздар жана өзбектер элдешүүнүн каада-салтын жасап, бири-бирине чапан жаап, калпак жана топу кийгизип тарашкан эле. Ошондой эле ушул айдын башында жаш активисттер Кыргызстандын түштүгүнө барып, гүл отургузуп, “Биз Ошко тынчтыктын үрөөнүн себебиз” деген акцияны өткөрүшкөн.
