Мындай иш-аракеттер Кыргызстан аялдар конгрессининин жаңы долбоорунун алкагында ишке ашмакчы. Бул тууралуу 17-февралда аталган уюмдун жетекчиси Замира Акбагышова билдирди. Анын айтымында, эмгек мигранттары ВИЧ илдетинин жайылышына шыкак болгон учурлар азыр өлкөдө арбын кездешүүдө.
Айганыш (аты өзгөртүлдү) аттуу бул кыз иш издеп Орусиянын Москва шаарына мындан төрт жыл мурун кеткен. Анын айтымында, ВИЧ илдетин алдын алуу боюнча маалымат четке иш издеп кеткен кыз-келиндерге аябай керек:
- Айрыкча жаш кыздар арасында ооруга чалдыккандар көп. Азыр жумуш табуу кыйын болуп жатпайбы. Келип алып жумуш таппай үйдө отуруп калгандар көп. Үйдө көп отурганда алар эмне кылышат? Албетте жигит таап жандашат. Анан бузулуп кеткен учурлары кездешет. Мына өзүм эле жашаган квартираны айтсам жанагындай өтө олуттуу жаман оору деп айта албайм, бирок башка ооруларды жуктуруп алгандар чынында эле көп.
Адисттердин айтымында, Кыргызстанда соңку жылдары ВИЧ/СПИДди ийне аркылуу эмес жыныстык жол менен жуктуруп алуу тенденциясы көбөйүүдө. Кыргызстан аялдар конгрессинин президенти Замира Акбагышованын пикиринде, айрыкча кары-күчкө толгон мигрант жарандардын ВИЧке кабылып жатышы бүтүндөй улуттун саламаттыгына терс таасирин тийгизет:
- Сезон маалында, жумуш кычап турган убакта эмгек мигранттардын саны 500-800 миңге чейин жетет экен. Мына ошол адамдар кайра кайтып келгенде ВИЧ илдетин Кыргызстанда жайылтууда терс жактарын көрсөтүп жатат. Бул өтө опурталдуу.
Кыргызстан аялдар конгресси эмгек мигранттар арасында ВИЧтин жайылышына каршы иш-аракетке жергиликтүү өзүн өзү башкаруу органдарын, дарыгелер тобун, ошондой эле Кыргызстан мусулмандар башкармалыгын тартканы атат.
З. Акбагышова Муфтият бул илдеттин терс жактары тууралуу маалымат таратып кол кабыш кылууга расмий макулдугун бергенин кабарлады.
Саламаттыкты сактоо министрлигинин алдындагы Ден-соолукту чыңдоо борборунун башчысы Гүлмира Айтмурзаеванын айтымында, коомчулукта ВИЧ/СПИД жана андан коргонуу тууралуу ачык сүлөшүп талкуулоодо бир топ тоскоолдуктар бар. Мындай көрүнүш оорунун жайылышына ого бетер огожо болуп жатат:
- Биз элдерден ден-соолук, аны чыңдоо боюнча кандай маалымат алгыңар келет деп сураганыбызда алар ВИЧ/СПИДден башкасынын баарын айтышат. ВИЧ/СПИД, сексуалдык репродуктивдүү ден-соолук дегендерди эч качан айтышпайт. Анткени булар өтө жабык темалар.
Адисттердин айтымында кыргыз коомчулугунда дагы бир олуттуу жагдай - бул эл арасында ВИЧ/CПИДди жуктуруп алгандарды жектеп бөлүү көрүнүшү. Кыргызстан аялдар конгресси жаңы долбоору менен мына ушундай көрүнүштү азайтууну көздөйт. Долбоордун алкагында маалыматтар ар кандай формада таратылат. Талкуулар өткөрүлөт.
Соңку маалыматтар боюнча Кыргызстанда ВИЧ илдетин жуктуруп катталгандардын саны эки миң жети жүздөн ашты.
- Биз биздин арабызда ВИЧ инфекциясына кабылган адамдар жашаарын, мындай адамдардын саны жыл сайын тилекке каршы дагы өсөөрүн түшүнүп ага көнүшүбүз керек. Биз бул адамдар менен бирге жашаганды үйрөнүшүбүз керек, - Г. Айтмурзаева.
Ал арада Бишкектеги темир жол бекеттерде вагон вагон менен эмгек мигранттар сыртка агылууда. Байкоочулардын баамында, аларды азыр ден-соолугунан да, акча табуу амалы көбүрөөк ойлондурат.
Айганыш (аты өзгөртүлдү) аттуу бул кыз иш издеп Орусиянын Москва шаарына мындан төрт жыл мурун кеткен. Анын айтымында, ВИЧ илдетин алдын алуу боюнча маалымат четке иш издеп кеткен кыз-келиндерге аябай керек:
- Айрыкча жаш кыздар арасында ооруга чалдыккандар көп. Азыр жумуш табуу кыйын болуп жатпайбы. Келип алып жумуш таппай үйдө отуруп калгандар көп. Үйдө көп отурганда алар эмне кылышат? Албетте жигит таап жандашат. Анан бузулуп кеткен учурлары кездешет. Мына өзүм эле жашаган квартираны айтсам жанагындай өтө олуттуу жаман оору деп айта албайм, бирок башка ооруларды жуктуруп алгандар чынында эле көп.
Адисттердин айтымында, Кыргызстанда соңку жылдары ВИЧ/СПИДди ийне аркылуу эмес жыныстык жол менен жуктуруп алуу тенденциясы көбөйүүдө. Кыргызстан аялдар конгрессинин президенти Замира Акбагышованын пикиринде, айрыкча кары-күчкө толгон мигрант жарандардын ВИЧке кабылып жатышы бүтүндөй улуттун саламаттыгына терс таасирин тийгизет:
- Сезон маалында, жумуш кычап турган убакта эмгек мигранттардын саны 500-800 миңге чейин жетет экен. Мына ошол адамдар кайра кайтып келгенде ВИЧ илдетин Кыргызстанда жайылтууда терс жактарын көрсөтүп жатат. Бул өтө опурталдуу.
Кыргызстан аялдар конгресси эмгек мигранттар арасында ВИЧтин жайылышына каршы иш-аракетке жергиликтүү өзүн өзү башкаруу органдарын, дарыгелер тобун, ошондой эле Кыргызстан мусулмандар башкармалыгын тартканы атат.
З. Акбагышова Муфтият бул илдеттин терс жактары тууралуу маалымат таратып кол кабыш кылууга расмий макулдугун бергенин кабарлады.
Саламаттыкты сактоо министрлигинин алдындагы Ден-соолукту чыңдоо борборунун башчысы Гүлмира Айтмурзаеванын айтымында, коомчулукта ВИЧ/СПИД жана андан коргонуу тууралуу ачык сүлөшүп талкуулоодо бир топ тоскоолдуктар бар. Мындай көрүнүш оорунун жайылышына ого бетер огожо болуп жатат:
- Биз элдерден ден-соолук, аны чыңдоо боюнча кандай маалымат алгыңар келет деп сураганыбызда алар ВИЧ/СПИДден башкасынын баарын айтышат. ВИЧ/СПИД, сексуалдык репродуктивдүү ден-соолук дегендерди эч качан айтышпайт. Анткени булар өтө жабык темалар.
Адисттердин айтымында кыргыз коомчулугунда дагы бир олуттуу жагдай - бул эл арасында ВИЧ/CПИДди жуктуруп алгандарды жектеп бөлүү көрүнүшү. Кыргызстан аялдар конгресси жаңы долбоору менен мына ушундай көрүнүштү азайтууну көздөйт. Долбоордун алкагында маалыматтар ар кандай формада таратылат. Талкуулар өткөрүлөт.
Соңку маалыматтар боюнча Кыргызстанда ВИЧ илдетин жуктуруп катталгандардын саны эки миң жети жүздөн ашты.
- Биз биздин арабызда ВИЧ инфекциясына кабылган адамдар жашаарын, мындай адамдардын саны жыл сайын тилекке каршы дагы өсөөрүн түшүнүп ага көнүшүбүз керек. Биз бул адамдар менен бирге жашаганды үйрөнүшүбүз керек, - Г. Айтмурзаева.
Ал арада Бишкектеги темир жол бекеттерде вагон вагон менен эмгек мигранттар сыртка агылууда. Байкоочулардын баамында, аларды азыр ден-соолугунан да, акча табуу амалы көбүрөөк ойлондурат.
