Ооба, бүгүн өзгөчө күн! Бир өзгөчөлүгү, бүгүнкү күн – 12-декабрь 80 жылдан бери биринчи жолу Айтматовсуз өтүп жатат... Жазуучу Казат Айтматов бул күндү кандай атаарын биле албай кыйналды:
- Өзү тирүү болгондо тоюнун төрүндө олтурат эле. Аны биз 80 жылдык той деп айтат болчубуз. Бүгүн президент өткөрүп аткан нерсени эмне дейбиз, эскерүү кече дейбизби... Айтор, мүчүп калдык, өксүп калдык. Көзү болгондо башкача болот эле. Көп өлкөлөрдөн меймандар келет эле... Азыр эми эч ким деле чакырылган эмес окшойт...
Казакстан Улук Межилисинин депутаты, акын Мухтар Шаханов Бишкекте бүгүн өтчү мааракелик салтанаттарга Астанадан келерин эскертүү менен, Айтматов жөнүндөгү ойлорун ортого салды:
- Чыңгыз Айтматов – кыргыз адабиятынын гана эмес, казак адабиятынын гана эмес, бүткүл дүйнөлүк адабияттын улуу кайраткери, улуу көч башчысы! Чыкем кыргыздын Манастан кийинки эч качан кайталанбай турган улуу инсаны!
Көз жумуп сен – күчөттүң-ов жүрөгүмдүн жарасын,
Энди Ала-Тоодон да зор Чыңгыз-Тоо болуп каласың!
Ошол Ала-Тоодон да зор Чыңгыз-Тоонун ысымын Кыргызстандын өзүндө ылайыктуу жайларга бере албай, кыргыз эли, асыресе, кыргыз бийлиги ушул улуу мааракеге чейин талкуу, сөз менен гана чектелип келишти. Кечээ күнү парламент трибунасынан депутат Роза Отунбаева бул маселеге байланыштуу ачуу сөз сүйлөдү:
- Биздин демилгелүү топ Бишкектеги Чүй проспектисин Чыңгыз Айтматов проспектиси деп атоо сунушу менен кайрылдык эле. Ушундай адамга бир көчөнү ыраа көрө албай жатабыз! Мен кесиптештеримден суранат элем, биздин сунушту сиздер да жалпы колдоп койсоңуздар! Чыңгыз Айтматовго ыраа көрбөсөк, анда... Экинчи маселе, ошол эле Ата-Бейитте, Бишкекте эстеликтери курулуш керек эле. Ошолорго өкмөт сынак жарыялаш керек болчу. Биз андай аракетти көрбөй атабыз...
Мындан сырткары, бири-бирине катар турушкан Бишкектеги эски аянтка, эмен багына Айтматовдун атын берүү, эмен багындагы тээ илгери Айтматов 1-класста окуган имаратты Айтматов борбору кылып кайра түзүү, азыркы Карл Маркстын эстелиги турган жерге Айтматовдун эстелигин куруу сунуштары бар.
Мухтар Шаханов Казакстанда да Айтматовдун айкелин тургузуу маселесинде мыйзамдык тоскоолдуктар болуп жатканын жашырганы жок. Алардын мыйзамы боюнча, инсан өлгөндөн 5 жылдан кийин гана эстелик курса болот экен.
Заманыбыздын улуу жазуучусу жана ойчулу Чыңгыз Айтматовдун бала чагынан бир үзүм кабарды жазуучу Казат Акматов айтып өттү:
- Чыңгыз Айтматов өзү Жалал-Абатта төрөлгөн. Атасы ошол жакта иштеп аткан кезинде. 1-классты Бишкектен бүтүрүптүр. Бишкектин Эмен багынын арасында турган эки кабат имарат ошо кезде мектеп экен (азыр АУЦАга караштуу), ошол мектепте. Атасы Москвага окууга жөнөтүлүп, 4-класска чейин Москвада окуптур, анан Шекерге келген.
Бүгүн жазуучунун бейитине гүл коюлуп, китеп, сүрөт көргөзмөлөрү ачылат, жаңы китептеринин жүзачары, мааракелик гала-концерт болот.
12-декабрь – Кыргыз эл жазуучусу, адамзат дүйнөсүнө гүлазык болор көркөм дөөлөттөрдү жараткан улуу калемгер, улуу ойчул Чыңгыз Айтматовдун туулган күнү. Арабызда болсо дал бүгүн ал 80 жашка толмок.
