Орусияда мигранттар арасында маңзат ташууга айыпталып камалгандар көбөйүүдө. Алардын басымдуу бөлүгү жаштар. Бул тууралуу бир нече булактар маалымат берүүдө.
"Канчалаган ата-энелер сыздап калууда"
Акберметтин (ысымы белгилүү себептерден улам өзгөртүлдү) Москвага барганына бир аптадай гана убакыт болду. Марттын ортосунда баласы Орусияда маңзат ташууга шектелип кармалган. Ал азырынча баласы менен жолуга электигин, кармалган себебин деле толук билбей турганын айтты. Алдын ала маалыматка караганда, 26 жаштагы баласы Москвадан Пермь шаарына баңгизат ташып бараткан учурда кармалган.
"Балам такси кылып жүргөн, Кыргызстанга барып келгенден кийин башка машина алып, аны оңдоп анан такси кылам деп жүрүп такыр лицензия ала албай жүрдү. Кийин жеткирип берүү кызматында иштеп жаткан экен. Баламдын акыбалын билели деп бир күндүк адвокат жалдап, абакка киригизип көрдүк. Балам жакшы эле экен. Балдардын улуусу эле, жакында үйлөнөм, Орозого чейин Кыргызстанга барам деп жаткан. Жолдошум өтүп кеткен, анын достору, балдарымдын достору, тууган-уруктар колунан келишинче акча чогултуп беришти. Баламдын аркасынан Москвага келип калдым. Эми убактылуу Москвада болуп турат окшойм. Иштеп акча табышым керек. Майып кызымды туугандарга таштап, алардан карап тургула деп суранып келдим. Кандай болорун азыр билбей турам", - деди маңзат ташууга шектелип кармалган кыргызстандык жигиттин апасы.
Орусияда жашап, иштеп жаткан кыргызстандык коомдук активисттер соңку учурда мигранттар, өзгөчө жаштар арасында маңзат ташууга азгырылып абакка түшкөндөр көбөйүп жатканын айтып коңгуроо кагууда. Москвадагы "Ноокат" коомунун төрагасы, ишкер Толкунбек Акматов жакында мекендештерге видеокайрылуу жолдоп, ушул маселеге көңүл бурууга, оңой оокатка азгырылбоого чакырды.
"Баңгизаттарды ташып Орусиянын полициясына түшүп жаткан учурлар көбөйүп жатат. Жакында эле бир жердешибиз, 26 жаштагы жигит жарым килограмм менен кармалды эле. Бүгүн 2002-жылы туулган кыз бала түштү деп уктук. Бул нерсеге өзүм дагы убагында кабылгам. "Кинокомпанияга айдоочу издейбиз" деген маалыматты көрүп, резюмемди жөнөттүм. Алар WhatsApp номерин, андан кийин Телеграмм каналын беришти. Алар ачык эле баңгизаттарды ташыганга айдоочу керек, экенин айтышты. "Бир жерге алып барып таштап коёсуңар, өздөрү алып кетет. Кандай иштешти биз үйрөтөбүз, коопсуз иш. Ушуну эле кылсаңар жумасына 70-80 миңден, айына 4 миң доллардан табасыңар" деп жазыптыр. Кечиресиңер деп чыгып кеттим эле. Ушуга окшогон нерселер көп катталып жатат. Азыр көптөр оңой эле байып кеткиси келет. "Бекер быштак капканда" деп айткандай эле, оңой нерсенин артында сөзсүз бир нерсе болот. Аны жаштар түшүнбөй жатат. Аркасында канчалаган ата-энелер сыздап калууда. Жаштар, алды-артыңарды карагыла, оңой акча жок", - деди Акматов.
"Ачык эле жарнама кылган учурлар кездешет"
Орусиядагы KG-RUS кайрымдуулук коомунун жетекчиси Асел Лабаеванын жашы 20га чыга элек айылдашы жакында маңзат сатууга шектелип кармалыптыр. Анын айтымында, Кыргызстандан Москвага барганына болгону 15 күндөй болгондо ушул ишке кириптер болгон.
"Жумушка кеттим деп эле чыгып кетип үйүндөгүлөр бир жума издешет. Сураштыра келсе эле, Москвадагы №6 убактылуу тергөө абагында болуп чыгат. Болгондо дагы жалгыз эмес, тобу менен түшүп калыптыр. Азыр жаштар бул эмне жумуш экенин билип туруп эле кетип жатышат. Анткени, ишти баштаардын алдында ачык эле кайда, эмне кыла турганын, канча акча ала турганын айтып беришет. Алар күндүз эмес, кечинде иштешет. Мисалы, А точкадан Б точкага алып барып катасың же жерге көмөсүң, жашырасың деп айтышат. Булар бир-эки жолу алып барып кийин иштебей коём деп ойлошот. Бирок, биринчи жолкусунда эле кармалып жатышпайбы".
Орусиядагы мекендештердин WhatsApp, өзгөчө Телеграмм каналдарында баңгизат ташууга байланыштуу жумуштарды ачык эле жарнама кылган учурлар кездешет. Айрымдары муну тыйып, сындаганы менен ага азгырылгандар же кылтагына илингендер болбойт дегенге кепилдик жок. Көптөрү муну "жеткирип берүү" кызматы деп жарнамалайт.
Москвада бир топ жылдан бери адвокат болуп жүргөн Мирбек Токтошевдин белгилешинче, маңзат ташууга айыпталып кармалгандар өзгөчө коронавирус пандемиясынан кийин көбөйдү. Жактоочу бул ишке аралашкандардын көбү адамдар менен бетме-бет көрүшпөй, баңгизатты айткан дарекке алып барып жашырып келгени үчүн электрондук капчык же картасына акча түшүп турса, тартип коргоо органдары билбей калат деген жеңил ойдо болушарын белгилеп жатат.
"Баңгизат боюнча абал аябай курч. Интернет булактарында, өзгөчө Телеграмм каналдарында жеңил жумушка азгырылып түшүп калган мекендештер пандемиядан баштап аябай көбөйдү. Ага чейин бирин-серин бар болчу, бирок акыркы үч жылдагыдай көлөмдө эмес эле. Орусияда жоопкерчиликтен качып кетиш өтө эле кыйын. Менде ушул тапта баңгизатты ири көлөмдө сатуу боюнча төрт ишим бар. Эки граммдан көп маңзат менен кармалгандар он жылдан өйдө эркинен ажыратылган оор кылмыштарга кирет. Мефедрон, героин - бир чети арзан, экинчиден оор баңгизаттар. Азыркы мезгилде көбүнчө ушул заттар менен түшкөндөр".
Мирбек Токтошевдин айтымында, Орусияда маңзат ташуу, сактоого айыпталып кармалгандардан үчөө учурда жаза мөөнөтүн Кыргызстанда өтөө үчүн которулууга аракет жасаоодо. Адвокат бул деле оңой-олтоң жумуш эмес экенин айтты.
Юрист Гулиза Акматсияева акыркы мезгилде кыргызстандык мигранттар арасында ар кандай кылмыштарга кириптер болуп калгандарды көп кезиктирип жатканын айтууда.
"Мен түзмө түз жактоочулук кылбасам дагы, юридикалык консультацияларды берип турам. Көптөрү эле Москвага жыргаганынан келбейт эмеспи. Келгенден кийин жашаган жерине, каттоосуна акча төлөш керек болот. Акчанын айынан бир күн, эки күн иштей коём деп кирип кетип жатышат. Баңгизат менен кармалса, жазасы өтө оор, баары бир камалат. Жеке менин практикамда былтыр 19 жаштагы кыз кайрылган. Ал дээрлик эки ай иштеген. Дагы бир Краснодар шаарында окуган студент бала иштей коём деп биринчи эле күнү кармалып калган. Ал бюджеттик негизде окууга өткөн экен. Камалып кетти. Баңгизатты чегип, өздөрү колдонуп кармалгандар дагы бар,"- деди юрист.
ИИМдин аракети
Кыргызстандын Ички иштер министрлигинин Орусиядагы өкүлү Нурлан Жанбаевдин айтымында, 2021-жылы бул өлкөдө маңзат ташуу, сатуу, сактоого байланыштуу 327 учур катталган. Маселен, 2020-жылы ушул эле берене менен 191 адам кармалган. Алардын басымдуу бөлүгү жаштар. Арасында мектепти жаңы бүтүп баргандар дагы бар.
Ошол себептүү ИИМ Орусия аймагында мекендештер көп топтолгон жерлерде, элчиликте түшүндүрүү иштерин жүргүзүп жатышканын айтууда.
"Азыр жаштардын баары эле социалдык тармактарда отурат. Инстаграм, Тик-Ток, Фейсбук аркылуу алдын алуу аракетин көрүп, кайрылууларды жасаганбыз. Блогерлерди тартып Орусиянын аймагында роликтерди таратканбыз",-деди Жанбаев.
Ушул тапта ар кандай берене менен Орусиянын абактарында 985 кыргызстандык кылмыш жоокерчилигине тартылып, жазасын мөөнөтүн өтөп жатат. Алардын 30% маңзат ташууга байланыштуу.
Орусияда азыркы тапта расмий эсеп боюнча 600 миңден ашуун кыргызстандык эмгек мигранттары бар. Бейрасмий эсепте 1 миллиондон ашуун экени айтылып келет.
