“Өзбекстан келечеги улуу өлкө” деген ураан көтөргөн маркум Ислам Каримов тушунда Өзбекстандын жакын коңшу мамлекеттер эмес, алыскы айрым мамлекеттер менен да мамилеси жакшы эмес болчу. Алардын бири Түркия эле.
СССР тарагандан кийин расмий Анкара Борбор Азия мамлекеттери менен мамиле түзүүгө киришип, бардык республикаларда, анын ичинде Ташкентте элчилигин дароо ачкан. Тараптар түбөлүк достук жөнүндө келишимдерге кол койгон.
Бирок көп узабай түрк-өзбек мамилесинде салкындоо башталып, 2000-жылы Ташкент Өзбекстандагы түрк мектептерин жабууга барган. Эки ортодогу мамиленин начарлоосу 1993-жылы Өзбекстандагы президенттик шайлоодон кийин башталганын “Азаттыктын” өзбек кызматынын баяндамачысы Сражиддин Ислами белгилейт. Ал шайлоодо Өзбекстандын оппозициялык “Эрк” партиясынын лидери Мухаммад Салих Ислам Каримовго атаандаш болгон. Шайлоодон кийин кысым күчөгөндө Мухаммад Салих Түркияга качууга аргасыз болгон.
Ислам Каримов менен Режеп Тайип Эрдоган 2014-жылы Сочи олимпиадасынын ачылышында гана кыска мөөнөткө учурашкан.
Эми түрк президенти 16-17-ноябрдагы Пакистанга сапарынан кийин Самаркандга келип, Өзбекстандын президентинин милдетин аткаруучу Шавкат Мирзиёев сүйлөшүү өткөрмөкчү.
Режеп Тайип Эрдогандын маалымат кызматы түрк президенти 17-18-ноябрда Өзбекстанда болуп, түрк-өзбек мамилеси жана эл аралык маселелер боюнча сүйлөшүү өткөрөрүн кабарлаган.
Түркиянын түрк тилдүү мамлекеттер боюнча мурунку министри Ахад Андижаний түрк-өзбек мамилелеринин муздашынын бир себеби Ислам Каримов болгон дейт:
- Түркия Ислам Каримовдун заманында да бүтүн Орто Азия мамлекеттери менен мамилени жакшыртуу саясатын жүргүзгөн. Бирок Ислам Каримовдун бул өлкөгө карата мамилеси Түркиянын Өзбекстанга саясатын үзгүлтүккө учуратып келген.
Ахад Андижанийдин пикиринде, эгерде Ислам Каримовдун ордуна келе турган бийлик Түркия менен мамилени жакшыртууга аракет жасаса, анда Түркия тараптан эч кандай маселе чыкпайт.
“Азаттыктын” өзбек кызматынын баяндамачысы Сражиддин Ислам да түрк-өзбек мамилесин жакшыртууга эч кандай тоскоолдук жок деп эсептейт:
- Эки мамлекет ортосундагы мамилелерди жакшыртууга азырынча эч кандай тоскоолдук жок. Бирок Шавкат Мирзиёевдин жана өзбек өкмөтүнүн Түркияга мамилесин Анкара билбейт. Ошондуктан Шавкат Мирзиёев менен учурашуу шылтоосу менен алардын ой-пикирлерин билүү максаты коюлууда. Өзбекстанда да Түркия менен мамилелени жакшыртуу үмүтү бар. Албетте ар кандай маселелер бар, алардын ичинен эң негизгиси коопсуздук маселеси.
Сражиддин Ислам коопсуздук маселеси дегенде өзбек жарандарынын Түркия аркылуу Сирияга барышын атады.
Ушул кезге чейин Түркияда кала берген Мухаммад Салих маселеси курчтугун жоготкон деген Сражиддин Ислам, ал өзбек-түрк лидерлеринин сүйлөшүүсүнө таасир эте албашын кошумчалады.
Түркиянын Кастамон университетинин профессору Орхан Кавунчи эки өлкөнүн мамилесин жакшыртууга тоскоолдук кылган эч нерсе калбады дегенге кошулат. Эгерде Өзбекстан президентинин милдетин аткаруучу Мирзиёев экономикасын өнүктүрүүнү жана эл аралык аренада позициясын бекемдегиси келсе, анда Түркия менен мамилесин жакшыртуусу керек деп эсептейт Орхан Кавунчи.
Өзбекстандын президентинин милдетин аткаруучу Шавкат Мирзиёев коңшу мамлекеттер менен, анын ичинде Кыргызстан менен мамилени жакшыртуу саясатын жүргүзө баштаганы белгилүү.
