Кыргызстандын Чек ара кызматынан кабарлашкандай, бүгүн (23-июлда) саат он жарымга жакын Аксы районуна караштуу Жети-Загара аймагында кыргыз-өзбек чек арачыларынын ортосунда атышуу болду.
Маалыматка ылайык, чек араны кайтарып жүргөн Кыргызстандын үч чек арачысы өлкө аймагына мыйзамсыз кирип кеткен эки өзбек чек арачысын байкап калган. Аларды Кыргызстандын аймагынан чыгып кетүүнү талап кылган учурда ортодо жаңжал чыккан.
"Өзбекстандын чек арачылары биринчи курал колдонуп, кыргыз чек арачыларына ок атышкан. Атышуудан кошуна өлкөнүн бир чек арачысы каза болуп, экинчиси жараат алды. Кыргыз тараптан жабыркагандар жок", - деп билдирди Чек ара кызматынын маалымат каражаттары жана коомчулук менен байланышуу бөлүмүнүн башчысы Сажира Чоколоева.
Учурда чатак чыккан жерде Ош жана Жалал-Абад аймактык чек ара башкармалыгынын офицерлер тобу окуянын себептерин иликтөөдө.
View Aksy in a larger map
Бул окуядан соң Өзбекстандын айрым маалымат агенттиктери "Мас кыргыз чек арачылары өзбек кесиптештерин атып салды" деген кабар таратты. Маселен Podrobno.uz сайты мындай кабарды эч кандай шилтемесиз жазса, 12uz.com сайты ушундай эле кабарды укук коргоо органдарындагы булактарына таянып жазып чыкты. "Бүгүн, 23-июлда Өзбекстандын Наманган облусунда кезектеги кандуу окуя болду, анын күнөөкөрлөрү адаттагыдай эле мас кыргыз чек арачылары. Бул тууралуу укук коргоо органдарындагы булактан кабарлашты. Анын сөзүнө караганда, тишине чейин куралданган кыргыз чек арачылары Өзбекстандын аймагына кирип келип, жөндөн-жөн эле өзбек чек арачыларына ок чыгарган. Натыйжада бир өзбек аскери ошол жерде жан берип, экинчиси оор абалда ооруканага жеткирилди. Дарыгерлер анын өмүрү коркунучта экенин айтууда", - деп жазат аталган сайт.
Кечке жуук Өзбекстандагы көз карандысыз "Новый век" жумалыгынын сайты өлкөнүн Улуттук коопсуздук кызматынын мамлекеттик чек араны кайтаруу комитетинин билдирүүсүн чыгарды. Жогорудагыдай эле маалыматтар камтылган бул билдирүүдө аталган комитет кыргыз тараптан бул инцидент боюнча түшүндүрмө талап кылган. "Өзбек тараптын маалыматы боюнча, шейшембиде эртең менен бир канча кыргыз чек арачысы катуу мас абалында Өзбекстандын аймагына - Сасык-Сай деген жерге кирип келип, өзбек кесиптештерин аткан. Натыйжада бир өзбек чек арачысы каза таап, бирөө оор жаракат алды. Өзбекстандын чек ара комитети кыргыз тараптан чек арачыларынын куралчан кирип келип, ок чыгарышы жана мамлекеттик чек арадагы одоно мыйзам бузуусу боюнча түшүндүрмө берүүгө чакырат", - деп айтылат бул билдирүүдө.
Мындай маалыматтардан соң Кыргызстандын чек ара кызматы коомчулукка аны төгүндөгөн билдирүү таратты. "Өзбек маалымат каражаттары менен интернет сайттарындагы кыргыз чек арачылары мас болгону жана Өзбекстандын аймагына кирип барганы тууралуу маалыматтар чындыкка дал келбейт. Өзбек чек арачылары менен атышкан кыргыз аскерлери Кыргызстандын аймагында болгон жана эч кандай мас эмес эле, муну медициналык текшерүү да тастыктайт. Куралды Кыргызстандын аймагына кирип келген өзбек чек арачылары биринчи колдонгон", - деп жазылат бул билдирүүдө. Кыргызстандын чек ара кызматы муну менен өзбек тарапты иликтөө иштери аяктаганча ой келди, негизсиз айыптоолорду айтуудан кармана турууга да чакырган.
Ошентип азыр окуя кайсы өлкөнүн аймагында болгону суроо туудурууда. Аксы райондук бийлигинен билдиришкендей, окуя Авлетим айыл өкмөтүнө караштуу Дейрес айылында болгон. Кыргыз чек ара кызматынын башкы ордо зардалы Искендер Мамбеталиевдин “Азаттыкка” билдиришинче, окуя болгон чек ара тилкеси такталган, бирок демаркация боло элек.
Чек арадагы кыргыз айылында болсо телефон иштебейт. Маалыматты жеринен тактоо кыйын. Аксы районунун акиминин орун басары Айжан Чилетова Дейреске Шамалды-Сай чек ара тозотунан аскерлер бөлүнүп барганына саналуу гана жыл болгонун айтты.
- Ал жердин калкынын саны 1092 адам, 250 кожолук бар. Айылдын көп тарабы коңшу өлкө менен чектешип тургандыктан чек арачыларды айылдын ичине коюшкан. Жашоочулардын шарттары катаал, жер иштетишет. Былтыры жер алдынан суу өткөрүп бергенбиз.
Ал эми Дейреске жакыныраак жайгашкан Кош-Дөбө айылынын тургуну Алтынбек бул айылга каттап, алака кылгандар чанда кездешет дейт.
- Ал жерде айыл бар экенин билем, бирок аз эле адам жашайт. Кар көп турбагандыктан айылда көбүнчө кышташат, мал багышат. Ош тарабынан Кызыл-Жар, Аксы тарабынан Майлы-Сай деген айылдар бар. Эки кыштактын ортосунан бурулуп тоо аралап, Өзбекстанды көздөй кирип кеткенде Дейрес айылы болот. Кичинекей мектеби бар. Чоң жолдордон Бишкек-Ош трассасына жакын.
Ошентип кыргыз тараптын маалыматына караганда, бул кандуу окуя Кыргызстандын аймагында болгон жана каза тапкан чек арачынын сөөгү менен жарадар жоокерин Өзбекстандын чек арачылары өз аймагына алып кирип кеткен.
Кыргыз-өзбек чек арасындагы адам өлүмүнө алып келген буга чейинки окуя бир ай мурда Баткендин Кадамжай районунда болгон эле. 20-июнга караган түнү өзбек чек арачылары кадамжайлык Бакыт Тагаевди Кыргызстандын аймагына кирип келип, атып кетишкен. Бул окуя боюнча Кыргызстан Өзбекстанга нааразылык нотасын жиберип, азыр тергөө иштери жүрүүдө.
Былтыр 17-июлда да Жалал-Абаддын Ала-Бука районунун Булак-Башы айылындагы чек ара бекетинде кыргыз-өзбек чек арачылары ортосунда атышуу болгон эле. Анда Кыргызстандын бир чек арачысы набыт болуп, бир жергиликтүү тургун жараат алган. Муну менен катар Өзбекстан бир чек арачы набыт болуп, дагы бири жараат алганын айтып чыккан. Кыргызстандын Чек ара кызматы атышуу эки өлкөнүн ортосундагы талаштуу аймакта кыргыз жарандары менен өзбек чек арачыларынын араздашуусунан чыкканын билдирген.
Кыргыз-өзбек чек ара тилкесинин узундугу бир жарым миң чакырымдай. Анын 300дөй чакырымы алиге такталып бүтө элек.
Тасмада: Өзбек чек арачылары атып кеткен Бакыт Тагаевдин жакындарынын Бишкектеги өзбек элчилигинин алдындагы нааразылык акциясы, 17-июль, 2013.
Маалыматка ылайык, чек араны кайтарып жүргөн Кыргызстандын үч чек арачысы өлкө аймагына мыйзамсыз кирип кеткен эки өзбек чек арачысын байкап калган. Аларды Кыргызстандын аймагынан чыгып кетүүнү талап кылган учурда ортодо жаңжал чыккан.
"Өзбекстандын чек арачылары биринчи курал колдонуп, кыргыз чек арачыларына ок атышкан. Атышуудан кошуна өлкөнүн бир чек арачысы каза болуп, экинчиси жараат алды. Кыргыз тараптан жабыркагандар жок", - деп билдирди Чек ара кызматынын маалымат каражаттары жана коомчулук менен байланышуу бөлүмүнүн башчысы Сажира Чоколоева.
Учурда чатак чыккан жерде Ош жана Жалал-Абад аймактык чек ара башкармалыгынын офицерлер тобу окуянын себептерин иликтөөдө.
Окуя болгон жердин картасы
View Aksy in a larger map
Бул окуядан соң Өзбекстандын айрым маалымат агенттиктери "Мас кыргыз чек арачылары өзбек кесиптештерин атып салды" деген кабар таратты. Маселен Podrobno.uz сайты мындай кабарды эч кандай шилтемесиз жазса, 12uz.com сайты ушундай эле кабарды укук коргоо органдарындагы булактарына таянып жазып чыкты. "Бүгүн, 23-июлда Өзбекстандын Наманган облусунда кезектеги кандуу окуя болду, анын күнөөкөрлөрү адаттагыдай эле мас кыргыз чек арачылары. Бул тууралуу укук коргоо органдарындагы булактан кабарлашты. Анын сөзүнө караганда, тишине чейин куралданган кыргыз чек арачылары Өзбекстандын аймагына кирип келип, жөндөн-жөн эле өзбек чек арачыларына ок чыгарган. Натыйжада бир өзбек аскери ошол жерде жан берип, экинчиси оор абалда ооруканага жеткирилди. Дарыгерлер анын өмүрү коркунучта экенин айтууда", - деп жазат аталган сайт.
Кечке жуук Өзбекстандагы көз карандысыз "Новый век" жумалыгынын сайты өлкөнүн Улуттук коопсуздук кызматынын мамлекеттик чек араны кайтаруу комитетинин билдирүүсүн чыгарды. Жогорудагыдай эле маалыматтар камтылган бул билдирүүдө аталган комитет кыргыз тараптан бул инцидент боюнча түшүндүрмө талап кылган. "Өзбек тараптын маалыматы боюнча, шейшембиде эртең менен бир канча кыргыз чек арачысы катуу мас абалында Өзбекстандын аймагына - Сасык-Сай деген жерге кирип келип, өзбек кесиптештерин аткан. Натыйжада бир өзбек чек арачысы каза таап, бирөө оор жаракат алды. Өзбекстандын чек ара комитети кыргыз тараптан чек арачыларынын куралчан кирип келип, ок чыгарышы жана мамлекеттик чек арадагы одоно мыйзам бузуусу боюнча түшүндүрмө берүүгө чакырат", - деп айтылат бул билдирүүдө.
Мындай маалыматтардан соң Кыргызстандын чек ара кызматы коомчулукка аны төгүндөгөн билдирүү таратты. "Өзбек маалымат каражаттары менен интернет сайттарындагы кыргыз чек арачылары мас болгону жана Өзбекстандын аймагына кирип барганы тууралуу маалыматтар чындыкка дал келбейт. Өзбек чек арачылары менен атышкан кыргыз аскерлери Кыргызстандын аймагында болгон жана эч кандай мас эмес эле, муну медициналык текшерүү да тастыктайт. Куралды Кыргызстандын аймагына кирип келген өзбек чек арачылары биринчи колдонгон", - деп жазылат бул билдирүүдө. Кыргызстандын чек ара кызматы муну менен өзбек тарапты иликтөө иштери аяктаганча ой келди, негизсиз айыптоолорду айтуудан кармана турууга да чакырган.
Ошентип азыр окуя кайсы өлкөнүн аймагында болгону суроо туудурууда. Аксы райондук бийлигинен билдиришкендей, окуя Авлетим айыл өкмөтүнө караштуу Дейрес айылында болгон. Кыргыз чек ара кызматынын башкы ордо зардалы Искендер Мамбеталиевдин “Азаттыкка” билдиришинче, окуя болгон чек ара тилкеси такталган, бирок демаркация боло элек.
Чек арадагы кыргыз айылында болсо телефон иштебейт. Маалыматты жеринен тактоо кыйын. Аксы районунун акиминин орун басары Айжан Чилетова Дейреске Шамалды-Сай чек ара тозотунан аскерлер бөлүнүп барганына саналуу гана жыл болгонун айтты.
- Ал жердин калкынын саны 1092 адам, 250 кожолук бар. Айылдын көп тарабы коңшу өлкө менен чектешип тургандыктан чек арачыларды айылдын ичине коюшкан. Жашоочулардын шарттары катаал, жер иштетишет. Былтыры жер алдынан суу өткөрүп бергенбиз.
Ал эми Дейреске жакыныраак жайгашкан Кош-Дөбө айылынын тургуну Алтынбек бул айылга каттап, алака кылгандар чанда кездешет дейт.
- Ал жерде айыл бар экенин билем, бирок аз эле адам жашайт. Кар көп турбагандыктан айылда көбүнчө кышташат, мал багышат. Ош тарабынан Кызыл-Жар, Аксы тарабынан Майлы-Сай деген айылдар бар. Эки кыштактын ортосунан бурулуп тоо аралап, Өзбекстанды көздөй кирип кеткенде Дейрес айылы болот. Кичинекей мектеби бар. Чоң жолдордон Бишкек-Ош трассасына жакын.
Ошентип кыргыз тараптын маалыматына караганда, бул кандуу окуя Кыргызстандын аймагында болгон жана каза тапкан чек арачынын сөөгү менен жарадар жоокерин Өзбекстандын чек арачылары өз аймагына алып кирип кеткен.
Кыргыз-өзбек чек арасындагы адам өлүмүнө алып келген буга чейинки окуя бир ай мурда Баткендин Кадамжай районунда болгон эле. 20-июнга караган түнү өзбек чек арачылары кадамжайлык Бакыт Тагаевди Кыргызстандын аймагына кирип келип, атып кетишкен. Бул окуя боюнча Кыргызстан Өзбекстанга нааразылык нотасын жиберип, азыр тергөө иштери жүрүүдө.
Былтыр 17-июлда да Жалал-Абаддын Ала-Бука районунун Булак-Башы айылындагы чек ара бекетинде кыргыз-өзбек чек арачылары ортосунда атышуу болгон эле. Анда Кыргызстандын бир чек арачысы набыт болуп, бир жергиликтүү тургун жараат алган. Муну менен катар Өзбекстан бир чек арачы набыт болуп, дагы бири жараат алганын айтып чыккан. Кыргызстандын Чек ара кызматы атышуу эки өлкөнүн ортосундагы талаштуу аймакта кыргыз жарандары менен өзбек чек арачыларынын араздашуусунан чыкканын билдирген.
Кыргыз-өзбек чек ара тилкесинин узундугу бир жарым миң чакырымдай. Анын 300дөй чакырымы алиге такталып бүтө элек.
Тасмада: Өзбек чек арачылары атып кеткен Бакыт Тагаевдин жакындарынын Бишкектеги өзбек элчилигинин алдындагы нааразылык акциясы, 17-июль, 2013.
