Борбордук шайлоо комиссиясы Ош шаарындагы үч, Орусиянын Железнодорожный, Екатеринбург, Омск жана Тюмень шаарларындагы беш шайлоо бекетинин добуштарынын жыйынтыгын жокко чыгарды. Мындай чечим аталган бекеттерде добуш берүү учурунда мыйзам бузуулар болгондугу үчүн кабыл алынды. Алсак, Ош шаарындагы шайлоо бекеттеринде бир эле адамдын бир нече добуш берүүчү үчүн кол койгону экспертизадан аныкталып, Ош шаарындагы №5290 шайлоо бекетинде документсиз добуш берген учурлар белгиленген. Орусиядагы беш шайлоо бекеттеринде да бир адам бир нече жолу кол коюу көрүнүштөрү байкалып, чет өлкөгө чыкчу жалпы жарандык паспорт менен кошумча тизмеге кирген учурлар көп катталган.
Мыйзам бузуулардын айрымдары туурасында БШК төрагасы Акылбек Сариев буларды айтты:
- Ал жерде негизги тизмеде бюллетен алган шайлоочулардын ордуна бир эле кишилер кол кое берген. Бул бир кишинин атынан эле башка бирилери эл үчүн добуш берип койду деген сөз. Бизде эксперттердин тыянагы чыкты. Анысы жок деле көзгө көрүнүп турган, бир эле кишилер кол койгону. Эми биз эмне болсо дагы өзүбүздү коргоп атайын адисттерге кайрылдык. Алардын жыйынтыгында мындай учурлар өтө эле көп.
Натыйжада добуш берүү жыйынтыктары жокко чыгарылган шайлоо бекеттеринин саны Кыргызстандын аймагында бешке, чет жакта 18ге жетти. Чет өлкөлөрдө добуштардын жокко чыгарылышынын негизги себеби жалпы жарандык паспорт менен кошумча тизмеге кирип добуш берүү эсептелинүүдө. БШКнын кечээки отурумунда айрым партия өкүлдөрү жыйынтыктардын жокко чыгарылышы менен партиялардын алган добуштары азайып жатканына кабатырлануусун билдиргенге жетишишти.
Ошол эле учурда чет өлкөлөрдөгү Кыргызстандын элчилик жана консулдуктарынан БШКнын чечиминдерине тынчсыздануу билдирген кайрылуулар да келе баштады. Алсак 29-октябрда Лондон шаарындагы, Украинадагы, Ирандагы кыргыз элчиликтери шайлоо участокторундагы добуш берүүлөрдүн жыйынтыгы жокко чыгарылганына байланыштуу президентке жана БШК төрагасына кайрылуу жөнөтүшкөн.
Бул өңдүү билдирүүлөр 30-октябрда да Германия, Орусия, Швейцариядагы жана Дубай шаарындагы кыргыз элчиликтери менен консулдуктарынан келген. Алардын көбү БШК добуштарды жокко чыгарууга акысы жоктугун, добуштардын жараксыз деп табылышы менен чет өлкөдөгү добуш берген кыргыз жарандарынын укуктары бузулуп жаткандыгын билдиришкен. Кыргызстандын Орусиядагы элчисинин кеңешчиси Болотбек Мукашев 30-октябрда маалымат жыйынын берип, мындай пикири менен бөлүштү:
- Жалпы жарандык тышкы паспорттор менен добуш берүү болбойт деп айтылууда. Баш мыйзамда мындай чектөөлөр жок. Белгилүү болгондой биздин жарандар сыртка чыгып жатканда биринчи кезекте жалпы жарандык паспортун алып жүрүшөт. Эч кандай мамлекеттик орган өз аракети менен биздин жарандардын, алардын ичинде чет өлкөдө жүргөндөрдүн конституциялык укугун чек албайт.
Анткен менен БШК жасалып жаткан иштердин тууралыгына ишенип отурат. Ал түгүл добуш берүү учурунда мыйзам бузууга жол берген жакка тиешелүү чара көрүлүшү үчүн БШКнын токтому Башкы прокуратурага да жөнөтүлөрү маалым болду. БШК төрагасы Акылбек Сариевдин айтымында, мыйзамга ылайык чет жактагы шайлоо бекеттеринде жалпы жарандык паспорт менен добуш берүү мүмкүнчүлүгү негизги тизмеге киргендерге гана берилген. Ага карабастан жалпы жарандык паспорт менен кошумча тизмеге кирип добуш бергендер көп болуп мыйзам бузулган.
БШК шайлоого байланыштуу, арыздарды карап, катачылыкты оңдоо менен алек болуп жатканда шайлоонун расмий жыйынтыгы качан чыгып, Жогорку Кеңеш качан иштеп баштайт деген суроо көпчүлүктүн көңүл борборунда турат. БШКдан маалымдашкандай, арыз, каталарды карап чыгуу, текшерүү иштери толук аяктагандан кийин гана расмий жыйынтык жарыяланат. Бул иштер жыйынтыкталып калганы айтылганы менен, качан аяктары азырынча белгисиз бойдон калууда.
Мыйзам бузуулардын айрымдары туурасында БШК төрагасы Акылбек Сариев буларды айтты:
- Ал жерде негизги тизмеде бюллетен алган шайлоочулардын ордуна бир эле кишилер кол кое берген. Бул бир кишинин атынан эле башка бирилери эл үчүн добуш берип койду деген сөз. Бизде эксперттердин тыянагы чыкты. Анысы жок деле көзгө көрүнүп турган, бир эле кишилер кол койгону. Эми биз эмне болсо дагы өзүбүздү коргоп атайын адисттерге кайрылдык. Алардын жыйынтыгында мындай учурлар өтө эле көп.
Натыйжада добуш берүү жыйынтыктары жокко чыгарылган шайлоо бекеттеринин саны Кыргызстандын аймагында бешке, чет жакта 18ге жетти. Чет өлкөлөрдө добуштардын жокко чыгарылышынын негизги себеби жалпы жарандык паспорт менен кошумча тизмеге кирип добуш берүү эсептелинүүдө. БШКнын кечээки отурумунда айрым партия өкүлдөрү жыйынтыктардын жокко чыгарылышы менен партиялардын алган добуштары азайып жатканына кабатырлануусун билдиргенге жетишишти.
Ошол эле учурда чет өлкөлөрдөгү Кыргызстандын элчилик жана консулдуктарынан БШКнын чечиминдерине тынчсыздануу билдирген кайрылуулар да келе баштады. Алсак 29-октябрда Лондон шаарындагы, Украинадагы, Ирандагы кыргыз элчиликтери шайлоо участокторундагы добуш берүүлөрдүн жыйынтыгы жокко чыгарылганына байланыштуу президентке жана БШК төрагасына кайрылуу жөнөтүшкөн.
Бул өңдүү билдирүүлөр 30-октябрда да Германия, Орусия, Швейцариядагы жана Дубай шаарындагы кыргыз элчиликтери менен консулдуктарынан келген. Алардын көбү БШК добуштарды жокко чыгарууга акысы жоктугун, добуштардын жараксыз деп табылышы менен чет өлкөдөгү добуш берген кыргыз жарандарынын укуктары бузулуп жаткандыгын билдиришкен. Кыргызстандын Орусиядагы элчисинин кеңешчиси Болотбек Мукашев 30-октябрда маалымат жыйынын берип, мындай пикири менен бөлүштү:
- Жалпы жарандык тышкы паспорттор менен добуш берүү болбойт деп айтылууда. Баш мыйзамда мындай чектөөлөр жок. Белгилүү болгондой биздин жарандар сыртка чыгып жатканда биринчи кезекте жалпы жарандык паспортун алып жүрүшөт. Эч кандай мамлекеттик орган өз аракети менен биздин жарандардын, алардын ичинде чет өлкөдө жүргөндөрдүн конституциялык укугун чек албайт.
Анткен менен БШК жасалып жаткан иштердин тууралыгына ишенип отурат. Ал түгүл добуш берүү учурунда мыйзам бузууга жол берген жакка тиешелүү чара көрүлүшү үчүн БШКнын токтому Башкы прокуратурага да жөнөтүлөрү маалым болду. БШК төрагасы Акылбек Сариевдин айтымында, мыйзамга ылайык чет жактагы шайлоо бекеттеринде жалпы жарандык паспорт менен добуш берүү мүмкүнчүлүгү негизги тизмеге киргендерге гана берилген. Ага карабастан жалпы жарандык паспорт менен кошумча тизмеге кирип добуш бергендер көп болуп мыйзам бузулган.
БШК шайлоого байланыштуу, арыздарды карап, катачылыкты оңдоо менен алек болуп жатканда шайлоонун расмий жыйынтыгы качан чыгып, Жогорку Кеңеш качан иштеп баштайт деген суроо көпчүлүктүн көңүл борборунда турат. БШКдан маалымдашкандай, арыз, каталарды карап чыгуу, текшерүү иштери толук аяктагандан кийин гана расмий жыйынтык жарыяланат. Бул иштер жыйынтыкталып калганы айтылганы менен, качан аяктары азырынча белгисиз бойдон калууда.
