Былтыр 1-майда Евробиримдикке мүчө өлкөлөрдүн саны онго көбөйдү. Бул күнү мурдакы советтик республикалар -Эстония, Латвия, Литва, мурдакы коммунисттик блоктун мүчөлөрү Мажаристан, Польша, Чехия менен Словакия, мурдакы бейтарап Югославиянын курамынан чыккан Словения, ошондой эле Кипрдин грек бөлүгү жана Жер Ортолук деңизинде жайгашкан Мальта мамлекети Евробиримдикке ырасмий түрдө кабыл алынды. Саясый окуя Европанын тарыхындагы бурулуш катары бааланып, чоң шаан-шөкөттөр менен өттү.
Бир жыл ичинде Европа биримдигинде алгылыктуу өзгөрүүлөр болду. Лондондо чыгуучу таасирлүү “Экономист” жумалыгы белгилегендей, биримдиктин бийлик институттары көптөгөн кооптонууларга карабастан жаңы шартта ийгиликтүү иштеп кетти. Уюмга жаңы кошулган он өлкөнүн экономикасы жалпы евромейкиндикке салыштымалуу 2- 4,5 эсе ылдам өстү. Бир жыл мурда алардын өнөр жайы жана айыл чарба тармагы рынок шартындагы атаандаштыкка чыдабай бүлүнөт деген тынчсыздануулар айтылып жаткан.
Чек аранын ачылышы, сыртка товар сатуудагы жеңилдиктер, тышкы инвестиция өнөр жай ишканаларынын мүмкүнчүлүгүн кеңейтти. Эстония, Литва, Латвиянын 6-8, 5 проценттик жылдык өсүүсү жана жумушсуздуктун кыскарышы биринчи кезекте тышкы капиталга байланыштуу болду. Польшада акыркы эки жылда инвестиция 4 миллиард доллардан 10 миллиард долларга чейин көбөйдү. Чехияда автоөндүрүш кеңейди.
Чыгыш европалык жарандар ата журту Европа союзуна кошулганын өз жон териси менен сезиштиби? Прагалык инженер Петр Живний:
-Мен үчүн көп нерселер өзгөргөн жок. Тейлөө кызматтарында баа жогорулады. Мисалы, Евробримдик менен тең болсун үчүн кошумча салык көбөйтүлдү. Экинчи жактан, жарандар Чехия-Евробиримдик ортосунда эркин каттап калышты. Мен үчүн жашоо сапаты көп деле өзгөргөн жок.
Визаң болсо Чехиядан “Шенген” келишимине мүчө өлкөлөргө паспортко мөөр бастырбай эле өтүүгө болоруна өткө жылы өзүм күбө болгом. Андан улам, эки-жыл мурдакыдай кезек күтүп турган унаа жок. Ырас, жүк тарткан машинелер дале кылдат текшерүүдөн өтүшөт.
Мажаристан Евробиримдикке кошулгандан кийин өлкөдө кандай өзгөрүүлөрүлөр болду? Будапештин тургуну Мариана Ковалик:
-Турмуш мурдакыдан бир аз жакшырды. Бирок, кыштак жеринде дале кыйынчылык бар. Көптөгөн адамдардын жумушу жок. Аз сандагы адамдар байып, көпчүлүк элде акчасы аз бойдон калууда. Батыштык фирмалар көбөйүшүүдө. Мажар ишканалары катуу атаандашдыкты баштан кечирип жатат. Чоң дүкөндөр үстөмдүк кылып, майда дүкөндөргө оор болууда.
Евробиримдик берген жөлөкпул жана азык-түлүккө болгон талап Чыгыш Европанын айыл чарбасын алга сүрөп кетти. Бирок, дыйкан чарбалар товардын өздүк наркын төмөндөтүүгө жана эмгек өндүрүмдүүлүгүн жогорулатууга өзгөчө көп көңүл бурууга мажбур болушууда.
Батыш Европанын жумуш рыногу да азырынча Чыгыш европалыктар үчүн толук ачык эмес. Британия, Ирландия жана Швеция гана алты жылдык мөөнөтсүз эле жумушчуларды кабыл алууда.
Мындай көрүнүштөргө карабай, Болгария менен Румыния 2007-жылы Евробиримдикке өтөбүз деген үмүттө. Андан кийинки кезекте Хорватия менен Түркия турат.
Бир жыл ичинде Европа биримдигинде алгылыктуу өзгөрүүлөр болду. Лондондо чыгуучу таасирлүү “Экономист” жумалыгы белгилегендей, биримдиктин бийлик институттары көптөгөн кооптонууларга карабастан жаңы шартта ийгиликтүү иштеп кетти. Уюмга жаңы кошулган он өлкөнүн экономикасы жалпы евромейкиндикке салыштымалуу 2- 4,5 эсе ылдам өстү. Бир жыл мурда алардын өнөр жайы жана айыл чарба тармагы рынок шартындагы атаандаштыкка чыдабай бүлүнөт деген тынчсыздануулар айтылып жаткан.
Чек аранын ачылышы, сыртка товар сатуудагы жеңилдиктер, тышкы инвестиция өнөр жай ишканаларынын мүмкүнчүлүгүн кеңейтти. Эстония, Литва, Латвиянын 6-8, 5 проценттик жылдык өсүүсү жана жумушсуздуктун кыскарышы биринчи кезекте тышкы капиталга байланыштуу болду. Польшада акыркы эки жылда инвестиция 4 миллиард доллардан 10 миллиард долларга чейин көбөйдү. Чехияда автоөндүрүш кеңейди.
Чыгыш европалык жарандар ата журту Европа союзуна кошулганын өз жон териси менен сезиштиби? Прагалык инженер Петр Живний:
-Мен үчүн көп нерселер өзгөргөн жок. Тейлөө кызматтарында баа жогорулады. Мисалы, Евробримдик менен тең болсун үчүн кошумча салык көбөйтүлдү. Экинчи жактан, жарандар Чехия-Евробиримдик ортосунда эркин каттап калышты. Мен үчүн жашоо сапаты көп деле өзгөргөн жок.
Визаң болсо Чехиядан “Шенген” келишимине мүчө өлкөлөргө паспортко мөөр бастырбай эле өтүүгө болоруна өткө жылы өзүм күбө болгом. Андан улам, эки-жыл мурдакыдай кезек күтүп турган унаа жок. Ырас, жүк тарткан машинелер дале кылдат текшерүүдөн өтүшөт.
Мажаристан Евробиримдикке кошулгандан кийин өлкөдө кандай өзгөрүүлөрүлөр болду? Будапештин тургуну Мариана Ковалик:
-Турмуш мурдакыдан бир аз жакшырды. Бирок, кыштак жеринде дале кыйынчылык бар. Көптөгөн адамдардын жумушу жок. Аз сандагы адамдар байып, көпчүлүк элде акчасы аз бойдон калууда. Батыштык фирмалар көбөйүшүүдө. Мажар ишканалары катуу атаандашдыкты баштан кечирип жатат. Чоң дүкөндөр үстөмдүк кылып, майда дүкөндөргө оор болууда.
Евробиримдик берген жөлөкпул жана азык-түлүккө болгон талап Чыгыш Европанын айыл чарбасын алга сүрөп кетти. Бирок, дыйкан чарбалар товардын өздүк наркын төмөндөтүүгө жана эмгек өндүрүмдүүлүгүн жогорулатууга өзгөчө көп көңүл бурууга мажбур болушууда.
Батыш Европанын жумуш рыногу да азырынча Чыгыш европалыктар үчүн толук ачык эмес. Британия, Ирландия жана Швеция гана алты жылдык мөөнөтсүз эле жумушчуларды кабыл алууда.
Мындай көрүнүштөргө карабай, Болгария менен Румыния 2007-жылы Евробиримдикке өтөбүз деген үмүттө. Андан кийинки кезекте Хорватия менен Түркия турат.
