Ооганстанда согуш бүтүп, анын экономикасын калыптандыруу иштерине Батыш өлкөлөрү көптөгөн акча бөлүп жатышканы маалым. Кыргызстандын ишкерлерине болсо ички базар тардык кылып жатат. Ошондуктан кыргыз ишкерлерин Ооганстандын экономикасын калыбына келтирүү иштерине тартуу тууралуу көп сөз болуп келет. “Кыргызстанда өтпөй жаткан товарлар ошол жерде өтүп кетет эле” деген сөздөр айтылат. Бирок анча-мынча гуманитардык жүктөрдү ташуу иштерин айтпаганда, сөз сөз бойдон калып, бул багытта азыркыга чейин реалдуу иш жүрө элек. Өз алдынча рынок издеп, оогандык ишкерлер менен байланыш түзүү боюнча кыргыз ишкерлеринин тажрыйбасы жок. Анын үстүндө Кыргызстан менен Ооганстандын аралыгы да бир топ. АКШнын ЮСАИД уюму каржылаган “Ишкерликти өнүктүрүү” долбоору Борбор Азия ишкерлерине Ооганстандын рыногуна кирүүгө жардам берүүнү көздөйт. Долбоорду кеңеш берүү иштерине адистешкен Кыргызстандын “Прагма” корпорациясы ишке ашырууда. Долбоордун жетекчиси Кэтлин Данкл айым консультанттардын тобу Ооганстанга барып, анын 3 ири шаарында – Кабулда, Гератта жана Мазари-Шарифте маркетингдик изилдөө өткөрүп келгендигин маалымдады:
- Изилдөөнүн негизинде товар сатып алуу жагынан Ооганстандын потенциалы зор экени такталды. Соода ишканаларынын ал үчүн каражаттары да бар. Ооганстанга кеңири ассортименттеги товарлар керек. Чоң партия менен соода жүргүзүш үчүн алардын азыраагын тандап алуу жетиштүү. Сооданы жылдыруунун агрессивдүү стратегиясын пайдаланып, Борбор Азия өлкөлөрүн товарларынын кадыр-баркын Ооган рыногуна көрсөтсө болот деген бизде ишеним пайда болду.
Бирок Кыргызстандын Экспортчулар ассоциациясынын директорунун милдетин аткаруучу Сергей Магайдын айтымында, Кыргызстандын ишкерлери үчүн ооган рыногун өздөштүрүш оңой эмес. Анткени дүйнөнүн белгилүү ири корпорациялары ал жерге эчак эле барып, орун алып алышкан. Алар менен атандашуу биздин ишкерлер үчүн кыйынга турат. “Кайсы товарлар Ооган рыногунда өтүмдүү?” деген суроого Кетлин Данкл айым мындай дейт:
- Талап кылынган товарларга цемент, үй чатырын жабыш үчүн металл буюмдары, дизель отундары, бензин, айнек жана арматура кирет.
Анын айтымында, Ооганстан тамак-аш продуктуларына да муктаж.
Долбоордун иши маркетинг жүргүзүү менен чектелбейт. Ал биздин ишкерлерге соода жүргүзүүгө зарыл болгон Ооганстандын мыйзамдарынын жана эрежелеринин баарын үйрөтүүнү көздөйт. Алар – Ооганстандагы акча жүгүртүүнүн жана банк системасынын өзгөчөлүктөрү, бажы тартиптери, стандарт нормалары жана транспортко байланыштуу маселелер. Долбоордун жетекчилери ушулар боюнча ишкерлерге маалымат бериш үчүн семинар өткөрүүнү пландаштырып жатышканын билдиришти. Андан тышкары, алар ооган ишкерлеринин Борбор Азия өлкөлөрүнө келишине, Борбор Азия ишкерлеринин Ооганстанга барышына жана алардын жолугушуусуна көмөктөшөт. Кэтлин Данклдын айтымында, Ооган ишкерлери буга дилгир. Консультанттардын тобу барганда алар “Борбор Азия өлкөлөрүндө чыккан товарларды сатып алып турат элек” деп айтышкан. Долбоор жетекчилери күзүндө Кабулда Борбор Азия өлкөлөрүндө чыгарылган товарлардын көргөзмөсүн өткөрүүнү сунуш кылышууда.
- Изилдөөнүн негизинде товар сатып алуу жагынан Ооганстандын потенциалы зор экени такталды. Соода ишканаларынын ал үчүн каражаттары да бар. Ооганстанга кеңири ассортименттеги товарлар керек. Чоң партия менен соода жүргүзүш үчүн алардын азыраагын тандап алуу жетиштүү. Сооданы жылдыруунун агрессивдүү стратегиясын пайдаланып, Борбор Азия өлкөлөрүн товарларынын кадыр-баркын Ооган рыногуна көрсөтсө болот деген бизде ишеним пайда болду.
Бирок Кыргызстандын Экспортчулар ассоциациясынын директорунун милдетин аткаруучу Сергей Магайдын айтымында, Кыргызстандын ишкерлери үчүн ооган рыногун өздөштүрүш оңой эмес. Анткени дүйнөнүн белгилүү ири корпорациялары ал жерге эчак эле барып, орун алып алышкан. Алар менен атандашуу биздин ишкерлер үчүн кыйынга турат. “Кайсы товарлар Ооган рыногунда өтүмдүү?” деген суроого Кетлин Данкл айым мындай дейт:
- Талап кылынган товарларга цемент, үй чатырын жабыш үчүн металл буюмдары, дизель отундары, бензин, айнек жана арматура кирет.
Анын айтымында, Ооганстан тамак-аш продуктуларына да муктаж.
Долбоордун иши маркетинг жүргүзүү менен чектелбейт. Ал биздин ишкерлерге соода жүргүзүүгө зарыл болгон Ооганстандын мыйзамдарынын жана эрежелеринин баарын үйрөтүүнү көздөйт. Алар – Ооганстандагы акча жүгүртүүнүн жана банк системасынын өзгөчөлүктөрү, бажы тартиптери, стандарт нормалары жана транспортко байланыштуу маселелер. Долбоордун жетекчилери ушулар боюнча ишкерлерге маалымат бериш үчүн семинар өткөрүүнү пландаштырып жатышканын билдиришти. Андан тышкары, алар ооган ишкерлеринин Борбор Азия өлкөлөрүнө келишине, Борбор Азия ишкерлеринин Ооганстанга барышына жана алардын жолугушуусуна көмөктөшөт. Кэтлин Данклдын айтымында, Ооган ишкерлери буга дилгир. Консультанттардын тобу барганда алар “Борбор Азия өлкөлөрүндө чыккан товарларды сатып алып турат элек” деп айтышкан. Долбоор жетекчилери күзүндө Кабулда Борбор Азия өлкөлөрүндө чыгарылган товарлардын көргөзмөсүн өткөрүүнү сунуш кылышууда.
