Кыргызстанга келип, студенттер менен жолуккан Нобель сыйлыгынын лауреаты, түркиялык окумуштуу Азиз Санжар "Илим жана улуттук өнүгүү" аттуу илимий конференцияга катышканын түрк басылмалары да жазышты.
Азиз Санжар дүйнө жүзүндөгү түрк тектүү илимпоздор биргелешип түрк дүйнөсүн өнүктүрүшү керектигин айтты. "Anadolu" агенттиги Азиз Санжардын кайрылуусун жарыялады: "Теңир тоону көрүп, көзүмө жаш алдым. Батышка түркиялык эң акылдуу илимпоздор кетип жатат. Эми кезек түрк тилдүү өлкөлөргө жетти. Айланайындар, саясатты чукулабай, илим менен алектенгиле. Өнүккөн өлкөлөрдө акысыз билим алуу өтө кыйын. Бизде болсо билим берүү акысыз. Ушул мүмкүнчүлүктү болушунча пайдалангыла. Өзүм элден башкача акылдуу деле эмесмин. Болгону көп иштейм. Эмгектин үзүрү кайтат деп ишенем. Студент кезимде күнүгө 18 саат, аптасына жети күн иштечүмүн. Азыр 71 жашка толдум, күнүгө 12 саат, алты күн иштейм. Ийгилик оңой эле келбейт. Чыныгы эгемендикти өзүбүз жараткан технология, илим менен гана камсыз кыла алабыз".
Азиз Санжар 2015-жылы Томас Линдал жана Пол Морич менен кошо ДНКнын калыбына келүү механизми боюнча изилдөөлөрдү жүргүзүп, үчөө тең Нобель сыйлыгына татыган.
"Жибек жолу Борбор Азияны өнүктүрбөйт"
"Economist" журналы 2013-жылдан бери Кытай лидери Си Цзинпин демилгелеп келаткан "Бир жол - бир кемер" долбоору Борбор Азиядагы өлкөлөр үчүн пайдалуубу деген суроого жооп издеген.
"21-кылымдын Жибек жолун куруш үчүн Кытай триллион долларлык инвестицияны салганы менен Борбор Азияга пайдасын кылдат иликтеш керек. Польшадан Пакистанга чейинки аймактагы 71 өлкөгө жалпысы 900 миллиард доллар карыз берип, көптөгөн инфраструктуралык долбоорлор ишке ашууда. Казакстанда ири соода порту, Азербайжандагы Каспий жээгине көлөмдүү деңиз порту курулду.
Ошондой эле Кытайдын бул "капчыктуу" долбоорунан Баку-Тбилиси-Карс темир жолу аркылуу Грузия да пайда тапкысы келет. Бирок Кытайдын соода жолу аймагынан өтө турган мурдагы советтик өлкөлөрү киреше табаары күмөн. Себеби транзиттик өлкөлөрдүн инфраструктурасын оңдоого Кытай чоң суммадагы карыз бергени менен, жергиликтүү элди ишке тартпай, өз жарандарын алып барууда. Өз товарын дүйнө базарына алып чыгууда Кытай сөзсүз түрдө арзан жолдорду издейт.
Буга кошумча азыр сансыз карыз алып жаткан жол боюндагы жакыр өлкөлөрдүн карыз кайтаруу мөөнөтү келгенде Кытай менен ымала кандай нукка бурулары белгисиз. Заманбап Жибек Жолу байыркы төө кербендери учурундагы Борбор Азия элдерин байыткан деңгээлге жете албайт", - деп баяндайт Economist.
Лондондо орустарга карата маанай начар
"Washington Post" гезити Британиядагы орустардын азыркы абалын бир нече орусиялык көчмөндүн мисалында талдаган. Адатта Англияга көчүп барган орустарды акчасы көп олигарх, өлкөсүндөгү саясий режимден качкан мурдагы чиновник катары көрүшөт. Бирок алардын арасында карапайым такси айдоочусу, бала багуучулар да бар.
"Орустардын баары эле Британиянын футбол клубун сатып алчу миллиардер эмес" деген авторлор Уильям Буз менен Карла Адам мурдагы тыңчы Сергей Скрипалдын уулануусунан кийин өлкөдө "орус фобиясы" күчөп баратканын белгилешет.
"Орустар кытайларга салыштырмалуу колунда болгон байлыгын жаап-жашырбай, элге мактана беришет. Ушундан улам британиялыктардын көбү аларды олигарх деп ойлошот. "Эхо Москвы" радиосунун Лондондогу кабарчысы Тония Самсонова азыр британиялыктар орустарга "өлкөсүнүн саткынчылыры" сыяктуу мамиледе деген пикирде. Скрипалдын уулануусунан кийин лондондуктар кабарчыдан "Эмнеге орустар бири бирин өлтүрө берет?" деп көп сурашкан. Жакында эле Британиянын тышкы иштер министри Борис Жонсон элди "русофобиядан" алыс болууга үндөдү", - деп жазат "Washington Post".
Өлүм жазасы педофилдерди токтотобу?
Индиянын өкмөт башчысы Нарендра Моди 12 жашка толо элек балдарды зордуктагандарды өлүм жазасына тартуу жөнүндө мыйзамды сунуштады. Мындай чечимди ал сегиз жаштагы кыз зордукталгандан кийин кабыл алганын "The Guardian" басылмасы жазат.
Январда Кашмир провинциясында сегиз жаштагы Асифа Бано аттуу кыз уурдалып, зордукталып, мыкаачылык менен өлтүрүлгөн. Кылмышкерлер секелекти беш күн бою кыйнашып, акырында таш менен өлтүрүшкөн.
Өткөн жумада Уттар Прадеш провинциясынын парламентинин мүчөсү Кулдип Синг Сенгар агасы менен 15 жаштагы кызды зордуктоого шектелип, камакка алынды. Ага чейин кыздын үй-бүлөсү бир нече ай бою алардын камалышын талап кылып келген. Мындан майнап чыкпагандан кийин зордукталган кыз полиция имаратынын алдында өзүнөрттөп жиберген. Модинин бул окуяларга байланыштуу катаал чечим кабыл албаганы калкты нааразы кылып, аялдар басымдуулук кылган миңдеген демонстранттар көчөгө чыгышты. Ал эми Делинин Аялдар боюнча комиссиясынын төрайымы Суати Малиуал ачкачылык жарыялады.
Бирок "Amnesty International" уюмунун Индиядагы өкүлү Асмита Басу өлүм жазасы бул көйгөйдү чечпей турганын, балдардын өмүрү коркунучта экенин айтат.
2016-жылдагы эсеп боюнча Индияда 40 миң зордуктоо фактысы катталган. Кылмыштардын 40 пайызы балдарга карата жасалган. Бул өлкөдө он жылдан бери зордуктоо боюнча 1,6 миллион кылмыш ишинин жүзү ачылбай келатканын "The Guardian" маалымдады.