Айрыкча Бюджет жана каржы комитетинин төрагасы болуп “Республика – Ата-Журт” фракциясынын депутаты Таабалды Тиллаевдин шайланышы нааразылык жараткан.
Бул депутаттын аты негизинен былтыр Балыкчы-Корумду жолунун курулушу боюнча ошол кездеги премьер-министр Темир Сариевге доомат айтылып жатканда чыккан.
Жол чырын иликтеген депутаттык комиссиянын мүчөсү Тиллаев өкмөт башчы кызматтан кетсин деп талап койгондордун бири болгон. Тиллаев президент Аскар Акаевдин тушунда бир катар жооптуу кызматтарда жүргөн Темирбек Акматалиевдин мурдагы күйөө баласы экени да белгилүү.
Миллионду "жеген" жолдор бузулууда
Миллионду "жеген" жолдор бузулууда
Акыркы кезде Кыргызстандагы жол көйгөйү байма-бай көтөрүлүүдө. Жол курууга ким уруксат берет, ким көзөмөлдөйт? Пайдаланып жаткан жол талапка жооп береби? Сапатсыз жолдор үчүн жоопкерчиликти ким тартат? Эмне үчүн бул тармакта коррупция күчтүү?
Былтыр жыл башында Балыкчы-Корумду жолун куруу боюнча өткөрүлгөн тендер айынан чыр чыккан. Ал чыр ошол учурдагы өкмөт башчы Темир Сариев жана транспорт министри Аргынбек Малабаевдин отставкасы менен аяктаган.
Парламентте жол куруудагы мыйзамсыз иштерди, дооматтарды иликтөө боюнча депутаттык комиссия түзүлгөн. Комиссиянын мүчөсү, “Республика – Ата Журт” фракциясынын депутаты Таабалды Тиллаев Сариев кызматтан кетиши керек деп катуу талап койгон. Бирок жыл этегинде анын баштапкы ою өзгөргөнү белгилүү болгон эле. Ал Сариев менен Малабаев иштен негизсиз кеткенин айтып, алардан расмий кечирим суроону өкмөткө сунуштап чыккан.
Тиллаевдин аты кийин былтыр жайында талаштуу “Массалык маалымат каражаттары жөнүндө” мыйзам долбоору каралып жатканда аталды. Ал бул мыйзам долбоордун авторлорунун бири. Бул документте чет өлкөлүк юридикалык же жеке тарап катышкан маалымат каражаттардын ишмердигине тыюу салынат. Ошондой эле четтен келген каражат медиа мекеменин жылдык бюджетинин 20 пайызынан ашпоосу керек деген жоболор каралган жана бул сөз эркиндигин чектейт деген кооптонуулар айтылган.
Жогорку Кеңештин 6-чакырылышынын депутаты Таабалды Тиллаев адатта чек ара көйгөйлөрү, жол кырсыктары өңдүү маселелерди көтөрүп келет. Ал “Жогорку Кеңештин регламенти жөнүндө” мыйзам долбоордун авторлорун бири:
- Биз депутаттардын жоопкерчилигин күчөтүп жатабыз. Өзүңөр деле көрүп жатасыңар, кээде сессияда он эле депутат отуруп калат. Биз мындай депутаттардын айлыгын кыскартуу чарасын киргизип жатабыз. Мисалы, бир жолу келбесе 10 пайыз, эки жолу болсо 25, себепсиз үч жолу келбей койсо айлыгынын 50 пайызын кыскартууну сунуштап жатабыз. Эгер ал ооруп же иш сапарларда жүрүп катыша калбай калса, анда мындай чара колдонулбайт. Дагы вице-спикерлердин санын азайтабыз. Буга чейин ар бир фракциядан болсо биз башкаруучу коалициядан жана оппозициялык азчылыктан болсун дегенди киргизип жатабыз.
"Мурдагы күйөө балам жакшы адам"
Эми Тиллаевдин эмгек жолуна кененирээк токтололу. 41 жаштагы Тиллаев Баткен облусунун Лейлек районунан болот. Алгач 1995-жылы Бишкекте “Датка” ишканасында экспедитор, менеджер болуп иштеген.
1999-2000-жылдары “Сапаттын соода үйү” деп аталган фирмада директордун орун басары болуп турган. Жогорку окуу жайды 2005-жылы бүткөн. Константин Скрябин атындагы агрардык университетти аяктап, “Бухгалтердик эсеп жана аудит” адистигин алган.
Тиллаев мамлекеттик кызматка 2001-жылы келген жана 2007-жылга чейин Бишкек шаарында, Чүй жана Талас облустарында ички аудит бөлүмдөрүндө жетектөөчү адис болуп иштеген. Ал соңку парламенттик шайлоого “Республика” партиясынын тизмеси менен катышканга чейин 2012-2014-жылдар аралыгында “КыргызНефтьПром” жана “ГлавНефтьГаз” ишканаларында жетекчи болуп турган.
Тиллаев депутат болгонго чейин мурунку президент Аскар Акаевдин тушунда бир катар мамлекеттик жооптуу кызматтарда иштеген Темирбек Акматалиевге байланыштуу маалыматтарда аты аталат. “Тиллаев Акматалиевдин кел-кели келип турганда айдоочусу болгон, андан кийин кызын алган, кайнатасынын жардамы менен көтөрүлгөн" деген мазмундагы бир катар макалалар жарыяланган.
Биз Темирбек Акматалиевдин өзү менен байланышып мурдагы күйөө баласы тууралуу пикирин сурадык. Ал Тиллаевди жөндөмдүү, аракетчил, иш билги, адамгерчиликтүү адам катары сыпаттады. Убагында шоопуру болгон деген сөздөрдү ушак деп атады:
- Кызым экөө алты-жети жыл жашады. Ортодо эки баласы бар. Алар менен мамилеси абдан жакшы. Кызым менен дагы мамилеси абдан жакшы. Анын ата-энеси дагы абдан жакшы кишилер, биздин алар менен мамилебиз абдан жакшы, сыйбыз. Эгер адам иштеп, аракет кылып жатса, аны көрө албагандар шоопуру болгон деп айта бергендери туура эмес. Ал менин кызыма үйлөнгөн маалда үй-жайы бар, бизнесте жүргөн жигит болгон. Каржы министрлигинин системасында иштеген. ЖОЖдо экономика факультетин бүтүргөн. Тарбиясы бар, жакшы бала. Депутаттыкка 26 жашында катышкан жана үчүнчү орунду алган. Өзүнүн айылына жардам берип жүрөт.
"Бюджет комитетинин мааниси жоголду"
2015-жылы парламенттик шайлоодо Таабалды Тиллаев “Республика – Ата-Журт” партиясынын тизмесинде алтынчы орунда болгон. Аны партияга Өмүрбек Бабанов чакырганын айтып берди. Жогорку Кеңештин Бюджет жана каржы комитетин жетектегенге тажрыйбасы жетишпейт деген сындарды четке какты.
- Мен бул партияга Өмүрбек Бабановдун чакыруусу менен келгем. Мага партиянын программасы жакты жана Бабановду реформатор, жаш жетекчи катары тандадым. Менин резюмемди карасаңар болот, жети жыл Каржы министрлигинде аудит бөлүмүндө иштегем. Болгондо да бюджет боюнча иштегем. Мындай тажрыйба парламентте менден башка эч кимде жок болсо керек.
Бизде оппозиция, тилекке каршы, “дежур”, бийлик көзөмөлдөгөн оппозиция болуп жаткандыктан бюджет комитетинин мааниси жоголуп калды. Эч нерсе чечпей, жогору жактан кандай көрсөтмө, буйрук келсе ошону аткарат жана өздөрүнүн жеке кызыкчылыктарын чечет.Равшан Жээнбеков
Жогорку Кеңештеги айрым комитеттердин жетекчилери өткөн айдын этегинде алмашкан жана талаш-тартыш менен да коштолгон. Парлементтин мурунку депутаты Равшан Жээнбековдин пикиринде, Бюджет жана каржы комитети өңдүү эң маанилүү комитеттин башчысы жана мүчөлөрү күчтүү болушу керек:
- Бардык эле мамлекеттерде парламенттин Бюджет комитети эң маанилүү комитет болуп эсептелет. Мамлекеттик бюджетин беките турган, ийне-жибине чейин талдай турган, анын аткарылышын көзөмөлдөгөн, мамлекеттик кызыкчылыгы үчүн керек болсо президентке, өкмөткө бюджетти да бербей койо алган маанилүү комитет. Бул комитетти оппозициялык азчылыктын өкүлдөрү башкарат. Бирок бизде оппозиция, тилекке каршы, “дежур”, бийлик көзөмөлдөгөн оппозиция болуп жаткандыктан комитеттин мааниси жоголуп калды. Эч нерсе чечпей, жогору жактан кандай көрсөтмө, буйрук келсе ошону аткарат жана өздөрүнүн жеке кызыкчылыктарын чечет. Бюджетке байланышкан мамлекеттик маанилүү маселелерди чечпей калды.
Адатта жыл соңунда Жогорку Кеңеште келерки жылдын республикалык бюджетин кароо кызуу талкуу менен коштолот жана өкмөттү бир катар убарага, түйшүккө салат. Бирок парламенттин Бюджет жана каржы комитетин Таабалды Тиллаев башкара баштаган маалда азыркы өкмөт бюджетти оңой эле өткөрүп кетти.