Жогорку Кеңештин төрагасын шайлоодо Чыныбай Турсунбековго атаандаш болгон Исхак Масалиев "Азаттыктын" суроолоруна жооп берди.
“Азаттык”: Исхак мырза, президенттин партиясындагы адам спикер болгонун кандай кабыл алдыңыз?
Масалиев: Мен чыгып сүйлөгөндө саясий монополия жакшылыкка алып келбейт деп өз пикиримди айттым. Аны түшүнгөн бар, түшүнбөгөн бар. Биздин тарыхыбызда мындайлар болгон. Өз мезгилинде Коммунисттер партиясы, кийин “Алга Кыргызстан”, “Ак жол” партиялары саясий монополияга аракет жасаган, жакшылык менен бүткөн эмес.
“Азаттык”: Айрымдар бийликтин бир гана партияга берилиши экинчи жагынан жакшы деп жатышат. Анткени жоопкерчиликти талап кылганда бир партиядан сураган жакшы деп?
Масалиев: “Ак жол”, “Алга Кыргызстан” болгондо да ушундай деп айтышкан да. Бир адам жоопкерчилик алса, жакшы болот эле деген сөздөр анда да айтылган болчу. Мен ошол мурдагы сабакты унутпагыла деп эскертип жатам. Себеби тарыхта бир окуянын кайталана бере турган адаты бар.
“Азаттык”: Сиз парламентте эгер мен шайлансам, бардык депутаттарга бирдей мамиле кылам деп айттыңыз. Жаңы шайланган төрага бирдей мамиле кылабы депутаттарга?
Масалиев: Туура, мен ошентип айттым. Ал (Чыныбай Турсунбеков) тең мамиле кыла албайт баары бир. Себеби ал башкаруучу партиянын мүчөсү, ошол партиянын активистти, каалайбы, каалабайбы, тең боло албайт. Менин антип айтканымдын себеби мындай: мен азыр “Өнүгүү-Прогресс” партиясында болгонум менен өзүм Коммунисттер партиясынын төрагасымын. Ошон үчүн депутаттарга тең кароодо ал кишиге караганда менде көбүрөөк мүмкүнчүлүгүм бар эле.
“Азаттык”: Чыныбай Турсунбековдун шайланышы саясий соодалашуунун жыйынтыгы болгон жокпу?
Масалиев: Жок. Мен антип айталбайм. Менин билишим боюнча соода болгон жок. Фракциялар өз ыктыярлары менен колдоп беришерин алдын ала эле айтышкан болчу. Бирок кызыктай жагдай болду. Оппозиция табияты боюнча атаандаш талапкер чыгарышы керек эле. Оппозиция атаандаш чыгарбай, колдоого даяр болгону – мени өкүндүрө турган ойлорго түрттү. Же оппозициядагы партиялар, айрыкча “Республика – Ата Журт” толугу менен КСДПга жоопкерчиликти өткөрүп беребиз, анан сындаганга жеңил болот деген ойдо, же башка бир ойдо болдубу, билбейм.
“Азаттык”: Буга чейин талдоочулар жаңы спикер шайланыш керек болгондо эле Чыныбай Турсунбековдун атын айтып жатышкан, бирок Канатбек Исаев менен Төрөбаев талапкер катары чыгып, тең добуш алып калышты. Сиздин оюңузча бул жерде кандайдыр бир оюндар болуп кеткен жокпу?
Масалиев: Ал киши башында эле талапкерлигин көрсөтсө, каршылык болбойт болчу, бирок андай чечим болгон эмес экен. КСДП башка партияларга аракет кылып көргүлө деген мүмкүнчүлүк берди. Жыйынтыгында шайлануу учурунда эки талапкер 51ден добуш алып калды. Өзүм күбө катары айтсам, чынында эле ошондой тең эсеп болуп калды.
Ал эми бүгүнкү шайлоо боюнча айтып кетсек, КСДПнын активисттери мага жана “Өнүгүү-Прогресске” рахмат айтышы керек. Эгер альтернативасыз шайлоо өтө турган болсо, коомчулукта кичине туура эмес түшүнүктөр болуп калмак. Анан кечээ кечинде “Өнүгүү-Прогресс” менин талапкерлигимди сунуштады. Биз таң атканча үгүт кылып, өз фракциябыздагы 13 депутатка дагы 13 добуш кошконубуз бул жаман эмес.
“Азаттык”: Демек, сиз үчүн бул ийгилик?
Масалиев: Чоң деп айталбайм, бирок жаман эмес. Эгерде бизде бир жума убакыт болсо, жыйынтыгы кандай болот эле мен айталбайм...
“Азаттык”: Жаңы төрага кайра эле президентчил адам болуп калгандыктан, “чөнтөк парламент”, “чөнтөк төрага” болуп калат деген кооптонууларга кандай карайсыз?
Масалиев: Эми ал киши андай болбойм деп айтты, жыйынтыгы кандай болот, мен билбейм.
“Азаттык”: Жалпысынан алганда Жогорку Кеңештин төрагасы президенттен кийинки экинчи адам. Бирок азыр спикерликтин аброюн сиз кандай баалайсыз? Түшүп кеткен жокпу?
Масалиев: Жок. Мен бул нерсени башкачараак айтат элем. Биздин Конституцияга ылайык, парламенттик республика эмеспиз. Азырынча Жогорку Кеңеш өз ордун таппай жатат, азыр издөө процесси жүрүп жатат. Президент мурда жетектеген адамдын өкүлдөрү көпчүлүк болгондуктан, кыргызча эле баары “шефтен” сурайлы деп аракет кылып жатышат.
“Азаттык”: Ал эми спикерликтин аброю жөнүндө эмне айтасыз?
Масалиев: Спикерликтин аброю адамдан көз каранды го. Мисалы, мурдагы спикердин иши мага жаккан. Саясатка аралашпай, тынч иштерин кылганы мага жаккан. Басканы, сүйлөгөнү түз, ийри-буйру жүрбөгөнү жакшы болгон. Ал эми азыркы спикерди мен билбейм. Ал чоң бизнесмен. Мени чочулаткан гана бир нерсе – бизнес кызыкчылык менен саясий кызыкчылык аралашып кетпесе эле болду.
“Азаттык”: Мурдагы спикерлердин бири, саясий ишмер төрагалардын депутаттар менен жеке мамилелери, демилгелүүлүгү өтө маанилүү деп айтты эле. Бул жагынан алганда жаңы спикерди сиз кандай баалайсыз.
Масалиев: Азырынча айталбайм. Бүгүнү күнгө чейин ал фракциянын жана коалициянын жетекчиси болуп иштеген. Башка жетекчилик кызматта иштегенин мен билбейт экем. Ошондуктан мен баа бере албайм.