Биз билбеген Кумтөр
Кыргызстан эгемендик алгандан кийин Кумтөргө 452 миллион доллардык инвестиция сарпталган. Кумтөр кенине даңгыр жол салынып, 3500-4200 метр бийиктикте заманбап кен ишканасы курулган.
«Цианид көлүндө» дамбаларды оңдоо иштери жүргүзүлүп жатканы менен, капиталдык инвестициянын салынбагандыгы кандай кесепет алып келип жаткандыгын аныктоо кечиктирилгис иш. Сүрөттө: көлмөдөн чыккан суу желим пленка салынбаган жерге топтолуп турат.
Кумтөрдө жумушчуларга орто эсеп менен 2 миң доллар маяна төлөнөт, майрам күндөрү иштесе, айлыгына 200%, дем алуу күндөрү иштесе 100% кошулат. Бийик тоо климатына байланыштуу жарым ай иштеп, жарым ай үйлөрүнө барып эс алышат.
Маркасы кайсы экени белгисиз бул машинанын ээси, азыр кайда экени беймаалым…
Кыргызстандагы эң узун жана Борбор Азиядагы башкы суу артерияларынын бири болгон Нарын дайрасы дал ушул Кумтөрдөгү Давыдов, Лысый, Петров (сүрөттө) өңдөнгөн миллиондогон жылдардан бери калыптанган мөңгүлөрдөн башталат.
Котормочусун тыңдап отурган Андрей Сазанов "Кумтөр Голд компанини" жетектейт.
"Центерра Голддун" президенти Ян Аткинсон (солдо) «Ишкана тазалоо иштерин Кыргызстандын мыйзамдары боюнча улантат» деп сөз берди.
Жыйында ишкананын кемчиликтерин сөөмөй кезеп белгилешкени менен, анын соопчулук, маданият, жумушчулардын укугун камсыздоо жаатындагы башка кендерге үлгү боло турган иштери тууралуу бир ооз да сөз болгон жок.
Карьерге топтолгон сууну насостор менен анын сол тарабындагы аңга сордуруп чыгарышууда. Мындан тышкары мөңгүдөн ылдыйлап түшкөн кар машина менен четке ташылууда.
Алтындын цианид менен «жуулушун» адистер компьютерден көзөмөлдөп турушат. Кумтөрдө иштегендердин 70% кыргыз жарандары болсо дагы жогорку классификациядагы айлыгы көп иштерде алардын саны аз.
Кумтөрдө казылган миллиондогон тонна алтын аралаш топуракты мына ушул машиналар ташыйт. Бирөөсү 3 миллион долларга чейинки баага сатылып алынган, бир көтөрөндө 200 тоннага чейинки топуракты көтөрөт.
Шиналардан тышкары эски ванна, шифер, тешилген челек жана башка ар кыл таштандылардын көлөмүн аныктоо иши али алдыда
Давыдов мөңгүсүнүн этегиндеги карьерге суу толо баштады. Айрым экологдор «казуу иштерин мөңгүгө мынча жакын жүргүзбөш керек болчу, эгер мөңгү бүт жылып кетсе, карьер сууга толуп, 400 тонна алтын түбөлүк суу астында калат» деп айтышууда.
Кумтөрдүн ашканасында креветка өңдөнгөн деңиз азыктарынан тартып, жергиликтүү тамак-аштын ар түркүнүн табасыз.
Керексиз машиналар да туш келди жаткан жайды кыдырган Бабанов мында уулуу заттар өрттөлүп көмүлгөн деген маалымат бар экендигин, андай жерлер казылып, текшерилип, күнөөлүүлөр жазаланаарын айтты.
«Цианид көлүнөн» чыккан суу бир нече көлмө аркылуу чыпкадан өктөрүлүп, акыркы баскычында мына ушул жердеги агрегаттар менен «техникалык сууга» айландырылат.