Анын расмий себеби түшүндүрүлгөн эмес. Бирок редакция ал өлкө президентинин кызынын кызматка дайындалышы боюнча жаңылыкка байланыштуу деп эсептейт.
25-ноябрда “Азаттыктын” тажик кызматы президент Эмомали Рахмондун кызы Тышкы иштер министрлигинин эл аралык уюмдар башкармалыгынын жетекчисинин орун басары болгонун жазган. Жаңылык ошол эле министрликтеги расмий маалыматка негизделген.
Ал жаңылыкта ТИМдеги атын атагысы келбеген булактын бул дайындоо тууралуу айтканы камтылган. Анда кызматкер Рухшона Рахмонованын мурда Тажикстандын Британиядагы элчилигинде иштеп келгени, тажрыйбалуу экени айтылган.
Рухшона президенттин үчүнчү кызы, үй-бүлөлүү. Ал тууралуу башка балдар-кыздарына караганда маалымат азыраак.
Президент Рахмондун кызы сенаторго айланды
Президент Рахмондун кызы сенаторго айланды
Эл аралык коомчулуктун көз карашында мамлекеттик кызматтын тепкичинде тездик менен көтөрүлүп бараткан Озода Рахмон тажик президентинин мураскери катары да айтылып жүрөт. Аны менен кошо президенттин уулу 25 жашында генерал наамын алып, азыр өлкөдөгү Коррупцияга каршы күрөш кызматын башкарып жаткан Рустам Рахмонду да мураскер деп каралууда.
Башка кызы Озода Рахмон узак убакыт тышкы саясат мекемесинде иштеген. Президенттин аткаруучу аппаратына жетекчиликке дайындалганга чейин тышкы иштер министринин орун басары болгон. Ал эми уулу Рустами Эмомали мамлекеттик каржы көзөмөлү жана коррупция менен күрөшүү агенттигин жетектейт.
“Азаттыктын” тажик кызматы жаңылыкка бул маалыматтарды кошуу менен президенттин күйөө бала, кайниси кайсы кызматтарда иштерин тизмектейт. Рахмондун жети кыз, эки уулу бар экени да жазылган.
Ошол эле күнү редакцияга Тышкы иштер министрлигинен чалышып, кабарды беш мүнөт ичинде алып салууну талап кылышат. Тескери жооптон соң редакциянын Дүйшөмбүдөгү алты кызматкери министрликке чакыртылып, алардын аккредитациялары кайтарылып алынган. Анын расмий себеби түшүндүрүлгөн эмес.
Ошол эле учурда "Азаттыктын" тажик кызматы аккредитациясы алынган алты журналист жаңылыкты жазбаганын билдирип, эмне себептен бийлик алардын ишин токтотконун түшүнбөй турушат.
Ноябрдын башында дагы тажик бийлиги редакцияга чалып, АКШ элчилигинин Дүйшөмбүдөгү америкалыктарды ыктымал теракттардан сактанууга чакырган расмий эскертүүсүн сайттан алып салууну талап кылган.
"Эркин Европа/Азаттык" үналгысынын президенти Томас Кент тажик бийлигинин мындай мамилеси тынчсыздануу жаратарын билдирди. Ал АКШга байланыштуу “Азаттыктын” журналисттери расмий маалыматты, ал эми президенттин кызына байланыштуу ТИМдин сайтындагы расмий кабарды жарыялаганын белгилейт.
Кент ТИМдин аккредитацияны кайтарып алуу чечими жакын арада жокко чыгарыларына үмүт артарын кошумчалайт.
"Тажикстан Түркмөнстандын жолуна түштү"
Буга чейин сөз эркиндиги рейтингинде Тажикстан кескин чегингенин, бир топ журналисттер өлкөдөн чыгып кеткени айтылып келген. Сөз эркиндигине баам салган эл аралык уюмдар, журналисттер өлкөдө ой-пикир, сын айтуу укугу уламдан улам чектелип баратканын айтып, коңгуроо кагышууда. Алардын бири “Озодагон” маалымат агенттигинин редактору Марат Маматшоев менен кыскача маек курдук:
"Азаттык": Бул дайындоо тууралуу башка деле тажик маалымат каражаттары жазышты. Бирок эмне үчүн дал “Азаттыктын” тажик кызматынын журналисттерине чара көрүлдү деп ойлойсуз?
Марат Маматшоев: Ал жерде Тышкы иштер министрлигиндеги атын жашырган булак ошол дайындоо боюнча “Азаттыктын” тажик кызматынын суроолоруна жооп берип жатпайбы. Ал булак Рухшонанын тажрыйбасы мол жана башка деп, нейтралдуу пикирлерди айтып берген. Кандайдыр сын деле болгон эмес. Балким ички кызматкердин министрдин уруксатысыз сүйлөп койгону себептир. Балким бул дайындоого катар башка да бала-чакасынын бийликте турганын жазганы себептир. Анткени башка маалымат каражаттары жөн гана дайындалды деп жазышты. Балким жөн гана “Азаттыктын” аккредитациясын алып коюуга шылтоо болушу ыктымал. Бирок кантсе да бул маалымат каражаттарындагы жагдай начарлап турган учурда болууда.
"Азаттык": Тажикстан эл аралык "Чек арасыз кабарчылар" уюмунун сөз эркиндиги жаатындагы рейтингинде өткөн жылы жана быйыл 34 позиция артка кетип, 180 өлкөнүн ичинен 150-орунду ээледи. Ушундай жагымсыз статистикага эмнелер негиз болуп жатат?
Көптөгөн журналисттер Европага чыгып кетишти. Ал жактан качкын статусун алышты. Мындан улам эл аралык уюмдар Тажикстанда эркин пресса катуу басым алдында турганын таанып, билет деп түшүнсөк болот.
Марат Маматшоев: Акыркы бир нече жылда, өзгөчө өткөн жылдагы коргоо министринин орун басарынын төңкөрүш аракетинен кийин абал өтө оорлоп кетти. Эгер мурда сөз эркиндиги кенен түшүнүк катары кабылданса, азыр аябай чектелди. Сөз эркиндиги жаатында Тажикстан Өзбекстан менен Түркмөнстанга жакындап баратат. Тактап айтсам, ушул эле “Азаттыктын” журналисттеринин аккредитациясы.
Ошондой эле аз мурда белгилүү Тожньюс агенттигинин жабылышы мисал. Алар Тажикстанда иштей алышпасын, тажик бийлиги көз карандысыз журналистикага кызыкдар эместигин айтышты. Мындан тышкары жалпы эле өлкөдөгү маалымат каражаттарынын кандай маселелерди чагылдырып, же аларга кандай басым жасалып жатканынан деле абалды байкаса болот. Тажикстандагы журналистика мокок болуп баратат. Жарыяланган маалыматтардан эле сезилет.
"Азаттык": Өлкөдө бийликке каш кайтарып, сын-пикир жазган, же болбосо жагалданбаган маалымат каражаттары калдыбы?
Марат Маматшоев: Азыр саясий-экономикалык актуалдуу маселелерди көтөргөн беш-алты эле маалымат каражаттары калды. Азайып эле баратат. "Азия плюс медиа" группасы, азыр олуттуу көйгөйгө туш болгон “Азаттык”, "Фараж" гезити сыяктуулар эле калды.
Мен билгенден эле көптөгөн журналисттер Европага чыгып кетишти. Ал жактан качкын статусун алышты. Мындан улам эл аралык уюмдар Тажикстанда эркин пресса катуу басым алдында турганын таанып, билет деп түшүнсөк болот.