Тышкы иштер министри Эрлан Абдылдаев көп жылдан бери солгундап кеткен Өзбекстан менен мамиле түп орду менен жакшырса, экинчи бир кошуна Казакстан менен чоң сыноолорду баштан кечиргенин билдирди.

Ал эми талдоочулардын пикиринде, тышкы саясаттагы мындай өзгөрүүлөр расмий Бишкекке көз каранды болбогон жагдайларга байланыштуу.

Кыргыз-өзбек дипломатиясы

Тышкы иштер министри Эрлан Абдылдаев өтүп бара жаткан 2017-жылы тышкы саясий ишмердүүлүктө Борбор Азия багыты негизги орунда болуп, кошуналар, Орусия жана Кытай сыяктуу стратегиялык өнөктөштөр менен мамилени чыңдоого өзгөчө көңүл бурулганын билдирди.

Эрлан Абдылдаев быйыл Өзбекстан менен көп жылдан бери солгундап кеткен мамиле жакшырып, бир катар маанилүү макулдашууларга жетишилгенин билдирди:

- Биз үчүн тышкы саясий ишмердиктеги негизги мамиле Борбор Азия багыты болуп саналат. Быйыл бул багытта Өзбекстан менен мамиледе тарыхый бурулуш болду. Биз буга чейин такталган мамлекеттик чек аранын 85 пайызын бекиткен келишимге кол койдук. Келишим күчүнө кирди. Мындан сырткары биз өткөн үч-төрт айдын аралыгында Өзбекстан менен кырктан ашуун ар түрдүү макулдашууларга жана келишимдерге кол койдук.

Ошол эле кезде тышкы иштер министри Эрлан Абдылдаев кыска убакытта Кыргызстан менен Өзбекстандын ортосундагы соода жүгүртүүнүн көлөмү 280 миллион долларга жеткенин белгиледи.

Өзбекстандык "ДжиЭм Өзбекистан" компаниясы Ravon автоунаасынын Isuzu автобустарынын төрт түрүн Кыргызстанда чыгара баштай турган болду. Автоунааларды куроо заводдору Ошто, Бишкекте жана Кара-Балтада курулмакчы.

Бишкектен көз каранды болбогон жагдай

Бирок саясат таануучу Орозбек Молдалиев мамиленин жылышын Бишкектен көз каранды болбогон жагдайлар менен байланыштырды:

- "Кошуналар менен мамиле жакшы болду" деп аны өзүбүзгө ыйгарып жатабыз. Бирок бул жерде маселе башка жакта. Анткени Өзбекстанда президент алмашты эле. Жаңы келген мамлекет башчысы "келгиле мамилени оңдойлу" деп чыкты. Ошонун негизинде эки тараптуу мамиле оңоло баштады. Болбосо, кыргыз-өзбек чек арасынын 85 пайызы такталып, аныкталганына көп жыл болгон. Ал жактын мурдагы президенти гана кол койбой жаткан болчу. Эми биздин акыбалыбыздын кандай экени Казакстан менен болгон соңку маселеде көрүндү. Биз бул регионалдык саясатта объектибизби же субъектибизби деген маселе бар. Анткени бизде аларга таасир эте ала турган рычагдар дээрлик жокко эсе.

Казакстандын "сыноосу"

Мындан сырткары тышкы иштер министри Эрлан Абдылдаев чек арадагы чектөөлөргө байланыштуу өткөн эки айда Кыргызстандын Казакстан менен болгон мамилеси чоң сыноого дуушар болгонун кошумчалады.

Эрлан Абдылдаев

Жаңы президенттин кызматка киришүүсү менен эки ортодогу келишпестик жөнгө салынганын айткан министр Эрлан Абдылдаев Кыргызстан мындан ары түзүлгөн кырдаалдан сабак алуу үчүн башка багыттарды жана рынокторду өздөштүрүшү керек экенин белгиледи:

- Бул жерде транспорттук жана соода жолдорубузду диверсификациялоо маселеси турат. Анткени бизге кайсы өлкөлөрдөн жүк келип, каякка кайсы тарап аркылуу кайра кетет деген маселе бар. Биз муну дайыма эске алышыбыз керек. Бул бизге эң чоң сабак болушу кажет. Бир гана мамлекетке көз каранды болуп калбаш үчүн биз сабак алышыбыз зарыл. Өткөндө биздин президент Казакстанга расмий сапар менен барганда эки тараптуу жакшы сүйлөшүүлөр болду. Ага ылайык, алдыдагы кызматташтык туурасында бир топ жакшы жыйынтыктарга жетиштик. "Жол картасын" дагы бир сыйра карап чыктык.

Ортомчулар "оюндан" чыгабы?

Кыргызстандык саясатчылар арасында Бишкек эки коңшу менен бирдей мамилени жогорку деңгээлде кармашы керек деген пикирлер үстөмдүк кылып келет.

Логистика боюнча адис, экономист Абай Алымкулов карым-катнаштын салтуу багыттарын калыбына келтирип, эки ортодогу ортомчуларды "оюндан" чыгарууга маани берүү зарыл экенин айтты:

- Бизде илгертен келе жаткан суу-энергетикалык баланс бар болчу. Анткени биздеги 90 пайыздык суу-энергетикалык потенциал Өзбекстандын муктаждыктарын камтууга багытталчу. Анын ордуна Өзбекстан бизге газ берчү. Кийин мындай алака-катыш токтоп калган эле. Азыр эки тараптуу мамиле оңдолуп, кызматташтык жолго коюла баштаган учурда биз Өзбекстанга электр энергиясын жана сууну берүүнү калыбына келтирсек, Өзбекстан бизге газ берсе, ортодогу айрым бир ортомчулар "оюндан" чыгат эле. Анткени Өзбекстан жайкысын газдан электр энергиясын алат. Ал аябай кымбатка түшөт. Ал эми мурда калыптанган алака-катыш боюнча иш алып барсак, аларга дагы бизге дагы ыңгайлуу болмок.

Кыргызстан 2014-жылдан бери өзбек газын Орусиянын "Газпром" компаниясынын ортомчулугу менен алып келет. Ага чейин кыргыз-өзбек мамилесинин начарлыгынан улам, Өзбекстан Кыргызстанга жаратылыш газын берүүнү айрым учурларда үзгүлтүккө учуратып келген.

Буга чейин Өзбекстандын президенти Шавкат Мирзиеёв Астанага келгенде Борбор Азиядагы кошуна өлкөлөр менен ынтымакты чыңдап, эки тараптуу жана аймактык кызматташтыкты күчөтүүнүн тарапкери экенин билдирген. Анын мындай кайрылуусун Казакстандын президенти Нурсултан Назарбаев дагы колдоп чыккан болчу.

"Азаттыктын" материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.