ВИЧке чалдыккан мигранттарга колдоо жок

Тажикстандын Саламаттык сактоо министрлиги менен Миграция министрлиги аэропорттордо, темир жол вокзалдарында жана чек ара бекеттеринде атайын медициналык бөлүмдөрдү ачуу боюнча демилге көтөрүшүп жатышат.

Чет жактан кайткан тажик мигранттары мындай жайларда атайын текшерүүдөн өткөндөн кийин гана өлкөгө кирмей болду. Министрликтер мындай жол менен ВИЧ-инфекциясы, кургак учук сыяктуу жугуштуу илдеттердин жайылышын токтотууга бел байлашкан. Текшерүү акысыз болмокчу.

Саламаттык сактоо министрлигинин маалыматы боюнча, Тажикстанда ушу тапта 7 миң 709 адам ВИЧ илдети менен жашайт. Алардын дээрлик 15 пайызы эмгек мигранттары. Жугуштуу ооруга чалдыккандардын басымдуу бөлүгү 30–39 жаштагылар болсо, алардын 87 пайызы - эркектер, 13 пайызы - аялдар.

Тажикстанда жүргүзүлгөн изилдөөлөр 2000-жылдардан бери ВИЧти миграциядан кайткан күйөөлөрүнөн жугузуп алган аялдар көбөйгөнүн көрсөткөн. 2012-жылы мындай аялдардын саны 1100гө жеткен. Ушул тапта Орусия менен Казакстанда 1 миллиондой тажикстандык жаран иштеп келет.

Орусияда чет элдик жарандан кургак учук, ВИЧ, сифилис сыяктуу жугуштуу оорулар аныкталса, ал депортация болуп, өлкөгө кайра кирүү укугунан ажырайт. Былтыр ушундай негизде 17,5 миңдей КМШ мигранттары «кара тизмеге» кирип, Орусиядан биротоло чыгарылган.

"Мигранттар оорусун жашырат"

Москвадагы «Шаги» коомдук уюмунун адиси Кирилл Барскийдин айтымында, Орусиядан мажбурланып чыгарылган мигранттардын өз мекенинде дарыланууга шарты жок.

Кирилл Барский.

- Мигранттардын Орусияда текшерилип, дарыланууга толук шарты бар. Бирок Орусиянын мыйзамдары ага жол бербейт. Оорукчан мигрант аныкталып калса эле аны дароо өлкөдөн чыгарышат. Чындыгында ВИЧке чалдыккан мигранттар кыйла көп болушу мүмкүн. Болгону мындай репрессивдүү чарадан чочулап, оорусун жашырып жүргөнү толтура. Үйүнө кайтарылган мигранттар кысымга, коркунучка кабылышат. «Уят, кантип кайтам? Бул жактан өлүп калганым жакшы» дегендер болот. Мындан да коркунучтуусу - алар кайтып келгенде ооруну аялына же күйөөсүнө жугузат. Ошондуктан биз орус жарандыгы бар туугандары барларга жардам көрсөтүп, бул жакта дарылануусуна укуктук жардам беребиз.

Барский Борбор Азия өлкөлөрүндө ВИЧке кабылган мигранттарга көмөк көрсөткөн атайын программалар каралбаганын белгилейт. Анын айтымында, мигранттар тескерисинче кысымга кабылышат.

​- Мисалы, Өзбекстанда ЛГБТ өкүлдөрүн мамлекеттик мекемелерде дарылоодон баш тартышат. Түркмөнстанда болсо «бизде андайлар жок» деп жашырып келишет. Бул аларда ВИЧтин алдын алуу, текшерүү жана дарылоо боюнча иштер жүргүзүлбөй тургандыгын түшүндүрөт. Айрым өлкөлөрдө медициналык шарттар бар болсо да, каражат жетишсиз. Анан Борбор Азия элдеринин менталитети да өзгөчө. Айрымдары оорусу жөнүндө жакындарына айтуудан уялышса, кээ бирлери текшерилбей, билбей эле жүрө берет.

"Орусиядан ооруп келип соо адамга үйлөнүшөт"

Өзбекстанда быйыл жыл башында мигранттар үй-бүлөсү менен ВИЧ боюнча текшерүүдөн өтүүгө милдеттендирилген. ВИЧке каршы өкмөттүк программада атайын илимий изилдөөлөрдү жүргүзүү, кадрларды даярдоо, илдетти аныктоочу өздүк аппараттарды ойлоп табуу, дарылоочу мекемелердеги техникасын өркүндөтүү жана профилактикалык иштен тышкары бейтаптарды дары-дармек, азык-түлүк менен камсыздоо жагы каралган.

Расмий маалыматтар боюнча Өзбекстанда ВИЧ менен 32 миңден ашуун адам ооруйт. Аялуу катмардын катарына эмгек мигранттары жана алардын үй-бүлөлөрү кошулган.

Ал эми Кыргызстанда былтыр май айында ВИЧ-инфекциясы менен 7287 киши катталган болсо, быйыл алардын саны 8 миңден ашканын Республикалык СПИД борборунун адиси Замира Тилепова маалымдады:

​- 1-июнга карата 8323 киши катталган, алардын ичинен 7883ү кыргызстандыктар, 633ү балдар. Жалпысынан бул илдеттен 1839 адам каза болгон. Быйыл беш айда 351 адамдан ушул илдет аныкталды. Окуялары ар кандай. Орусияда жүргөндө оору жугузуп алгандар, бул жакка келгенде соо адам менен турмуш куруп алышат. Биз кайрылгандардан анализ алганда эле ушундай учурларды каттайбыз. Жалпысынан баарын тактап чыгуу оор. Баары эле мигранттар деп да айтууга болбойт. Ал эми Казакстанда ВИЧ менен 18 миң адам катталса, түркмөн бийлиги өлкө боюнча эки гана адам бул илдет менен ооруйт деп расмий кабарлап келет.

БУУнун ВИЧ/СПИД боюнча өкүлдөрү Чыгыш Европа менен Борбор Азияда 2010-жылдан тартып жугуштуу илдетке кабылгандардын саны жыл сайын 10 пайызга көбөйүп жатканын белгилешет. Эл аралык адистер буга аймактагы ички-тышкы мигранттардын арасында оорудан сактануу боюнча маалыматтын жетишсиздиги, текшерилүү жана дарылануу шарттарынын начардыгы себеп болуп жатканын айтышат.

"Азаттыктын" архиви: Дарт тооруган балалык. 2017-жыл

"Азаттыктын" материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.