Январь айы, байкоочулар баамында, Азербайжан үчүн адаттан тыш болду. Нааразылык митингдери биринин артынан бири өтүп, сыртынан бакутбачылык бардай сезилген өлкөдө баары ойдогудай эместигин, бийлик коррупцияланышканын көргөздү.
Акыркы бир ай аралыгындагы кеминде төрт нааразылык акция Азербайжандын мунайдан түшкөн эбегейсиз кирешесин элдин калың катмары анчалык сезе электигин, жакыр менен бай катмар ортосундагы ажырым улам кеңейип бара жатканына нааразылар көптүгүн дагы бир жолу каңкуулады.
Анын үстүнө Азербайжанда быйыл президенттик шайлоо жылы экендигин эске алганда чыңалуу алдыда дагы күчөчүдөй.
Бахтияр Гажиев - АКШдагы Гарвард университетинин бүтүрүүчүсү, азери жаштарынын “Оң өзгөрүү” деп аталган оппозициячыл кыймылынын мүчөсү.
Ал “Эркин Европа/Азаттык” радиосунун кабарчысы менен маегинде буларга токтолду:
- Оппозициядагы саясий партиялар бул нааразылык акцияларын колдонуу менен өзүлөрүнүн шайлоо базасын кеңейтүүгө, 2013-жылдын октябрындагы президенттик шайллону жеңип алууга үмүттөнүшүүдө. Бирок адамдар октябрга чейин күтпөшү мүмкүн. Эгер өкмөт социалдык, саясий жана экономикалык реформаларга ыкчам киришип, адамдардын, өзгөчө билимдүү жаштардын үнүн укпаса, бул нааразылык жакынкы айларда бүткүл өлкөгө жайылып кетиши ыктымал. Анда жараянды көзөмөлдөө кыйын болуп калат.
Батыш өкмөттөрү жана адам укугун коргоочу уюмдар акыркы шайлоолорду бурмалаганы үчүн сындашкан президент Илхам Алиев бийликти атасынан өткөрүп алган 2003-жылдан бери эле башкача ойлонгондорго катаал мамиле жасап келет. Январдагы митингдерде деле мына ушул көрүнүш кайталанды.
14-январда армиядагы укук бузууларга нааразылык билдирип чыккандар арасынан кеминде 20 кишиге жаңы мыйзамдын негизинде айыппул салынды.
Бул айда Бакуда майда ишкерлер, дүкөн ижарачылары көтөрүлдү. Алар баш калаадагы эң ири соода борбордун ээлери ижара акысын кымбаттатканына нааразылык билдиришип, полиция менен кагылышты. Бери дегенде 15 демонстрант кармалды.
Маалыматтарга караганда, ишине эл нааразы болгон мейманканага Азербайжандын социалдык коргоо министринин баласы ээлик кылат.
Исмаили шаарчасындагы тополоңдун артынан ондогон адамдар кармалган.
Кармалгандарды бошотуу талабы менен Бакуда өткөн демонстрация да күч менен таратылды, 40тай киши кармалды.
Өкмөтчүл “Ана Ватан” партиясынын мүчөсү, парламент депутаты Захид Оруж ал нааразылыктар президент Алиевдин бийлигине каршы багытталган деп эсептебейт:
- Өзгөрүүлөрдү талап кылып жаткандардын баары үчүн мүнөздүү көрүнүш бар. Алар өзгөрүү президент Илхам Алиевдин жетекчилиги астында ишке ашуусун көздөшөт. Исмаилиде же Бина соода борборунда болсун башка жетекчиликтин пайдасы үчүн ураан-чакырыктар айтылган жок.
Байкоочулар баамында, Араб жазын баштан кечирген Тунис, Египет, Ливия сындуу эле Азербайжандагы нааразылык акцияларында да социалдык медиа жана шаардык билимдүү жаштар олутуу роль ойноодо.
Маселен армиядагы мыйзамсыздыкка каршы митингге Фейсбук баракчасы аркылуу 20 миң киши колдоо көргөзгөн.
Өлкө калкынын 40% жакынын 24 жашка чейинкилер түзөрүн эске алганда, “Хьюман Райтс Уочт” уюмунун Түштүк Кавказ боюнча илимий кызматкери Георгий Гогиянын пикиринде, азери бийликтери азыр социалдык медидан чочуп турат:
- Бийликтер социалдык медиадан чочуганы анык. Алар буга дейре эле нааразылык акцияларына үндөгөн блоггерлерди, социалдык медиа активисттерди жазалап келишкен. Эми уруксат берилбеген митингдерди уюштургандар же ага катышкандар үчүн айыппулдун көбөйтүлүшү бийликтер Фейсбукту же башка социалдык медианы колдонгон активисттерди коркутууну көздөгөнүн каңкуулап турат.
Георгий Гогиа кошумчалагандай, январдагы нааразылык жүрүштөрү президент Алиевдин бийлигине чындап чакырык таштаган деңгээлге чыга алат деп айтуу азырынча эртелик кылат. Бирок аларды “кооптуу коңгуроо” катары кабыл алууга жарайт.
Анын үстүнө Азербайжанда быйыл президенттик шайлоо жылы экендигин эске алганда чыңалуу алдыда дагы күчөчүдөй.
Бахтияр Гажиев - АКШдагы Гарвард университетинин бүтүрүүчүсү, азери жаштарынын “Оң өзгөрүү” деп аталган оппозициячыл кыймылынын мүчөсү.
Ал “Эркин Европа/Азаттык” радиосунун кабарчысы менен маегинде буларга токтолду:
- Оппозициядагы саясий партиялар бул нааразылык акцияларын колдонуу менен өзүлөрүнүн шайлоо базасын кеңейтүүгө, 2013-жылдын октябрындагы президенттик шайллону жеңип алууга үмүттөнүшүүдө. Бирок адамдар октябрга чейин күтпөшү мүмкүн. Эгер өкмөт социалдык, саясий жана экономикалык реформаларга ыкчам киришип, адамдардын, өзгөчө билимдүү жаштардын үнүн укпаса, бул нааразылык жакынкы айларда бүткүл өлкөгө жайылып кетиши ыктымал. Анда жараянды көзөмөлдөө кыйын болуп калат.
Батыш өкмөттөрү жана адам укугун коргоочу уюмдар акыркы шайлоолорду бурмалаганы үчүн сындашкан президент Илхам Алиев бийликти атасынан өткөрүп алган 2003-жылдан бери эле башкача ойлонгондорго катаал мамиле жасап келет. Январдагы митингдерде деле мына ушул көрүнүш кайталанды.
14-январда армиядагы укук бузууларга нааразылык билдирип чыккандар арасынан кеминде 20 кишиге жаңы мыйзамдын негизинде айыппул салынды.
Бул айда Бакуда майда ишкерлер, дүкөн ижарачылары көтөрүлдү. Алар баш калаадагы эң ири соода борбордун ээлери ижара акысын кымбаттатканына нааразылык билдиришип, полиция менен кагылышты. Бери дегенде 15 демонстрант кармалды.
Исмаилиде демонстранттар өрттөгөн мейманкана.
Борбор Бакудан 150 чакырым алыстыктагы Исмаили шаарчасынын тургундары жергиликтүү бийлик сойкуканага айланган мейманкананы жабуу боюнча кайра-кайра жолдонгон өтүнүчтөрдү жээригенине нааразыланып, ал мейманкана менен кошо акимдин кеңсесине өрт коюшту.Маалыматтарга караганда, ишине эл нааразы болгон мейманканага Азербайжандын социалдык коргоо министринин баласы ээлик кылат.
Исмаили шаарчасындагы тополоңдун артынан ондогон адамдар кармалган.
Кармалгандарды бошотуу талабы менен Бакуда өткөн демонстрация да күч менен таратылды, 40тай киши кармалды.
Баку. 26-январь, 2013-жыл.
Бийлик өкүлдөрү бул нааразылыктарды өлкөдөгү социалдык-саясий туруктуулукту бузууну көздөгөндөрдүн, түрдүү ушак-айыңдарды таратуу менен коомдо карама-каршылык жараткысы келгендердин аракети деп мүнөздөөдө.Өкмөтчүл “Ана Ватан” партиясынын мүчөсү, парламент депутаты Захид Оруж ал нааразылыктар президент Алиевдин бийлигине каршы багытталган деп эсептебейт:
- Өзгөрүүлөрдү талап кылып жаткандардын баары үчүн мүнөздүү көрүнүш бар. Алар өзгөрүү президент Илхам Алиевдин жетекчилиги астында ишке ашуусун көздөшөт. Исмаилиде же Бина соода борборунда болсун башка жетекчиликтин пайдасы үчүн ураан-чакырыктар айтылган жок.
Байкоочулар баамында, Араб жазын баштан кечирген Тунис, Египет, Ливия сындуу эле Азербайжандагы нааразылык акцияларында да социалдык медиа жана шаардык билимдүү жаштар олутуу роль ойноодо.
Маселен армиядагы мыйзамсыздыкка каршы митингге Фейсбук баракчасы аркылуу 20 миң киши колдоо көргөзгөн.
Өлкө калкынын 40% жакынын 24 жашка чейинкилер түзөрүн эске алганда, “Хьюман Райтс Уочт” уюмунун Түштүк Кавказ боюнча илимий кызматкери Георгий Гогиянын пикиринде, азери бийликтери азыр социалдык медидан чочуп турат:
Георгий Гогиа кошумчалагандай, январдагы нааразылык жүрүштөрү президент Алиевдин бийлигине чындап чакырык таштаган деңгээлге чыга алат деп айтуу азырынча эртелик кылат. Бирок аларды “кооптуу коңгуроо” катары кабыл алууга жарайт.