АКШда Барак Обама өлкөнүн 44-президенти катары ант берип, кызматына киришти. Сиз жана сиздин өлкө Барак Обамадан жана америкалык жаңы администрациядан эмнени күтөт, эмнеге үмүттөнөт? "Азаттык жана Эркин Европа" радиосунун берүүлөрү тараган аймакта биздин кабарчылар ушундай суроо менен жергиликтүү саясатчыларга, эксперттерге кайрылды.
Доктор Уадир Сафи - Кабул университетинин укук жана саясий илимдер боюнча профессору, Ооганстан:
- Кошмо Штаттар сыяктуу держава, өзгөчө Буштун администрациясы жана анын өнөктөштөрү терорго каршы согушта мерчемделген максаттарга жетишкен жок. Обама мырза бул фактыдан кабардар. Бул Ооганстандын эли Обама мырзадан жана АКШнын жаңы жетекчилигинен аскерий, экономикалык, саясий чөйрөдө, анын ичинде Ооганстандын бийлигинде өзгөрүүлөрдү күтөт дегенди туюндурат.
Эгер АКШнын аскерий операцияларында, экономикалык жардамында жана ооган бийлигинде олутуу өзгөрүү болбосо, Кошмо Штаттар ийгиликке жете албайт, эл аралык коомчулук пайда таппайт. Оогандар көбүрөөк жабыр тартат. Анткени бул аймакта олуттуу өзгөрүү болмоюнча, коопсуздук орнотулбайт.
Фатиме Ракеи - реформачыл саясатчы, парламенттин мурдагы мүчөсү, Иран:
-Обаманын бийликке келиши менен АКШнын айрым өкмөттөр менен мамилесинде орун алган терең түшүнбөстүк токтойт, бери дегенде жумшарат деп күтүлүүдө. АКШ өкмөтү демократия тууралуу айтып жатат жана демократияны бүткүл дүйнөгө жайылтууда өз ролун ойной алат. Иранга карата карата мамиле кылууда ал миңдеген жылдык цивилизациясы, жаркыраган маданияты жана аймакка таасир көргөзө ала турган чоң саясий кубаты бар экенин эске алуусу керек. Ал Иран тууралуу Буш жана акылы аныкындай адамдар жараткан көз -карашка эмес, жогорудагы фактыларга негизденип, дипломатиялык сүйлөшүүлөрдү баштоосу абзел.
Илгар Маммадов - саясат таанучу, Азербайжан:
- Мен АКШнын жаңы администрациясы биздин аймакта, Азербайжанда эле эмес, Арменияда, Грузияда, бүткүл Түштүк Кавказда демократиянын маселелерирне көбүрөөк көңүл бурат деп күтөм. Анткени демократия - аймакты өзгөртө ала турган, биздин элдерге тынчтык жана стабилдүүлүк алып келе ала турган жалгыз баалуулук. Узак убакыттан бери бул баалуулук АКШнын Азербайжанга карата саясатында эске алынган жок жана экинчи орундагы маселе болуп келди.
Жусупбек Коргасбек, журналист, Казакстан:
- Америка душмандарын демократияга чакыра баштаган кезде, өнүгүп келе жаткан өлкөлөр демократиядан чоочуп, бизге мунун кажети барбы, анткени демократиялык өлкөлөрдүн өзүндө адилетсиздик орун алат турбайбы деген пикир жарала баштайт. Андыктан Барак Обама баштаган демократиялык күчтөр демократияга адал кызмат кылат деп ойлойм. АКШ сыяктуу улуу державанын демократиянын баалуулуктарына адилет мамиле жасоосу, өнүгүп келе жаткан өлкөлөр ушул багытка түшүүсүнө чоң таасир берет.
Роза Отунбаева, Жогорку Кеңештин депутаты, Кыргызстан:
- Обама тышкы саясатында Американын такыр эле төмөндөп кеткен беделин көтөрүүгө чоң аракет жасайт. Ирактагы согушту бүтүргөнгө, Ооганстан менен бир жаңсыл болууга багытталган чоң кадамдарга баруусу керек. Өкүнүчтүүсү Обама президенттикке дүйнөлүк кризис учурунда келип жаткандыктан, ресурстары чектелүү болот. Анткени тышкы саясат дегениңиз чоң ресурстарды талап кылат. Мурунку администрациянын каталарын жокко чыгарып, согуштарды аяктаса, дүйнөдөгү саясий климатка чоң салым болот. Бул - бүткүл дүйнө үчүн абдан маанилүү. Мындан сырткары Хиллари Клинтон келип жатат. Клинтондун мурдагы администрациясынын салттары улантылат деп ишенем.
Мирхасим Госманов, тарыхчы, профессор, Татарстан:
- Эгер биздин мүдөөбүзгө (автономия тууралуу) тилектештик билдирсе эле, ушунун өзү пайдалуу болот. Биздин көз карандысыз болуу аракетибиз - Орусиядан бөлүнүп, башка жакка учуу же айга көчүп кетүү же Орусияны талкалоо эмес. Биздин аракетибиз - дүйнөдө көптөгөн ийгиликтүү өрнөктөрү бар, нормалдуу автономияга умтулуу. Мен Америкада болгон өзгөрүүлөрү бир үлүшү болсо да биздин элге келүүсүн каалайм.
- Кошмо Штаттар сыяктуу держава, өзгөчө Буштун администрациясы жана анын өнөктөштөрү терорго каршы согушта мерчемделген максаттарга жетишкен жок. Обама мырза бул фактыдан кабардар. Бул Ооганстандын эли Обама мырзадан жана АКШнын жаңы жетекчилигинен аскерий, экономикалык, саясий чөйрөдө, анын ичинде Ооганстандын бийлигинде өзгөрүүлөрдү күтөт дегенди туюндурат.
Эгер АКШнын аскерий операцияларында, экономикалык жардамында жана ооган бийлигинде олутуу өзгөрүү болбосо, Кошмо Штаттар ийгиликке жете албайт, эл аралык коомчулук пайда таппайт. Оогандар көбүрөөк жабыр тартат. Анткени бул аймакта олуттуу өзгөрүү болмоюнча, коопсуздук орнотулбайт.
Фатиме Ракеи - реформачыл саясатчы, парламенттин мурдагы мүчөсү, Иран:
-Обаманын бийликке келиши менен АКШнын айрым өкмөттөр менен мамилесинде орун алган терең түшүнбөстүк токтойт, бери дегенде жумшарат деп күтүлүүдө. АКШ өкмөтү демократия тууралуу айтып жатат жана демократияны бүткүл дүйнөгө жайылтууда өз ролун ойной алат. Иранга карата карата мамиле кылууда ал миңдеген жылдык цивилизациясы, жаркыраган маданияты жана аймакка таасир көргөзө ала турган чоң саясий кубаты бар экенин эске алуусу керек. Ал Иран тууралуу Буш жана акылы аныкындай адамдар жараткан көз -карашка эмес, жогорудагы фактыларга негизденип, дипломатиялык сүйлөшүүлөрдү баштоосу абзел.
Илгар Маммадов - саясат таанучу, Азербайжан:
- Мен АКШнын жаңы администрациясы биздин аймакта, Азербайжанда эле эмес, Арменияда, Грузияда, бүткүл Түштүк Кавказда демократиянын маселелерирне көбүрөөк көңүл бурат деп күтөм. Анткени демократия - аймакты өзгөртө ала турган, биздин элдерге тынчтык жана стабилдүүлүк алып келе ала турган жалгыз баалуулук. Узак убакыттан бери бул баалуулук АКШнын Азербайжанга карата саясатында эске алынган жок жана экинчи орундагы маселе болуп келди.
Жусупбек Коргасбек, журналист, Казакстан:
- Америка душмандарын демократияга чакыра баштаган кезде, өнүгүп келе жаткан өлкөлөр демократиядан чоочуп, бизге мунун кажети барбы, анткени демократиялык өлкөлөрдүн өзүндө адилетсиздик орун алат турбайбы деген пикир жарала баштайт. Андыктан Барак Обама баштаган демократиялык күчтөр демократияга адал кызмат кылат деп ойлойм. АКШ сыяктуу улуу державанын демократиянын баалуулуктарына адилет мамиле жасоосу, өнүгүп келе жаткан өлкөлөр ушул багытка түшүүсүнө чоң таасир берет.
Роза Отунбаева, Жогорку Кеңештин депутаты, Кыргызстан:
- Обама тышкы саясатында Американын такыр эле төмөндөп кеткен беделин көтөрүүгө чоң аракет жасайт. Ирактагы согушту бүтүргөнгө, Ооганстан менен бир жаңсыл болууга багытталган чоң кадамдарга баруусу керек. Өкүнүчтүүсү Обама президенттикке дүйнөлүк кризис учурунда келип жаткандыктан, ресурстары чектелүү болот. Анткени тышкы саясат дегениңиз чоң ресурстарды талап кылат. Мурунку администрациянын каталарын жокко чыгарып, согуштарды аяктаса, дүйнөдөгү саясий климатка чоң салым болот. Бул - бүткүл дүйнө үчүн абдан маанилүү. Мындан сырткары Хиллари Клинтон келип жатат. Клинтондун мурдагы администрациясынын салттары улантылат деп ишенем.
Мирхасим Госманов, тарыхчы, профессор, Татарстан:
- Эгер биздин мүдөөбүзгө (автономия тууралуу) тилектештик билдирсе эле, ушунун өзү пайдалуу болот. Биздин көз карандысыз болуу аракетибиз - Орусиядан бөлүнүп, башка жакка учуу же айга көчүп кетүү же Орусияны талкалоо эмес. Биздин аракетибиз - дүйнөдө көптөгөн ийгиликтүү өрнөктөрү бар, нормалдуу автономияга умтулуу. Мен Америкада болгон өзгөрүүлөрү бир үлүшү болсо да биздин элге келүүсүн каалайм.