Эки жыл мурун Кыргызстандын түштүгүнө антиреррордук борбор ачуу боюнча АКШ менен башталган сүйлөшүүлөр аягына чыкпай, июль айында бир козголуп, ачык бойдон калган.
Бул арада АКШнын мамлекеттик катчысынын Борбор жана Түштүк Азия боюнча жардамчысы Роберт Блейк “Коммерсант” басылмасына берген маегинде Вашингтон Тажикстанда окуу борборун ачканы жатканын ачыктады.
Муну менен Кыргызстанда окуу борборуна байланышкан маселеге чекит коюлабы? Кыргызстанда азыр окуу борборун ачуу зарылчылыгы барбы? Бул суроолордун айланасында президенттик администрациясынын коопсуздук жана коргонуу бөлүмүнүн жетекчиси Бусурманкул Таабалдиев “Азаттыкка” маек курду.
- Кыргызстандын түштүгүндө антитеррордук окуу борборун ачуу боюнча сүйлөшүүлөр эки жыл мурун башталып, ага 5, 5 миллион доллар каражатты АКШ жардам катар бөлөрү белгиленген. Бул маселе 7-апрель ыңкылабынан кийин токтоп калып, бирок июль айында кайра козголгондой болду эле. Эмне себептен бул маселе дале ачык бойдон калып жатат?
- Азыр АКШ Тажикстанга борборду кура турган болуп жатыптыр. Массалык маалымат каражаттарында чыкты. Түштүктөгү абал турукташпай жаткандыктан окуу борбору Кыргызстанга эмес, Тажикстанга курулганы жатат деген маалыматтарды мен да интернеттен окудум.
- Ушуну менен Баткенде борбор ачуу маселесине чекит коюлду деп айтууга болобу?
- Азырынча чекит коюлду деп айтуу кыйын. Мүмкүн чекит коюлар, мүмкүн каралып калар. Азыр ушундай деп айтуу эрте болот го. Анткени ал саясий шарттарга байланыштуу. Бирок азырынча мындай борбор кереги жок деп ойлойм.
- Кыргызстанда мындай борбор ачылбай калды дейли. Өлкө анда мындан кандай утушка ээ болот же эмне уттурат?
- Буга чейин Кыргызстан америкалык борборлорсуз эле жашап келген. Мындан ары деле өзүбүздүн мүмкүнчүлүктөр бар. Өзүбүздүн мамлекетти өзүбүз башкарып, өзүбүз чек ара кызматына, аскер кызматтарына шарттарды түзсөк, сырттан болгон коркунучтар, можахед болобу башкалардын жолун тосконго, аларга бөгөт койгонго мүмкүнчүлүк бар.
- Демек Кыргызстан эч нерсе уттурбайбы?
- Машыктыруучу база болбосо Кыргызстандын жашоосу токтоп калбайт. Эч нерсе уттурбайт.
- Эмне үчүн АКШ борборун Кыргызстанга эмес, Тажикстанда жайгаштырганы жатат?
- Бул суроону аларга бериш керек. Мен биле албайт экем.
- Муну АКШ менен Кыргызстандын ортосундагы мамилелердин салкындоосунан кабар берет десек болобу?
- Мен азыр Тышкы иштер министрлигинде иштебегенден кийин жалпы АКШ менен Кыргызстандын ортосундагы мамилелерди салкындап кетти деп айтышка азырынча негиз жок деп ойлойм.
- Роберт Блейк Кыргызстанда окуу борборун ачуу маселесин кароо үчүн АКШ жаңы өкмөттүн түзүлүшүн күтөрүн билдирген экен. Алар эмне үчүн азыркы Убактылуу өкмөт менен сүйлөшпөй жатат?
- Жаңы өкмөт келерине 20 күндөй эле убакыт калды. 20 күндүн ичинде стратегиялык маселелерди чечкенге кандай кажет бар. Чечиле турган маселелер бул күндөрдөн кийин деле чечилет. Туура эле, менин оюмча. Ким деле болсо ошентип ойлойт да. Жаңы өкмөт келсе, ошолор менен сүйлөшөбүз дегендин эмнеси бар экен? Бир жылдан кийин, эки жыл, беш жылдан кийин жаңы өкмөт келсе сүйлөшөбүз десе анда бир жөн.
- Бирок 20 күнгө чейин деле убакыт бар эле да?
- Бул "ассалому алейкум" деп эле бир сааттын ичинде чечиле турган маселе эмес да. Бул убакытты ала турган маселе. Бир жолугушуу менен эле чечип коюу мүмкүн эмес. Жаңы өкмөт менен сүйлөшөбүз десе анда негиз бар болсо керек.
- Азыр Кыргызстанга жардамга донорлордон келчү каражаттар кечигип жатат. Бул маселелердин бири бирине байланышы жокпу?
- Жок, байланышы жок деп ойлойм.
- Рахмат.
Муну менен Кыргызстанда окуу борборуна байланышкан маселеге чекит коюлабы? Кыргызстанда азыр окуу борборун ачуу зарылчылыгы барбы? Бул суроолордун айланасында президенттик администрациясынын коопсуздук жана коргонуу бөлүмүнүн жетекчиси Бусурманкул Таабалдиев “Азаттыкка” маек курду.
- Кыргызстандын түштүгүндө антитеррордук окуу борборун ачуу боюнча сүйлөшүүлөр эки жыл мурун башталып, ага 5, 5 миллион доллар каражатты АКШ жардам катар бөлөрү белгиленген. Бул маселе 7-апрель ыңкылабынан кийин токтоп калып, бирок июль айында кайра козголгондой болду эле. Эмне себептен бул маселе дале ачык бойдон калып жатат?
- Азыр АКШ Тажикстанга борборду кура турган болуп жатыптыр. Массалык маалымат каражаттарында чыкты. Түштүктөгү абал турукташпай жаткандыктан окуу борбору Кыргызстанга эмес, Тажикстанга курулганы жатат деген маалыматтарды мен да интернеттен окудум.
- Ушуну менен Баткенде борбор ачуу маселесине чекит коюлду деп айтууга болобу?
- Азырынча чекит коюлду деп айтуу кыйын. Мүмкүн чекит коюлар, мүмкүн каралып калар. Азыр ушундай деп айтуу эрте болот го. Анткени ал саясий шарттарга байланыштуу. Бирок азырынча мындай борбор кереги жок деп ойлойм.
- Кыргызстанда мындай борбор ачылбай калды дейли. Өлкө анда мындан кандай утушка ээ болот же эмне уттурат?
- Буга чейин Кыргызстан америкалык борборлорсуз эле жашап келген. Мындан ары деле өзүбүздүн мүмкүнчүлүктөр бар. Өзүбүздүн мамлекетти өзүбүз башкарып, өзүбүз чек ара кызматына, аскер кызматтарына шарттарды түзсөк, сырттан болгон коркунучтар, можахед болобу башкалардын жолун тосконго, аларга бөгөт койгонго мүмкүнчүлүк бар.
- Демек Кыргызстан эч нерсе уттурбайбы?
- Машыктыруучу база болбосо Кыргызстандын жашоосу токтоп калбайт. Эч нерсе уттурбайт.
- Эмне үчүн АКШ борборун Кыргызстанга эмес, Тажикстанда жайгаштырганы жатат?
- Бул суроону аларга бериш керек. Мен биле албайт экем.
- Муну АКШ менен Кыргызстандын ортосундагы мамилелердин салкындоосунан кабар берет десек болобу?
- Мен азыр Тышкы иштер министрлигинде иштебегенден кийин жалпы АКШ менен Кыргызстандын ортосундагы мамилелерди салкындап кетти деп айтышка азырынча негиз жок деп ойлойм.
- Роберт Блейк Кыргызстанда окуу борборун ачуу маселесин кароо үчүн АКШ жаңы өкмөттүн түзүлүшүн күтөрүн билдирген экен. Алар эмне үчүн азыркы Убактылуу өкмөт менен сүйлөшпөй жатат?
- Жаңы өкмөт келерине 20 күндөй эле убакыт калды. 20 күндүн ичинде стратегиялык маселелерди чечкенге кандай кажет бар. Чечиле турган маселелер бул күндөрдөн кийин деле чечилет. Туура эле, менин оюмча. Ким деле болсо ошентип ойлойт да. Жаңы өкмөт келсе, ошолор менен сүйлөшөбүз дегендин эмнеси бар экен? Бир жылдан кийин, эки жыл, беш жылдан кийин жаңы өкмөт келсе сүйлөшөбүз десе анда бир жөн.
- Бирок 20 күнгө чейин деле убакыт бар эле да?
- Бул "ассалому алейкум" деп эле бир сааттын ичинде чечиле турган маселе эмес да. Бул убакытты ала турган маселе. Бир жолугушуу менен эле чечип коюу мүмкүн эмес. Жаңы өкмөт менен сүйлөшөбүз десе анда негиз бар болсо керек.
- Азыр Кыргызстанга жардамга донорлордон келчү каражаттар кечигип жатат. Бул маселелердин бири бирине байланышы жокпу?
- Жок, байланышы жок деп ойлойм.
- Рахмат.