Кийинки кездери Кыргызстанга эларалык полиция кеңешчилеринин келишине каршы нааразылык жыйындар арбын өтүүдө. Өлкөнүн мыйзамын, жаатташкан тараптардын тилин, салтын жакшы билбеген чет элдик кеңешчилер ансыз да калтыс кырдаалды оорлотуп ийиши мүмкүн экендиги айтылууда. Айрымдар эларалык полиция кеңешчилерине көпчүлүктүн ишеними күчтүү деген пикирде.
Чочулоонун чордону
Ош менен Бишкекте өтүп жаткан нааразылык жыйындарына катышкандардын көпчүлүгү эларалык полиция кеңешчилери жаатташкан тараптардын бирөөнө жан тартып, калыс бүтүм чыгара албайт, деп эсептешет. Ошто жашаган белгилүү окумуштуу, профессор Лутфулла Жусупакматовдун дарыгер болуп иштеп жаткан уулун жаңжал учурунда жумуштан үйүнө бараткан жеринен уурдап кетишкен. Анын өрттөлгөн сөөгү кийинчерээк табылды. Л.Жусупакматов дүйнөлүк маалымдоо каражаттарында, чет өлкөлөрдө Оштогу калайман тууралуу туура эмес кабарлар жарыяланууда дейт.
- Кыргыздар жөнүндө эч кандай маалымат берилген жок. Бул жерде кыргыздар жырткыч, канкор кылып жатат. Андай эмес болду.
Ошол эле оштук дагы бир тургун Гүлнур Касымованын күйөө баласы апаатта курман болуп, чиедей үч баласы жетим калган. Гүлнур эларалык кеңешчилер жаңжал күчөп турган чакта келсе жакшы болмок деген пикирде.
- Тополоң болуп аткан мезгилде же биздин бийликтегилерден, же бир аттуу-баштуу адамдардан бирөө басып барган жок биздин Ошко. Калайык-калк өзү менен өзү урушуп, өзү менен өзү болуп атты.
Бишкектик Назар Усубалиевдин ырасташынча, эларалык полиция кеңешчилеринен деле калыстыкты күтүш кыйын. Алар деле чет элдик маалымдоо каражаттарынын жолун жолдоп, бир тарапты гана күнөөлөп, айыпты ошого жүктөө амалын гана жасашы ыктымал.
- Алардын тарабын жакташ үчүн Европа коопсуздук жана кызматташуу уюмунан келип атышат. Жикчилдердин бирден-бири талабы ошол эларалык күчтөр кирсин деген талап болчу. Ошон үчүн ЕККУ келеби же андан кийин армия келеби, бул куралдуу күчтөрдүн киришинин бирден-бир этабы болуп калышы мүмкүн.
Калыстыкка зарылдык
Ош шаарынын тургуну Даткайым Итибаева эларалык полиция кеңешчилеринин Кыргызстанга келишинен эч чочулабаш керек дейт. Анын пикиринде, эларалык полиция кеңешчилерине жаатташкан тараптардын үмүтү чоң.
- Алар келсе мисалы өзбек эли да ишеним артышы мүмкүн. Азырынча алар ишенбей жатышпайбы. Кыргыздардын милициясы көп жабыр тарткызып, бизге ыдык көрсөтүп атат дешүүдө. Ошондо ишеним пайда болот. Башка өлкөлөр деле ишенет да. Келишсе бир улут эле экинчи улутка басымдуулук кылып жатат деген кинелерден да алысыраак болот. Анан алар ЕККУнун полициялары калыс адамдар болушат. Алар ортодо калыстык кылып биздин күч органдарга, башкаларга жакшы тажрыйбаларын үйрөтүп тынчтык алып келсе болот эле. Себеби Ошто дагы эле тынчтык жок да.
АКШ президентинин кеңешчиси Майкл Макфол эларалык полиция кеңешчилерин Кыргызстанга чакыруу сунушу убактылуу өкмөт тарабынан жактырылганын мындан бираз илгери жарыялап, эгер ал Европа коопсуздук жана кызматташуу уюмуна мүчө өлкөлөрдүн колдоосуна ээ болсо жакынкы күндөрдө бул маселе чечилип каларын кабарлаган. Аз өтпөй Кошмо Штаттардын Мамлекеттик катчысынын орунбасары Жеймс Стейнберг Кыргызстандагы калтыс кырдаалды жөнгө салууга Вашингтон колдон келген көмөгүн көрсөтөрүн ырастаган.
- Бул планда биз Евролпа коопсуздук жана кызматташуу уюмунун жакын арада келе турган полиция миссиясына, донорлор конференциясын өткөрүүгө колдон келген жардамыбызды көрсөтөбүз. Мунун баары болочокто алдагыдай калабанын кайра кайталанбашы үчүн жасалууда.
Европа коопсуздук жана кызматташуу уюмунун башкатчысы Марк Перен де Бришамбо эларалык 52 полиция кеңешчилери Ош менен Жалал-Абад шаарларында жайланышып, жакын арада иштерин баштай турганын маалымдады. 6 топко бөлүнгөн кеңешчилер кырдаалга байкоо салып, жергиликтүү калк менен коопсуздук кызматтарынын ортосундагы мамиленин жакшыртылышына көмөктөшмөкчү. Жаатташкан тараптарды мунасага келтирүү, ичара ынтымактын орнотулушуна жардам көрсөтүүдөн өткөн маанилүү иш азырынча ал жерде жок.
Ош менен Бишкекте өтүп жаткан нааразылык жыйындарына катышкандардын көпчүлүгү эларалык полиция кеңешчилери жаатташкан тараптардын бирөөнө жан тартып, калыс бүтүм чыгара албайт, деп эсептешет. Ошто жашаган белгилүү окумуштуу, профессор Лутфулла Жусупакматовдун дарыгер болуп иштеп жаткан уулун жаңжал учурунда жумуштан үйүнө бараткан жеринен уурдап кетишкен. Анын өрттөлгөн сөөгү кийинчерээк табылды. Л.Жусупакматов дүйнөлүк маалымдоо каражаттарында, чет өлкөлөрдө Оштогу калайман тууралуу туура эмес кабарлар жарыяланууда дейт.
- Кыргыздар жөнүндө эч кандай маалымат берилген жок. Бул жерде кыргыздар жырткыч, канкор кылып жатат. Андай эмес болду.
Ошол эле оштук дагы бир тургун Гүлнур Касымованын күйөө баласы апаатта курман болуп, чиедей үч баласы жетим калган. Гүлнур эларалык кеңешчилер жаңжал күчөп турган чакта келсе жакшы болмок деген пикирде.
- Тополоң болуп аткан мезгилде же биздин бийликтегилерден, же бир аттуу-баштуу адамдардан бирөө басып барган жок биздин Ошко. Калайык-калк өзү менен өзү урушуп, өзү менен өзү болуп атты.
Бишкектик Назар Усубалиевдин ырасташынча, эларалык полиция кеңешчилеринен деле калыстыкты күтүш кыйын. Алар деле чет элдик маалымдоо каражаттарынын жолун жолдоп, бир тарапты гана күнөөлөп, айыпты ошого жүктөө амалын гана жасашы ыктымал.
- Алардын тарабын жакташ үчүн Европа коопсуздук жана кызматташуу уюмунан келип атышат. Жикчилдердин бирден-бири талабы ошол эларалык күчтөр кирсин деген талап болчу. Ошон үчүн ЕККУ келеби же андан кийин армия келеби, бул куралдуу күчтөрдүн киришинин бирден-бир этабы болуп калышы мүмкүн.
Калыстыкка зарылдык
Ош шаарынын тургуну Даткайым Итибаева эларалык полиция кеңешчилеринин Кыргызстанга келишинен эч чочулабаш керек дейт. Анын пикиринде, эларалык полиция кеңешчилерине жаатташкан тараптардын үмүтү чоң.
- Алар келсе мисалы өзбек эли да ишеним артышы мүмкүн. Азырынча алар ишенбей жатышпайбы. Кыргыздардын милициясы көп жабыр тарткызып, бизге ыдык көрсөтүп атат дешүүдө. Ошондо ишеним пайда болот. Башка өлкөлөр деле ишенет да. Келишсе бир улут эле экинчи улутка басымдуулук кылып жатат деген кинелерден да алысыраак болот. Анан алар ЕККУнун полициялары калыс адамдар болушат. Алар ортодо калыстык кылып биздин күч органдарга, башкаларга жакшы тажрыйбаларын үйрөтүп тынчтык алып келсе болот эле. Себеби Ошто дагы эле тынчтык жок да.
АКШ президентинин кеңешчиси Майкл Макфол эларалык полиция кеңешчилерин Кыргызстанга чакыруу сунушу убактылуу өкмөт тарабынан жактырылганын мындан бираз илгери жарыялап, эгер ал Европа коопсуздук жана кызматташуу уюмуна мүчө өлкөлөрдүн колдоосуна ээ болсо жакынкы күндөрдө бул маселе чечилип каларын кабарлаган. Аз өтпөй Кошмо Штаттардын Мамлекеттик катчысынын орунбасары Жеймс Стейнберг Кыргызстандагы калтыс кырдаалды жөнгө салууга Вашингтон колдон келген көмөгүн көрсөтөрүн ырастаган.
- Бул планда биз Евролпа коопсуздук жана кызматташуу уюмунун жакын арада келе турган полиция миссиясына, донорлор конференциясын өткөрүүгө колдон келген жардамыбызды көрсөтөбүз. Мунун баары болочокто алдагыдай калабанын кайра кайталанбашы үчүн жасалууда.
Европа коопсуздук жана кызматташуу уюмунун башкатчысы Марк Перен де Бришамбо эларалык 52 полиция кеңешчилери Ош менен Жалал-Абад шаарларында жайланышып, жакын арада иштерин баштай турганын маалымдады. 6 топко бөлүнгөн кеңешчилер кырдаалга байкоо салып, жергиликтүү калк менен коопсуздук кызматтарынын ортосундагы мамиленин жакшыртылышына көмөктөшмөкчү. Жаатташкан тараптарды мунасага келтирүү, ичара ынтымактын орнотулушуна жардам көрсөтүүдөн өткөн маанилүү иш азырынча ал жерде жок.