- Азыркы учурда Казакстандын Башкы прокуратурасы аркылуу Кыргызстандын укук коргоо органдарына укуктук жардам көргөзүү жөнүндө эл аралык тапшырма берилди. Ошондой эле 11-январь күнү Казакстандын ички министрлигинин кызматкерлеринин министр орун басары Амантай Аубакиров баштаган тергөө тобу Бишкекте болду.
Казакстандан келген өкүлдөр Кыргызстандын ички иштер министринин орун басары Сабырбек Курманалиев, Баш прокурордун биринчи орун басары Сумар Насиза менен жолукканын кыргыз тарап да ырастады.
Өткөн аптанын ортосундагы брифингде казак ички иштер министрлигинин расмий өкүлү кээ бир маалымат каражаттарынын журналист Павлюктун өлүмүнө Кыргызстандын атайын кызматтарынын тиешеси бар деген кабарларын комментарийлөөдөн баш тартты. Ушундай кабарды Жаңы жыл алдында Казакстандын күч структураларындагы булактарына шилтеме жасап, КТК телеканалы айтып чыккан эле.
“Кыргызстандын Улуттук коопсуздук кызматынын үч кызматкери журналист менен жолугушуу белгилеп, өлтүрүү ишке ашырылган квартирада аны менен бирге болгон",- деп маалымдалган эле 30-январь күнү КТК телеканалынын обосунда. Ошол эле күнү Кыргызстандын Улуттук коопсуздук кызматы бул кабарды расмий эмес деңгээлде төгүндөгөн.
Жаңы жылдык майрамдардан соң казак ички иштер министрлиги Павлюктун өлүмү боюнча 13-январда атайы брифинг өткөрүлөөрүн эки күн мурда кабарлады. Ал брифингде, балким, маанилүү маалыматтар айтылышы мүмкүн деп күтүлгөн эле. Бирок казак тарап кылмыш үчүн кыргыз жарандары шектелип жаткандыктан, бул иш боюнча кыргыз тарап менен кызматташууга киришкенин гана айтып тим болду.
“Атайын операция”
Бирок эртеси 14-январь күнү казакстандык “Время” басылмасы “Атайын операция” деген аталыштагы макаласын жарыялады. Журналист Геннадий Бендицкий өз макаласында “Геннадий Пвлюктун өлтүрүлүшү бүгүн толугу менен ачылды. Аны өлтүргөндөр аныкталды. Аты-жөнү да. Бирок бул кылмыш ишин тергөөнү логикалык жыйынтыкка жеткирүү үчүн, тилеке каршы, Казакстандын укук коргоо органдарынын колу кыска. Буга мамлекеттик чек аралар эле тоскоолдук кылган жок” , - деп жазат.
“Время” басылмасындагы макалада айтылган маалыматтарга караганда, Геннадий Павлюк Алматыда токтогон мейманканага жана анын мобилдик телефонуна түшкөн номерлерди деталдаштыруунун жана анализдөөнүн натыйжасында Кыргызстандын атайын кызматтарынын офицерлеринин паспортторуна катталган телефондор менен телефон карталар аныкталган. Ошол эле телефондордон Бишкектеги белгилүү макемелер менен кызматтарга катталган шаардык номерлерге телефон чалынган. Ошол телефондор аркылуу Кыргызстандын атайын кызматынын жогорку даражалуу офицеринин аты-жөнү калкып чыккан.
“Время” гезити жазгандай, ал өзүн
Көзөмөл астындагы басма сөз
Жогорудагыдай мазмуундагы макаланы 14-январдагы санында жарыялаган “Время” басылмасы бирок маалыматтын булагын так көргөзгөн эмес. Ал Казакстандын бийлигине жакын структуралар тарабынан көзөмөлдөнгөн гезит катары эсептелет.
Казакстандын жалпы улуттук Социал-демократтар партиясынын жетекчилеринин бири Петр Своик аталган басылманы биз менен маегинде таасирлүү жана абройлуу гезит катары мүнөздөө менен буларга токтолду:
- Мен бул оюмду Павлюкка байланышкан кырдаалга байлабастан туруп айтып жатам. Эгер “Время” басылмасы бирдеме деген болсо, мунун алдында кандайдыр бир негиз бар. Алар маалыматты текшерүү жагынан абдан так. Колго тийгендин эле баарын баса беришпейт.
Казак оппозициясынын чет өлкөдөгү бюросунун жетекчиси Серик Медетбеков болсо Казакстандын таасирлүү деген басылмасына жогорудагыдай маалыматтын чыгыш себебин талдоодо өлкөдө эркин басма сөз дээрлик жок экенин, баары көзөмөл алдында турарын эске алуу керектигин белгилейт:
- Бийликтин толук көзөмөлү астында турган казак маалымат каражаттары эле чындыкты айтып жатат деш мүмкүн эмес. Бул Казакстандын атайын кызматтарынын бул өлтүрүүдөн өзүн оолак кармоо аракети болушу мүмкүн. Анткени ал ишке Казакстандын атайын кызматтары аралашпаганынын эч далили жок да. Объективдүү тергөөсүз бир нерсе айтуу кыйын. Баары жоромол түрүндө гана болот.
“Саясий өлтүрүү”
Казакстандын бул уюмдагы төрагалыгы расмий башталган 14-январь күнү Венада кабарчылар менен болгон маегинде Астананын өкүлү Адил Ахметов Геннадий Павлюктун өлтүрүлүшүн “саясий” деп атады жана окуяга ушундай баа казак тараптан биринчи ирээт берилди:
- Бул саясий өлтүрүү. Тырмакчадагы кимдир бирөөлөргө ал тоскоолдук жасаган. Журналист өзүнүн журналисттик гана иши менен алектенген. Эмне кыласың. Кылмыш жасалды. Албетте белгилүү бир чаралар көрүлөт.
Расмий деңгээлде комментарийленбегени менен «Павлюктун өлүмүнө Кыргызстандын атайын кызматынын катыштыгы бар» деген маалыматтарды телеканал же гезиттер аркылуу таратуу аркылуу казак тарап кыргыз тарап менен соодалашып жаткан жокпу? Биз бул суроону алматылык саясат таануучу Андрей Чеботрёвго жолдодук:
- Менимче Казакстандын атайын кызматтарына өзүлөрүн алар кырдаалды көзөмөлдөй албайт дегендей таризде көргөзүү пайдасыз. Соодалашуу үчүн да кандайдыр бир предмет болушу мүмкүн. Эгер Казакстандын атайын кызматтарында кыргыз кесиптештерине карата кандайдыр бир далилдер болсо, азыр ушул боюнча сүйлөшүүлөр жүрүп жатышы ыктымал. Ишке Кыргызстандын атайын кызматтарынын катыштыгы жок болгон күндө деле, Казакстандын атайын кызматтарынан суроолор чыгат. Анткени сөз кыргыз жаранынын өлтүрүлүшү жөнүндө жүрүп жатат.
Алматылык саясат таануучу Андрей Чеботырёв ошондой эле биз менен маегинде кыргыз журналистинин Алматыда киши колдуу болушу Казакстандын ЕККУдагы төрагалыгы башталган учурга туш келгендиктен, алар бул кылмыштын бетин ачууга кызыкдар экенин кошумчалады.
Кеңейген түшүнүк
Бишкектик саясат таануучу Орозбек Молдалиев журналист Павлюктун өлүмү боюнча казак тараптан расмий жана бейрасмий айтылып жаткан маалыматтарды мындайча чечмелейт:
- Кыргызстандын жарандарынын катышы бар деген сөз эле бир топ, ар жагын өзүңөр түшүнгүлө деген маанини туюндуруп жатат. Атайын кызматтын кызматкерлеринин тиешеси бар деп эл аралык практикада ачык (расмий деңгээлде) айтылбайт. Аны ашкере кылыш керек болгон учурда гана айтылат. Кыргызстандын жарандарынын тиешеси бар деген жерде, криминалдык чөйрөдөгү жарандар деп айтылса, бир беткей түшүнүк болмок. Минтип айтылбагандан соң, ар кандай жоромолдорго жол берүүдө.
Ага катар Орозбек Молдалиев азыр Кыргызстандын шартында атайын кызмат деген түшүнүк кеңейип кеткендигин кошумчалады:
- Атайын кызмат деген түшүнүк кеңейип кетпедиби. Мурда атайын кызматтын адамдары дегенде эле КГБнын кызматкерлери жөнүндө айтылуучу. Азыр бул түшүнүк кеңейип калгандыктан, ар кандай чечмелөөгө болот.
Казакстандын “Время” гезити өткөн бейшембиде жарыялап, андан кийин көптөгөн Интернет сайттар көчүрүп баскан макалада айтылгандарды Кыргызстандын Улуттук коопсуздук кызматы азырынча комментарийлей элек.
Журналист Геннадий Павлюк Алматынын ооруканасында 22-декабрь күнү эс-учуна келе албай жатып каза тапкан. Андан алты күн мурда, 16-декабрь да журналист колу-буту байланган шартта жерде жаткан жеринен табылган. Казак полициясы ал көп кабаттуу үйдүн алтынчы кабатынан ыргытылганын аныктаган.
Сиздин браузер HTML5 ыкмасын колдобой жатат.
Казакстан: Г. Павлюктун өлүмү – саясий өлүм