“Чет элдик өкүл” мыйзамы кабыл алынса Кыргызстанда адам укуктарынын абалына жана өлкөнүн өнүгүүсүнө коркунуч жараларын бүгүн 17-октябрда аталган мыйзам долбоору боюнча парламенттик угууда Бириккен Улуттар Уюмунун (БУУ) Кыргызстандагы туруктуу өкүлү Антье Граве белгиледи.
Ал сунуш кылынып жаткан мыйзам долбоорундагы көпчүлүк беренелер Кыргызстандын адам укугу жана сөз эркиндиги боюнча эл аралык милдеттенмелерине каршы келерин билдирди.
Ошону менен катар кылмыш жоопкерчилигинде каралган 10 жылга эркинен ажыратуу беренси өзгөчө тынчсыздануу жаратарын айтты.
Көңүл бура турган экинчи жагдай, Гравенин пикиринде, Кыргызстандын туруктуу өнүгүүсүнө бир топ коркунуч жаралат.
Жарандык коом Кыргызстандын алыскы аймактарындагы калктын аярлуу катмарлары менен иштешип келатканын белгилеген БУУ өкүлү бейөкмөт уюмдар карыларга, жаш балдарга, аз камсыз болгондорго, майыптыгы бар адамдарга чоң жардамын берип келе жатканын кошумчалады.
Бүгүнкү парламенттик угууга мамлекеттик органдардын жана жергиликтүү, эл аралык уюмдардын жүздөн ашуун өкүлү катышып жатат.
Президенттин жана өкмөттүн парламенттеги өкүлү Алмасбек Абытов мыйзам долбоору боюнча өз сунуштарын бергенин, жалпы жолунан концепциясын колдой турганын, бирок айтылган сунуш-пикирлерди эске алуу керек экенин белгиледи.
Жогорку соттун, Башкы прокуратуранын өкүлдөрү кылмыш жообуна тартуу тууралуу норманы киргизүү зарылчылыгы жок экенин, себеби андай берене азыркы кодексте бар экенин айтышты. Акыйкатчынын орун басары бейөкмөт уюмдар саясий ишмердүүлүккө аралашып жатабы же жокпу, аныктоо маселеси бар экенин, Салык кызматы бейөкмөт уюмдар мекеменин сайты аркылуу каржылык отчетун берип турарын айтышты.
“Коммерциялык эмес уюмдар жөнүндө” мыйзамына жана Кылмыш-жаза кодексине өзгөртүү киргизүү тууралуу мыйзам долбоору буга чейин парламенттин эки комитетинде биринчи окууда кабыл алынган.
Аны депутат Надира Нарматова жазып, былтыр ноябрда коомдук талкууга чыгарган. Башында өзү жалгыз автор болуп көрсөтүлгөн документке дагы 32 депутат демилгечи болуп кошулган. Бирок кийин алардын айрымдары авторлуктан баш тартып, бүгүнкү күндө 20сы калды.
Надира Нарматова «бейөкмөт уюмдардын ишине тыюу салган, сөз эркиндигине шек келтирген, демократияга каршы багытталган эч нерсе жок” экенин айткан.
Ал көрсөтүлгөн талаптарга каршы иш жасаган болсо 50-100 миң айыппул төлөө, 5 жылга чейин эркинен ажыратуу, туура эмес иштерди дагы эле жасаган болсо 100-200 миң айыппул салуу, 10 жылга чейин эркинен ажыратуу жазасы сунуш кылынып жатканын билдирген.
Эл аралык уюмдардан каржылануучу бейөкмөт уюмдарды расмий түрдө “чет өлкөлүк өкүл” деп атап, аларга кошумча көзөмөлдү күчөтөт, демократияны чектейт деп бул демилгени жергиликтүү жана эл аралык укук коргоо уюмдары кескин сындап жатышат. Алар бейөкмөт уюмдар ансыз да мамлекеттик органдарга бардык тийиштүү отчетун берип турарын, ишинин ачыктыгы толук камсыздалганын билдирип келишет. (TSh)