“МК Кыргызстан” гезити көгүлтүр от маселеси Кыргызстан менен Тажикстан үчүн жыл сайын баш ооруга айланганын, ошентип өзбек газы барып-барып эле суу маселесине такаларын баяндаган макала басты. “Данияр Үсөновду президенттик админстрациянын жетекчиси болот деп эч ким күткөн эмес. Бакиевдин буйругу бомба жарылгандай эле болду” деп жазды “Дело №...” гезити.
Жаңы жылдык майрам алдында Иран гезити Борбор Азиядагы суу-энергетика жагдайындагы абалды жөнгө салууда Ташкендин көз карашын жактаган макала жарыялады. Буга дейре ырасмий Тегеран Борбор Азия өлкөлөрүнүн ички иштерине дегеле кийлигишпегенин эске алганда буга таң калбай коюуга болбойт. Аталган макалада аймактагы калкы эң көп эсептелген Өзбекстан дарыядагы суунун 50 пайыздан ашуунун гана керектесе, калган 85 пайызын республиканын сыртындагы Кыргызстан менен Тажикстан энчисине “басып” алгандыгы тууралуу сөз болот.
Ошондуктан бул эки өлкөнүн суу сактагычтарында сакталган суулар эле эмес Арал деңизине куйган суу бассейндери аймактын бардык өлкөлөрүно бирдей таандык болууга тийиш. Иран басылмасы андан ары 2007-жылдын 16-августандагы өзбек президенти Ислам Каримовдун ШКУга кирген өлкөлөрдүн Бишкек саммитинде маймактык суу маселелерин кантип чечүүнү уйрөткөн сөздөрүн шилтеме кылган.
Андан ары “МК Кыргызстан” гезити ташкендик көз карандысыз эксперт Владимир Паромоновдун пикирин сунуштаган. Эксперттин ою боюнча Иран тараптын бул макаласы Өзбекстандын туу туткан багытына куп келет. Тилекке каршы, Кыргызстан менен Тажикстан бул жагынан күнүмдүк гана кызыкчылыктарын ойлоо менен алысты көрө албаган саясат жүргүзүп жатат.
Мунун аягы акыры барып Борбор Азия аймагынын өнүгүшүнө кедергисин тийгизип эле тим болбостон ар кандай башаламандыктарга да алып келиши мүмкүн. Борбор Азия эртең эмне болот, бүрсүгүнү эмне болот, чындап келгенде Иранга бир тыйынга арзыбас нерсе. Кокус Иран ШКУга мүчө болуп калса ал дал ушул аймактын суу-энергетика жаатындагы маселелерге түздөн-түз аралашышы да ыктьымал.
Кыскасы, бул макала Ирандын алыска укурук таштаган, узак убакытка эсептелген кызыкчылыгынын тамырын кармап жазылганы көрүнуп турат. Ал эми Борбор Азия аймагынын коопсуздугу боюнча эксперт Леонид Бондарецтин пикиринде күтпөгөн жерден эле Борбор Азиядагы суу бөлүштүрчү маселеге Ирандын үн ката баштаганы кызык болууда. Муну менен Иран аймактагы айрым мамлкеттер менен мамилесин бузуп алышы мүмкүн.
Ташкен болсо кайрадан Советтер Союзундагы практикага кайтып барууну көксөйт. Жазгы сугат үчун суу топтойм жеп жатып электр энергиясын өндүрүүнү айласыздан кыскартып келаткан Кыргызстан менен Тажикстандын жоготкон чыгымдарынын эсебин толтурууга келгенде эмнегедир баш тартып келет. Эгер Арал деңизин толтурган суу бассейндери аймактагы өлкөлөрдүн баарына тишелүү деп санала турган болсо, анда ар бир өлкөнүн кызыкчылыгы эске алынышы керек.
Жакын кошуналарынын кызыкчылыгын көз жаздамда калтырган ырасмий Ташкен бардык учурда өз талаптарын гана көтөрүп чыкканды жакшы көрөт. Иран гезитиндеги макаланын автору Тажикстан менен Кыргызстанды Өзбекстандын душманы кылып көрсткүсү келген түрү бардай. Ушунус менен ал биздин коңшу өлкөлөрдүн өз ара мамилелерине жик салып жатат. Ошондуктан Борбор Азия өлкөлөрүнүн өзүлөрү гана чеч турган маселени чагыллдырууга келгенде кайсыл бир үчүнчү өлкөнүн массалык маалымат каражаттары бузукучулук мүнөздөгү макала ларды жарыялоодон этият болушу керек дейт эксперт.
“Оппозициядагылар “дүжүр клоун” Мотуев өңдөнүп, Медет Садыркуловдун иштен кетишин өздөрүнун “кичинекей жеңиши” катары сыпаттап мулуңдай башташты эле, көп узабай анын ордуна кыргыздын Остап Бендери – Данияр Үсөновду алышты. Ошентип Үсөнов - Мадумаров түймөгү жашап жана жеңип чыкты” деп белгилеген гезит, аренага отко салса күйбөгөн, сууга салса чөкпөгөн, уят-сыйыты, бети жок кадрлар ушундай учурларда калкып чыга калмайы бар деп жазды.
"Эми кимдир бирөөлөрдүн үрөйлөрү учуп, ичиркенип үшүп атса, бирөөлөр Үсөновду асамн-айга теңеп, “универсал”, “эки жээкти туташтыра турган “алтын көпүрө”, “Кыргызстан дал ушундай уулу менен сыймыктанышы керек” деп жабырап жатып калышты. Кагылайындар, сыймыктана турган жан таппай жатасаңар сыймыктана бергиле, деги жалпы Кыргызстандын атынан сүйлөгөнүңөрдү токтоткулачы! Анын үстүнө биздин мамлекеттик системанын эң эле коркунучтуу айбаны-бардык тарабынан бийлиги менен курчалган адам, демек төлгө салунун да, көз ачыктарга баруунун да кажети жок",- деп баяндады.
“Данияр Үсөновду президенттик админстрациянын жетекчиси болот деп эч ким күткөн эмес. Бакиевдин буйругу бомба жарылгандай эле болду” деп жазган “Дело №...” гезити жаңы санынын 1-бетин “Оппозицияга ыктасаң эле түрмөгө жакындайсың”, “Депутаттын балдарына кылмыш иштери”, “Президентке жаңы имидж керек” деген аталыштагы макалалар менен ачты.
Гезит кабарчысы Вадим Ночевкин кызматынан өз ыктыяры менен кеткен М. Садыркулов менен чакан маек курган.
Кабарчы: - Сиз эмне себептен дал ушул учурда кеттиңиз?
М. Садыркулов: - Мен президентке тарыхт жаңы фазасына келди. Ошондуктан менин ордума башка кишилер келиши керек. Алар башкача ыкмада иш жүргүзүшү керек деп айттым.
Кабарчы: - Мындан ары эмне кылайын деген оюңуз бар? Мүмкүн өзүңүздөн мурдагы аткаминерлерге окшоп оппозицияга өтө качарсыз?
М. Садыркулов: - Жок, (күлүп) оппозицияга өтпөйм. Президент мага 20 күн эс алуу берди. Калганын эс алып келгенден кийин көрөбүз.
Кабарчы: - Сизди Акүйдө жүрүп бүтүндөй “Садыркуловго” таандык кадрдык система түзүп кеткен болучу, эми анын кетери менен тигилер да кызматтарынан кете баштайт деп жатышат. Буга эмне дээр элеңиз?
М. Садыркулов: - Мен антип ойлобос элем. Бул адамдардын иштен кетүүсүнө эч кандай негиз жок. Алардын баары бүгүнкүдөй даражаларга чынында эле МЧСтин жардамы менен жеткендер.
Интервьюга түшүндүрмө берген гезит редакциясы, өзүнүн иштен кеткенин М. Садыркулов канчалык жаап-жашыргысы келбесин, аны президенттин бир тууган иниси Жаныш Бакиев сыртка “сүрүп” чыгарганын, көшөгө артындагы оюндар дале уланып жатканын эл эң сонун билерин кошумчалаган.
Ушул эле санда М. Садыркуловдун иштен кетишине байланыштуу айрым саясатчылардын ойлоруна орун берилди.
Роза Отунбаева: “Садыркулов эки жарым айдын ичинде “Ак жол “ партиясын таап чыкты. Ал көрсөтмө бербесе деле аябай ийкемдүү президентти каалаган жагына “жетелеп” жүрдү. Акыры кетти. Мен өзү кетти деп ойлойм. Анткени тапшырма толугу менен аткарылды. Мындан ары оппозиция менен иштөөгө саясый мотивдердин шаасы жетпей турган болуп калды, эми ал карандай күч менен “башкарыла” турган мезгилине келди. Садыркулов ал ыкманы өзүнөн кийин келе турган адамга калтырды. Демек, президенттик админстрация башчылыгына оппозицияны күч менен баса турган киши келет.”
Топчубек Тургуналиев: “Дени-карды соо мамлекеттин башкаруу ишинде Садыркуловго окшогондордун деги эле кереги жок болучу. Ал президенттин саясатын биротоло банкрот кылды. Эми өкмөттө кадрдык өзгөрүүлөр болот, мамлекет башчысы балким парламентти таратып, мөөнөтсүз президенттик шайлоого барышы мүмкүн. Бакиевдин алдында эки жол турат. Садыркуловдун ордуна же булганбаган таза киши же тигинден да өткөн шумпайды алып келет. Кандай айтканда дагы Бакиев мурдагылар түзүп кеткен коррупциялык авторитардык системанын барымтасында калган адам, ал өз кызыкчылыктары үчүн көрүнгөнү көрүнгөн жакты көздөй бөлүп-бөлүп кеткен президенттик бийликти өзгөрткөнгө кудурети жетпейт.. Бийлигинин бир канаты уулу Максимде, бир канаты - бир туугандарында, бири - Садыркуловдо.”
Өмүрбек Текебаев: “Биз Садыркуловдун отставкасы январда болорун билгенбиз. Муну менен Ак үйдө кландык кармаштын 1-этабы бүттү. Бирок күрөш токтобойт.”
Темир Сариев: “Бакиевдин жеке бийлигин чыңдоодо Садыркуловдун эмгеги өтө чоң. Парламентти таратууда, 2007-жылдагы референдум менен шайлоону өткөрүүдө алмаштыргыс адамга айланган. Ал өз милдетин өтөп бүттү. Эгер калгысы келсе ага деле жол тапмак. Кетүүгө арызын жазып, президентке курсөөлөт кылып көрдү эле, ал дароо жакын туугандарын көздөй ыктап баса берди. Ошентип туугандык мамиле жеңип чыкты.”
Токтогул Какчекеев: “Садыркулов кыргыз чиновниктигинин көрүнөө үлгүсү. Саясый шахмат талаасынын чоң оюнчусу. Збигнев Бжезинскийдин кыргызча кебетеси. Мамлекеттин революциядан кийинки механизмин дал ушул адам реанимациялаган. Садыркулов жапондор айткандай өз жүзүн сактаган бойдон кетти. Анын бизнес жасаганга шаасы жете турган деле кудурети бар. Бирок Садыркулов мамлекеттик кызмтта кала берет деп ойлойм. Анткени мамлекеттик кызмат деген азыр өзүнчө эле ок өткөрбөй турган бронжелетке айланды. Анын үстүнө Садыркуловдун куйругунда Акаевдан калган 500 миң доллардын учу чыгып турат.”
Ошондуктан бул эки өлкөнүн суу сактагычтарында сакталган суулар эле эмес Арал деңизине куйган суу бассейндери аймактын бардык өлкөлөрүно бирдей таандык болууга тийиш. Иран басылмасы андан ары 2007-жылдын 16-августандагы өзбек президенти Ислам Каримовдун ШКУга кирген өлкөлөрдүн Бишкек саммитинде маймактык суу маселелерин кантип чечүүнү уйрөткөн сөздөрүн шилтеме кылган.
Андан ары “МК Кыргызстан” гезити ташкендик көз карандысыз эксперт Владимир Паромоновдун пикирин сунуштаган. Эксперттин ою боюнча Иран тараптын бул макаласы Өзбекстандын туу туткан багытына куп келет. Тилекке каршы, Кыргызстан менен Тажикстан бул жагынан күнүмдүк гана кызыкчылыктарын ойлоо менен алысты көрө албаган саясат жүргүзүп жатат.
Мунун аягы акыры барып Борбор Азия аймагынын өнүгүшүнө кедергисин тийгизип эле тим болбостон ар кандай башаламандыктарга да алып келиши мүмкүн. Борбор Азия эртең эмне болот, бүрсүгүнү эмне болот, чындап келгенде Иранга бир тыйынга арзыбас нерсе. Кокус Иран ШКУга мүчө болуп калса ал дал ушул аймактын суу-энергетика жаатындагы маселелерге түздөн-түз аралашышы да ыктьымал.
Кыскасы, бул макала Ирандын алыска укурук таштаган, узак убакытка эсептелген кызыкчылыгынын тамырын кармап жазылганы көрүнуп турат. Ал эми Борбор Азия аймагынын коопсуздугу боюнча эксперт Леонид Бондарецтин пикиринде күтпөгөн жерден эле Борбор Азиядагы суу бөлүштүрчү маселеге Ирандын үн ката баштаганы кызык болууда. Муну менен Иран аймактагы айрым мамлкеттер менен мамилесин бузуп алышы мүмкүн.
Ташкен болсо кайрадан Советтер Союзундагы практикага кайтып барууну көксөйт. Жазгы сугат үчун суу топтойм жеп жатып электр энергиясын өндүрүүнү айласыздан кыскартып келаткан Кыргызстан менен Тажикстандын жоготкон чыгымдарынын эсебин толтурууга келгенде эмнегедир баш тартып келет. Эгер Арал деңизин толтурган суу бассейндери аймактагы өлкөлөрдүн баарына тишелүү деп санала турган болсо, анда ар бир өлкөнүн кызыкчылыгы эске алынышы керек.
Жакын кошуналарынын кызыкчылыгын көз жаздамда калтырган ырасмий Ташкен бардык учурда өз талаптарын гана көтөрүп чыкканды жакшы көрөт. Иран гезитиндеги макаланын автору Тажикстан менен Кыргызстанды Өзбекстандын душманы кылып көрсткүсү келген түрү бардай. Ушунус менен ал биздин коңшу өлкөлөрдүн өз ара мамилелерине жик салып жатат. Ошондуктан Борбор Азия өлкөлөрүнүн өзүлөрү гана чеч турган маселени чагыллдырууга келгенде кайсыл бир үчүнчү өлкөнүн массалык маалымат каражаттары бузукучулук мүнөздөгү макала ларды жарыялоодон этият болушу керек дейт эксперт.
“Оппозициядагылар “дүжүр клоун” Мотуев өңдөнүп, Медет Садыркуловдун иштен кетишин өздөрүнун “кичинекей жеңиши” катары сыпаттап мулуңдай башташты эле, көп узабай анын ордуна кыргыздын Остап Бендери – Данияр Үсөновду алышты. Ошентип Үсөнов - Мадумаров түймөгү жашап жана жеңип чыкты” деп белгилеген гезит, аренага отко салса күйбөгөн, сууга салса чөкпөгөн, уят-сыйыты, бети жок кадрлар ушундай учурларда калкып чыга калмайы бар деп жазды.
"Эми кимдир бирөөлөрдүн үрөйлөрү учуп, ичиркенип үшүп атса, бирөөлөр Үсөновду асамн-айга теңеп, “универсал”, “эки жээкти туташтыра турган “алтын көпүрө”, “Кыргызстан дал ушундай уулу менен сыймыктанышы керек” деп жабырап жатып калышты. Кагылайындар, сыймыктана турган жан таппай жатасаңар сыймыктана бергиле, деги жалпы Кыргызстандын атынан сүйлөгөнүңөрдү токтоткулачы! Анын үстүнө биздин мамлекеттик системанын эң эле коркунучтуу айбаны-бардык тарабынан бийлиги менен курчалган адам, демек төлгө салунун да, көз ачыктарга баруунун да кажети жок",- деп баяндады.
“Данияр Үсөновду президенттик админстрациянын жетекчиси болот деп эч ким күткөн эмес. Бакиевдин буйругу бомба жарылгандай эле болду” деп жазган “Дело №...” гезити жаңы санынын 1-бетин “Оппозицияга ыктасаң эле түрмөгө жакындайсың”, “Депутаттын балдарына кылмыш иштери”, “Президентке жаңы имидж керек” деген аталыштагы макалалар менен ачты.
Гезит кабарчысы Вадим Ночевкин кызматынан өз ыктыяры менен кеткен М. Садыркулов менен чакан маек курган.
Кабарчы: - Сиз эмне себептен дал ушул учурда кеттиңиз?
М. Садыркулов: - Мен президентке тарыхт жаңы фазасына келди. Ошондуктан менин ордума башка кишилер келиши керек. Алар башкача ыкмада иш жүргүзүшү керек деп айттым.
Кабарчы: - Мындан ары эмне кылайын деген оюңуз бар? Мүмкүн өзүңүздөн мурдагы аткаминерлерге окшоп оппозицияга өтө качарсыз?
М. Садыркулов: - Жок, (күлүп) оппозицияга өтпөйм. Президент мага 20 күн эс алуу берди. Калганын эс алып келгенден кийин көрөбүз.
Кабарчы: - Сизди Акүйдө жүрүп бүтүндөй “Садыркуловго” таандык кадрдык система түзүп кеткен болучу, эми анын кетери менен тигилер да кызматтарынан кете баштайт деп жатышат. Буга эмне дээр элеңиз?
М. Садыркулов: - Мен антип ойлобос элем. Бул адамдардын иштен кетүүсүнө эч кандай негиз жок. Алардын баары бүгүнкүдөй даражаларга чынында эле МЧСтин жардамы менен жеткендер.
Интервьюга түшүндүрмө берген гезит редакциясы, өзүнүн иштен кеткенин М. Садыркулов канчалык жаап-жашыргысы келбесин, аны президенттин бир тууган иниси Жаныш Бакиев сыртка “сүрүп” чыгарганын, көшөгө артындагы оюндар дале уланып жатканын эл эң сонун билерин кошумчалаган.
Ушул эле санда М. Садыркуловдун иштен кетишине байланыштуу айрым саясатчылардын ойлоруна орун берилди.
Роза Отунбаева: “Садыркулов эки жарым айдын ичинде “Ак жол “ партиясын таап чыкты. Ал көрсөтмө бербесе деле аябай ийкемдүү президентти каалаган жагына “жетелеп” жүрдү. Акыры кетти. Мен өзү кетти деп ойлойм. Анткени тапшырма толугу менен аткарылды. Мындан ары оппозиция менен иштөөгө саясый мотивдердин шаасы жетпей турган болуп калды, эми ал карандай күч менен “башкарыла” турган мезгилине келди. Садыркулов ал ыкманы өзүнөн кийин келе турган адамга калтырды. Демек, президенттик админстрация башчылыгына оппозицияны күч менен баса турган киши келет.”
Топчубек Тургуналиев: “Дени-карды соо мамлекеттин башкаруу ишинде Садыркуловго окшогондордун деги эле кереги жок болучу. Ал президенттин саясатын биротоло банкрот кылды. Эми өкмөттө кадрдык өзгөрүүлөр болот, мамлекет башчысы балким парламентти таратып, мөөнөтсүз президенттик шайлоого барышы мүмкүн. Бакиевдин алдында эки жол турат. Садыркуловдун ордуна же булганбаган таза киши же тигинден да өткөн шумпайды алып келет. Кандай айтканда дагы Бакиев мурдагылар түзүп кеткен коррупциялык авторитардык системанын барымтасында калган адам, ал өз кызыкчылыктары үчүн көрүнгөнү көрүнгөн жакты көздөй бөлүп-бөлүп кеткен президенттик бийликти өзгөрткөнгө кудурети жетпейт.. Бийлигинин бир канаты уулу Максимде, бир канаты - бир туугандарында, бири - Садыркуловдо.”
Өмүрбек Текебаев: “Биз Садыркуловдун отставкасы январда болорун билгенбиз. Муну менен Ак үйдө кландык кармаштын 1-этабы бүттү. Бирок күрөш токтобойт.”
Темир Сариев: “Бакиевдин жеке бийлигин чыңдоодо Садыркуловдун эмгеги өтө чоң. Парламентти таратууда, 2007-жылдагы референдум менен шайлоону өткөрүүдө алмаштыргыс адамга айланган. Ал өз милдетин өтөп бүттү. Эгер калгысы келсе ага деле жол тапмак. Кетүүгө арызын жазып, президентке курсөөлөт кылып көрдү эле, ал дароо жакын туугандарын көздөй ыктап баса берди. Ошентип туугандык мамиле жеңип чыкты.”
Токтогул Какчекеев: “Садыркулов кыргыз чиновниктигинин көрүнөө үлгүсү. Саясый шахмат талаасынын чоң оюнчусу. Збигнев Бжезинскийдин кыргызча кебетеси. Мамлекеттин революциядан кийинки механизмин дал ушул адам реанимациялаган. Садыркулов жапондор айткандай өз жүзүн сактаган бойдон кетти. Анын бизнес жасаганга шаасы жете турган деле кудурети бар. Бирок Садыркулов мамлекеттик кызмтта кала берет деп ойлойм. Анткени мамлекеттик кызмат деген азыр өзүнчө эле ок өткөрбөй турган бронжелетке айланды. Анын үстүнө Садыркуловдун куйругунда Акаевдан калган 500 миң доллардын учу чыгып турат.”
