Аманбек Жапаров,Бишкек Кытай-Кыргызстан-Өзбекстан темир жолун куруу маселеси бир топ мезгилден бери козголуп келет. Бирок бул маселеге өкмөт тарабынан чечкиндүү кадам жасалбай келген. Өкмөт жыйынында премьер-министр Феликс Кулов эл аралык темир жол курулушуна байланыштуу техникалык долбоордун негиздөөсүн тез аранын аралыгында иштеп чыгууну тиешелүү министрликтерге тапшырды.
Эл аралык темир жолду куруу боюнча долбоор биргелешкен эксперттик топ тарабынан ушул жылдын февраль айында Бишкекте талкууланган. Анда Кытай өкмөтүнүн өкүлдөрү менен Кыргызстандын түндүк аймагындагы Балыкчы-Торугарт-Кытай багытындагы темир жолдун курулушуна байланыштуу маселе каралган. Премьер-министр Феликс Кулов эл аралык темир жол курулушунун долбоорун тез аранын ичинде иштеп чыгууну тиешелүү министрликтерге тапшырды.
Эгерде биз Кытайлык өнөктөштөр менен темир жолду куруу мөөнөтүн соодалашып отурсак, кытайлыктар бир жылдан кийин Каргоздо темир жол курулушун баштайт. Азыр казактар менен кытайлык үлгүдөгү 350 чакырым Актагай-Достык темир жолун курууга чечим кабыл алышкан. Ошондой эле Кытай-Тажикистан-Өзбекстан-Ооганстан темир жолун куруу боюнча сүйлөшүүлөр жүрүп жатат. Эгерде биз колубузду куушуруп отурсак, кытайлыктар темир жол куруу боюнча үч ири долбоорду баштап жиберишсе, биз куру жалак калабыз.
Өкмөт башчы эл аралык темир жолдун курулушу үчүн Кытай өкмөтү менен сүйлөшүүгө даяр экендигин билдирди. Ал эми Транспорт жана байланыш министри Нурлан Сулаймановдун айтымында, жыйында бул маселе боюнча өкмөттүн деңгээлинде саясий чечим кабыл алынган. Өкмөт башчы Экономика жана каржы министрлиги менен ал жетектеген министрликти техникалык долбоордун негиздөөсүн жакын арада иштеп чыгууну, инвестиция табууну милдеттендирген.
Бир жылдын ичинде биз инвесторлорду табуу, экономикалык долбоорлордун негиздөөсүнө жана долбоорлордун сметалык иштерин бүтүрүүгө акча табуунун үстүндө иштейбиз. Темир жолдун курулуш иштери болсо алты жылга чейин созулат.
Саясий жана коомдук ишмер Орозбек Дүйшеевдин баамында Кытай-Кыргызстан-Өзбекстан темир жол курулушу Кытай өкмөтүнүн жардамысыз ишке ашпайт.
Азыркы курула турган темир жол Тянь-Шандын кен байлыктарын ача турган маселе. Бул абдан татаал жол. Акча каражаты көп кетет. Бирок биз муну Кытайлардын күчү менен курбасак, өзүбүз кура албайбыз. Биздин мамлекеттин кудурети жетпейт.
Орозбек Дүйшеев белгилегендей, темир жолдун курулушу Кыргызстан үчүн мааниси абдан чоң. Эгерде темир жол курулуп калса өлкөнүн экономикалык өнүгүүсүнө өбөлгө болот. Ал ошондой эле темир жол куруу долбооруна бөлүнгөн каражаттар, кыргыз чиновниктери жактан ысырапталбай, Кытай өкмөтү тарабынан көзөмөлдөнүп турат деген ишенимде.
Бул акча Кытайдыкы болот. Кытайда коррупция азыраак. Ошондуктан келүүчү акча каражаты таланып кетпейт деп ойлойм.
Эгерде биз Кытайлык өнөктөштөр менен темир жолду куруу мөөнөтүн соодалашып отурсак, кытайлыктар бир жылдан кийин Каргоздо темир жол курулушун баштайт. Азыр казактар менен кытайлык үлгүдөгү 350 чакырым Актагай-Достык темир жолун курууга чечим кабыл алышкан. Ошондой эле Кытай-Тажикистан-Өзбекстан-Ооганстан темир жолун куруу боюнча сүйлөшүүлөр жүрүп жатат. Эгерде биз колубузду куушуруп отурсак, кытайлыктар темир жол куруу боюнча үч ири долбоорду баштап жиберишсе, биз куру жалак калабыз.
Өкмөт башчы эл аралык темир жолдун курулушу үчүн Кытай өкмөтү менен сүйлөшүүгө даяр экендигин билдирди. Ал эми Транспорт жана байланыш министри Нурлан Сулаймановдун айтымында, жыйында бул маселе боюнча өкмөттүн деңгээлинде саясий чечим кабыл алынган. Өкмөт башчы Экономика жана каржы министрлиги менен ал жетектеген министрликти техникалык долбоордун негиздөөсүн жакын арада иштеп чыгууну, инвестиция табууну милдеттендирген.
Бир жылдын ичинде биз инвесторлорду табуу, экономикалык долбоорлордун негиздөөсүнө жана долбоорлордун сметалык иштерин бүтүрүүгө акча табуунун үстүндө иштейбиз. Темир жолдун курулуш иштери болсо алты жылга чейин созулат.
Саясий жана коомдук ишмер Орозбек Дүйшеевдин баамында Кытай-Кыргызстан-Өзбекстан темир жол курулушу Кытай өкмөтүнүн жардамысыз ишке ашпайт.
Азыркы курула турган темир жол Тянь-Шандын кен байлыктарын ача турган маселе. Бул абдан татаал жол. Акча каражаты көп кетет. Бирок биз муну Кытайлардын күчү менен курбасак, өзүбүз кура албайбыз. Биздин мамлекеттин кудурети жетпейт.
Орозбек Дүйшеев белгилегендей, темир жолдун курулушу Кыргызстан үчүн мааниси абдан чоң. Эгерде темир жол курулуп калса өлкөнүн экономикалык өнүгүүсүнө өбөлгө болот. Ал ошондой эле темир жол куруу долбооруна бөлүнгөн каражаттар, кыргыз чиновниктери жактан ысырапталбай, Кытай өкмөтү тарабынан көзөмөлдөнүп турат деген ишенимде.
Бул акча Кытайдыкы болот. Кытайда коррупция азыраак. Ошондуктан келүүчү акча каражаты таланып кетпейт деп ойлойм.